برای بسیاری از پناهجویان افغان، زندگی در اسلام آباد تقلای بی‌پایان است. من به عنوان نویسنده این گزارش، هنگام ترک کشور به قصد پاکستان امیدوار بودم که به امنیت و ثبات دست خواهم یافت؛ اما اینجا با واقعیتی بسیار متفاوت مواجه شدم. خانواده‌ها، از جمله خانواده من، ماه‌ها و گاهی بیش از یک سال را در اتاق‌های کوچکی که چندان شباهتی به خانه ندارند، محبوس شده‌اند. بار زندگی در برزخ، گرفتار بین گذشته‌ای که پشت سر گذاشته شده و آینده‌ای نامشخص، بر دوش همه­ی ما سنگینی می‌کند.

سازمان‌هایی مانند جی‌ آی ‌زد و آی ‌او ‌ام به بخشی از پناهجویان غذا، مسکن و مراقبت‌های بهداشتی ارائه می‌کنند، اما کمک آنها ناپایدار و ناکافی است. بسیاری از پناهندگان یا باید کمک‌های محدود را بپذیرند یا بدون آن زندگی کنند. خانواده‌های بسیاری در فقدان پول حمل و نقل، لباس یا خدمات ضروری چون تمدید ویزا در ناامیدی و سردرگمی به‌سر می‌برند. کودکان این خانواده‌ها به آموزش، بازی و مصونیت لازم دسترسی ندارند.

مشکل این پناهجویان به فقر محدود نمی‌شود، بلکه آنان کرامت انسانی، ثبات و بقای خود را در خطر می‌بینند. سیاست‌های سخت‌گیرانه دولت پاکستان، زندگی را برای پناهجویان افغان غیرقابل تحمل کرده است. در تاریخ ۲۹ ژانویه امسال جلسه‌ای از مقامات ارشد پاکستان به رهبری نخست وزیر این کشور در اسلام آباد برگزار شد و در آن دستورالعمل‌های جدیدی را برای جابجایی اجباری پناهندگان افغان از اسلام آباد و راولپندی مورد بررسی قرار گرفت. بر اساس این دستورالعمل، دارندگان کارت شهروندی افغان (ای‌سی‌سی) باید فورا اسلام آباد و راولپندی را ترک کنند. این گروه از پناهجویان صاحب مدرک، در مرحله اول همراه با افغان‌های بدون مدرک به افغانستان اخراج خواهند شد.

بر اساس این تصمیم، دارندگان کارت مهاجرتی (پی ‌او آر) تا تاریخ ۳۰ ژوئن امسال باید اسلام آباد و راولپندی را ترک گویند و به مناطق دیگر پاکستان بروند. متقاضیان اسکان مجدد، آنانی که منتظر انتقال به کشورهای ثالث هستند، باید تا ۳۱ ماه مارس امسال اسلام آباد و راولپندی را ترک کنند، در غیر این صورت بالاجبار جابه جا خواهند شد.

در ارتباط با این تصمیم، اطلاع‌رسانی رسمی صورت نگرفته و دولت در زمینه این جابجایی‌های اجباری دستور سکوت داده است. درعین حال؛ گفته می‌شود که دولت به مقامات مسئول هدایت داده تا از بازگشت پناهندگان اخراج شده جلوگیری کنند؛ و از ادارات اطلاعاتی خواسته شده تا به جریان جابجایی و اخراج پناهجویان نظارت کنند و به دفتر نخست‌وزیر پاکستان گزارش دهند.

توقیف، فساد و ترس

سرکوب و دستگیری پناهجویان از مدتی قبل به این ‌سو افزایش یافته است. پناهندگان افغان، حتی کسانی که ویزای معتبر دارند، دستگیر می‌شوند. در مواقعی از این دست، فرصت آزار و اذیت و رشوه گیری برای پلیس و دستگاه امنیتی پاکستان فراهم می‌شود. پناهجویان می‌گویند که برخی از افسران پلیس برای آزادی، تقاضای رشوه می‌کنند و این فشارهای مالی بر پناهجویان بی‌پناه را افزایش داده است.

آسیب‌های عاطفی این بی‌ثباتی و عدم اطمینان، ویرانگر است. بسیاری از افغان‌ها همه دارایی‌های خود را فروخته‌اند و گروهی با پول قرض و به امید رهایی از فقر، بی‌آموزش و استبداد طالبانی از وطن گریخته‌اند. اما در پاکستان، آنان به فرصت‌های حداقلی کار و زندگی دست نیافته‌اند و با بی‌کاری، تهدید و اخراج مواجهند.

اخیراً شیرمحمد ساکن اصلی پنجشیر که در انتظار اسکان مجدد در کانادا بود، در میهمانخانه‌ای واقع در اسلام آباد جان خود را گرفت. دوستان نزدیک او می‌گویند که تأخیرهای طولانی در روند مهاجرت کانادا او را به آن تصمیم دلخراش سوق داده بود. متأسفانه، داستان او منحصر به فرد نیست و بسیاری از پناهندگان افغان که با مشکلات اقتصادی و بلاتکلیفی قانونی مواجه‌ هستند، با ناراحتی روانی دست و پنجه نرم می‌کنند.

فعالان حقوق بشر هشدار می‌دهند که در صورت تداوم این وضعیت، خودکشی‌ها و بحران‌های روانی افزایش می‌یابد. آنها  از سازمان‌های بین‌المللی، از جمله کمیسارهایی عالی پناهندگان سازمان ملل، اتحادیه اروپا، و دولت‌های ایالات متحده و کانادا می‌خواهند تا روند اسکان مجدد پناهجویان فرو افتاده در برزخ پاکستان را تسریع کنند.

با نزدیک شدن مهلت‌های ۳۱ مارس و ۳۰ ژوئن و تشدید سرکوب پناهجویان افغان، لازم است که به‌یاد بیاوریم پناهندگان فقط آمار نیستند. آنان مثل سایر انسان‌ها، افراد و خانواده‌های صاحب حقوق اساسی بشری و آرزوهای انسانی می‌باشند. جامعه بین‌الملل باید در حمایت از این جمعیت بزرگ پناهجویان؛ تنها به کمک‌های موقت اکتفا نکنند، بلکه راه‌حل‌های واقعی و بلندمدت برای رسیدگی به بی‌پناهی آنان جستجو کنند. پناهندگان افغان سزاوار زندگی آبرومندند و باید فرصت احیای زندگی فرو پاشیده به آنان داده شود.

مشکلات ویزا

«جاوید»؛ پناهجوی افغان مقیم اسلام آباد در مورد سختی‌های گرفتن ویزا پاکستان گفت: "وقتی می‌خواستم به پاکستان بیایم، گرفتن ویزا از راه قانونی تقریبا غیرممکن بود. آنها مبالغ هنگفتی را در برابر ویزا تقاضا می‌کردند؛ ولی بعد از دریافت پول باز هم به جای ویزای مسافرتی به متقاضیان ویزای درمانی می‌دادند." او می‌گوید؛ در فرودگاه اسلام آباد به خاطر ویزای درمانی مورد بازجویی قرار گرفته و متهم به گرفتن ویزای غیرقانونی شده بود.

جاوید می‌گوید در پاکستان فرصت کار و کسب درآمد نداشته و اکنون با خانواده‌اش با سختی بسیار و گرفتن قرض از دوستان و آشنایان زندگی می‌کند: "هر چه پول داشتیم در سال اول مصرف شد. بعد از آن مجبور شدیم قرض بگیریم. فرزندان ما درس و دانشگاه را رها کرده‌اند. پس از پایان مهلت ویزا، مجبور شدیم از چشم پلیس پنهان شویم."

تمدید ویزا به یک کابوس مالی تبدیل شده است. سمیر می‌گوید هر ماه حدود ۱۶۰ هزار کلدار صرف تمدید ویزا می‌کند. او بیشتر مواقع این پول را از اطرافیان قرض می‌گیرد. آنانی که مثل سمیر قادر به تمدید ویزا نیستند، با پرداخت رشوه از بازداشت و اخراج می‌گریزند، اما پناهندگان می‌گویند اکنون رشوه دادن نیز کم ‌اثر شده است. رحمت الله یکی از پناهندگان ساکن راولپندی می‌گوید که او دو بار با دادن رشوه فرار کرده است، ولی اکنون حتی با دادن پول نیز نمی‌توان از اخراج نجات یافت. پلیس می‌گوید هیچ افغانی حتی با ویزای معتبر نباید در اسلام آباد زندگی کند.

مردم فراموش شده و نگران از آینده

با وجود سختی‌ها و مشکلاتی که پناهجویان با آن روبرو هستند، هیچ کمک مالی به آنان صورت نمی‌گیرد. اسماعیل یکی از پناهجویان ساکن اسلام آباد می‌گوید: "هیچ‌کس حتی یک روپیه به من کمک نکرده است. من مدتی ‌است که صرفاً با گرفتن قرض از دیگران روزگارم را سپری می‌کنم. اکنون که پرونده ما به تعویق افتاده؛ طلبکاران نیز نگران شده و می‌پرسند اگر پرونده شما تأیید نشود، پول ما را چگونه خواهید پرداخت؟"

پناهجویان افغان احساس می‌کنند که جامعه جهانی آنان را به‌حال خودشان رها کرده است. سمیر می‌گوید:‌ "ما به این امید اینجا آمدیم که پرونده‌های مهاجرتی ما طی ۱۲ تا ۱۴ ماه بررسی خواهد شد و به کشور سوم انتقال خواهیم یافت. ولی حالا سه سال از آن وقت سپری شده است. رنج‌های بسیاری کشیده‌ایم. چگونه می‌توانیم فرصتی را که در این انتظار طولانی از دست داده‌ایم و زحماتی را که متقبل شده‌ایم جبران کنیم؟"

نگرانی از آینده فرزندان، خانواده‌های بسیاری را پریشان ساخته است. حمیده مادر چند فرزندی که در سن تعلیم و تحصیل هستند می‌گوید:‌ "اگر پرونده‌های ما معلق بماند؛ آن وقت تحصیل، ازدواج و کل زندگی فرزندانمان به خطر می‌افتد."

رحیل تلاش، فعال حقوق زنان و رهبر جنبش زنان عدالت خواه، وضعیت پناهجویان را وخیم توصیف می‌کند. او می‌گوید "همه غرق در اضطراب، پریشانی روانی و ترس از دستگیری به سر می‌برند."

او در انتقاد از حمله پلیس به خانه‌های پناهجویان که اغلب بدون حکم قانونی و اخطار قبلی صورت می‌گیرد، می‌گوید "رفتار مأموران پلیس بسیار ظالمانه است. به حال کودکان و زنان رحم نمی‌کنند. گاهی یک افسر پلیس زن، خشن تر از مأموران مرد خود رفتار می‌کند."

خانم تلاش سکوت سازمان ملل را محکوم کرده و آن سازمان را به بی‌توجهی به وضعیت پناهجویان افغان متهم می‌نماید:‌ "از زمان آغاز اخراج، سازمان ملل درهای خود را به روی مردم بسته است. وکلای آنها یا به ما پاسخ نمی‌دهند و یا با گفتن اینکه از دست ما کاری ساخته نیست، از خود رفع مسئولیت می‌کنند."

عزت الله بخشی، فعال حقوق بشر، نسبت به بحرانی که پناهجویان افغان در پاکستان را تهدید می‌کند، هشدار می‌دهد. او می‌گوید:‌ "وضعیت پناهجویان نگران کننده است. بسیاری، از جمله مدافعان حقوق بشر، فعالان زن، و کارکنان نظامی سابق با وجود خطرهایی که در افغانستان آنان را تهدید می‌کند، در معرض اخراج اجباری قرار دارند".

آقای بخشی می‌گوید؛ اگر این وضعیت ادامه یابد، بحران انسانی پناهجویان افغان در پاکستان بدتر خواهد شد. او خواهان حمایت فوری جامعه بین‌الملل از این پناه‌جویان است.

منبع خبرگزاری زن تایمز

لیک:

https://zantimes.com/fa/2025/02/20/struggle-for-survival-and-a-crisis-that-deepens-every-day