1- ملکه کوهسار مری، اولین مکان زیبای پاکستان معروف در سطح جهان.

ملکه کوهسار مری یک اقامتگاه توریستی معروف و زیبا در پاکستان است. مری تنها یک ساعت با پایتخت اسلام آباد فاصله دارد. سفر به مری مملو از کوه‌ های سرسبز، جنگل‌ های انبوه و ابرهای رقصنده است. کوه های مری در تابستان سر سبز و در زمستان (به دلیل برف) سفید هستند که توجه گردشگران را به خود جلب می کنند.

پایه و اساس این مکان گردشگری هفت هزار فوتی در زمان حکومت بریتانیا گذاشته شد، اما امروزه مری در ارتفاع حدود 2300 متری یعنی 8000 فوتی از سطح دریا واقع شده است. مری در سال 1851ء تأسیس شد و همچنین مقر تابستانی دولت بریتانیا بود. یک کلیسای بزرگ مرکز شهر را مشخص می کند که در سال 1857 ء ساخته شد. جاده اصلی و زیبای شهر معروف به "جاده مال" از کنار کلیسا می گذرد. مراکز تجاری معروف شهر و تعداد زیادی از هتل های بزرگ در اینجا قرار دارند.

در پایین خیابان مال، مناطق مسکونی و بازارهای مری قرار دارند. فروشگاه های میوه خشک و قطعات تزئینی در این مغازه ها موجود است. تا سال 1947ء ورود افراد غیر اروپایی به خیابان مال در مری، ممنوع بود. در تابستان می توانید شاهد تپه های برف پوش کشمیر باشید. برخی از نقاط این تفریح گاه از جمله تپه های زیبا و منطقه "کشمیر پوائنت" مملو از درختان زیبا است که عبور با تله کابین از میان انبوه درختان می تواند تجربه فراموش نشدنی را برای گردشگران به ارمغان آورد[1]. مری قبلاً بخشی از ناحیه راولپندی ایالت پنجاب بوده است، اما سال گذشته ناحیه مستقلی از ایالت پنجاب شده است.

مری مکانی زیبا، نیرو بخش  در ایالت پنجاب پاکستان است که 39 کیلومتر با شهر راولپندی و اسلام آباد فاصله دارد. به این شهر در 14 اکتبر 2022ء وضعیت ناحیه داده شده است[2]. تله کابین نیو مری در منطقه زیبای "پتریاته" در ارتفاع هشت هزار و پانصد فوتی بالای دریا قرار دارد که گردشگران زیادی را جذب می کند. همچنین تله کابین منطقه "پندی پوائنت" در مری نیز بسیار جذاب است.

شهر مری در سیاست و سایر بخش های زندگی پاکستان نقش فعالی دارد. دلیل زیبایی این منطقه، سکونت چهره های پاکستان در این منطقه است، علاوه بر این که شخصیات معروف پاکستان از جمله، محمد نواز شریف، نخست وزیر سابق پاکستان، موسس و رئیس حزب مسلم لیگ نواز، حزب حاکم وقت پاکستان، شهباز شریف، نخست وزیر وقت پاکستان، مریم نواز، سروزیر ایالت پنجاب پاکستان، یوسف رضا گیلانی، نخست وزیر سابق پاکستان و رئیس سنای وقت پاکستان که اکنون هم در شهر مری خانه خود دارند، بسیاری از چهره های سیاسی و غیر سیاسی از جمله، شاهد خاقان عباسی، نخست وزیر سابق پاکستان، خاقان عباسی، پدر شاهد خاقان عباسی، وزیر جنگل بانی سابق پاکستان، انصار عباسی، نویسنده، تحلیلگر و خبرنگار معروف پاکستان، ظفر محمود عباسی، رئیس نیروی دریایی سابق پاکستان، مهتاب خان عباسی، فرماندار سابق ایالت خیبرپختونخوا، مریم اورنگزیب، وزیر اطلاع رسانی وقت پنجاب و سابق پاکستان، راجا اشفاق سرور، وزیر سابق ایالت پنجاب، سناتور سعدیه عباسی، عضو مجلس سنای پاکستان، محمد نواز عباسی، رئیس سابق دیوان عالی پاکستان و سایر چهره های پاکستان که این منطقه زادگاه آن ها است و هنوز هم اهل این منطقه هستند[3].

اقدامات دولت برای ارتقای تسهیلات ناحیه مری.

دولت های پاکستان همواره در تلاش بوده است که شهر زیبای مری را از نظر تسهیلات ارتقا داده و بیش از پیش گردشگران جهانی و ملی را جذب کند، دولت ایالت پنجاب پاکستان سال گذشته 2024 میلادی شبانه روز در تلاش بوده تا بهترین امکانات سفر را برای مردم محلی و گردشگران ناحیه مری فراهم کند. به دستور مریم نواز شریف، سروزیر ایالت پنجاب کار روی طرح بهبود ناحیه مری بدون تاخیر تحت اداره (C&W) به سرعت انجام شده است. این پروژه قبل از مهلت دو ماهه تکمیل شده است. کارکنان اداره (C&W) شبانه روزی مشغول تعمیر و بازسازی 12 بزرگراه مری بودند. به دستور ویژه مریم نواز شریف، سروزیر ایالت پنجاب، 445 میلیون روپیه برای تعمیر بزرگراه های عمومی این ناحیه اختصاص داده شد. از آن جایی که صد و پنجاه هزار جمعیت محلی ناحیه مری از بازسازی بزرگراه ها بهره مند خواهند شد، سالانه بیش از 1.6 میلیون گردشگر نیز از بهترین امکانات سفر به ناحیه مری برخوردار خواهند شد. دولت اعلام کرد که هدف ما ارائه بهترین امکانات سفر به مردم و گردشگران محلی در تابستان است که تعداد گردشگران در ناحیه مری افزایش می یابد. هدف ما این است که اطمینان حاصل کنیم که گردشگرانی که از ناحیه مری بازدید می کنند، در طول سفر خود هیچ ناراحتی و مشکلی را روبرو نشوند[4].

تصمیم راه اندازی قطار شیشه ای مدرن توریستی بین شهر اسلام آباد و مری پاکستان.

دولت پاکستان برای راه اندازی قطار شیشه ای مدرن توریستی از شهر راولپندی، اسلام آباد تا شهر مری تصمیم گرفته است. دولت پنجاب پاکستان پروژه قطار شیشه ای را از شهر راولپندی و اسلام آباد به ناحیه مری آغاز کرده است. قطار شیشه ای بین شهر راولپندی، اسلام آباد و منطقه "بهوربن" در ناحیه مری حرکت خواهد کرد که فاز اولیه آن آغاز شده است. این قطار به طول 65 کیلومتری از بازار صدر راولپندی شروع شده و از تپه های (Margalla) در اسلام و نقاط دیدنی منطقه (Bahra Kahu) عبور کرده و در منطقه (Bhorban) مری به پایان می رسد [5]،[6].

ناحیه مری به عنوان مرکز فرهنگی فعال پاکستان.

همچنین در شهر مری جهت ترویج و گسترش فعالیت های فرهنگی این منطقه، شورای هنری مری کنار جاده زیبا "مال رود"، تاسیس شده است. این شورای هنری از همه جهت مجهز به تمامی امکانات و همچنین دارای یک استودیوی بزرگی برای نمایش فیلم برای تماشاگران است[7]. در سال های گذشته خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران برای نمایش فیلم های ایرانی از جمله فیلم ایرانی "رخ دیوانه" به کارگردانی "ابوالحسن داوودی" و "بادیگارد" به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا در شهر "مری" پاکستان با این شورای فرهنگی همکاری داشته و فیلم ها به نمایش در آمدند. مردم شهر مری و همچنین گردشگران در این شهر از فیلمهای ایرانی بسیار استقبال کردند[8].

همچنین سفری از برج (کوتلی ستیان)، یکی از بخش های ناحیه مری به "پتریاته" امروز مظهر زیبایی بی ‌نظیری است.

حدود ده کیلومتر طول این مسیر دشوار نیست، اما جنگل انبوه و سبز عمیق، با مناظر جادویی خود در کل مسیر، گردشگران را احاطه کرده است.

در ناحیه مری سه تا مراکز (شورای محلی) بزرگ شیعی، از جمله، "تریت سیدان"[9]،"بهمبروت سیدان"[10] و "سنبل سیدان"[11] قرار دارند، هر کدام از این منطقه جمعیتی مبتنی بر  سه هزار نفر دارند. شیعیان این مناطق مراسم فرهنگی خود، از جمله، مراسم محرم، تاسوعا، عاشورا و اربعین را با اهتمام ویژه ای برگزار می کنند، در هر سه مرکز حسینیه های مجهزی دارند و مراسم عزاداری عشره ماه محرم، راهپیمایی عاشورا، اربعین با اهتمام ویژه ای برگزار می شود، علما و روضه خوانان فضائل و مصائب اهل بیت (ع) را بیان می کنند. از چند سال اخیر یک روز پیش از اربعین امام حسین (ع) پیاده روی (مشی امام حسین (ع)) از این سه مناطق آغاز شده و به راهپیمایی مرکزی شهر راولپندی می پیوندد. شیعیان این منطقه هر ساله با آزادی کامل مراسم عزاداری را برگزار می کنند[12]. همچنین در مرکز شهر مری نیز سه تا حسینیه قرار دارد و هر ساله مراسم عزاداری و راهپیمایی عاشورا و اربعین برگزار می شود[13]. دانشگاه کوهسار مری، یک دانشگاه تحقیقاتی غیرانتفاعی دولتی در شهر مری است که توسط دولت پنجاب پاکستان به نام دانشگاه کوهسار مری تأسیس شده است. دانشگاه کوهسار مری در حال حاضر در رشته های زیر پذیرش دارد: گروه گیاه شناسی، گروه زبان انگلیسی، گروه ریاضی، گروه علوم سیاسی، گروه روانشناسی، گروه جامعه شناسی، اداره آمار و دانشکده زبان اردو[14].از جمله میوه های محبوبی که در تابستان در اینجا یافت می شود می توان به سیب، گلابی، زردآلو، هلو، انگور، نارنگی و لوکوت اشاره کرد[15]. "کوتلی ساتیان[16]" بخشی از ناحیه مری است که بهترین و آرام ترین مقصد گردشگری برای گردشگران جهانی است.به هر حال کل "کوتلی ستیان" بسیار زیبا است، اما برخی از نقاط توریستی معروف این منطقه، تپه پهوفاندی، پل، پاتریاته، سری سانت دیرکوت ستیان، بلاوارا شریف، سانت آنوالی، ملوت ستیان، "تپه چیورا" بسیار زیبا و اماکن دیدنی هستند[17].این منطقه قبلاً بخشی از راولپندی بوده است، اما پس از ناحیه شدن شهر مری این منطقه بخشی از ناحیه مری قرار گرفت و در فاصله 55 کیلومتری شهر  راولپندی و اسلام آباد قرار دارد. نام رسمی آن کوتلی تا دوران انگلیسی شناخته شده بود، اما بعدها به دلیل قبیله "ستی" که در اینجا ساکن شدند به "کوتلی ستیان" معروف شده است. در مورد قوم "ستی" روایتی وجود دارد که نسب خود را به برلاس، مرد برجسته ایرانی می ‌رسانند. در قدیم کاروان ایرانی به سرکردگی سالار خود شاه عالم به سمت دهلی می رفت و در میانه "مری" و "کهوته" در دامنه کوه های زیبای "نره" دزدان با این گروه در محل "تهون" برخورد کردند. بسیاری از مسافران کشته و بقیه غارت شدند، در همین حال، همسر شاه عالم جان خود را نجات داد و به خانه یک خانواده برهمنی در محل" تهون" رفت و در آنجا فرزندی به دنیا آورد که نام او "ستی" به معنای فولاد است. فرزند وی با قبیله "کیتهوال" ازدواج کرد و نوادگان او در منطقه "مری" و "کهوته" پراکنده شدند. "کوتلی ستیان" نیز یکی از مکان های مرکزی آن ها بوده است[18]. دولت پنجاب پاکستان در سال 2020 میلادی برای بازسازی این منطقه اقدامات ویژه ای را انجام داده است تا شهر مری و کوتلی ستیان از نظر گردشگری بهترین مناطق پاکستان باشند. برای دسترسی آسان  گردشگران بازسازی جاده های  منطقه و تعمیر میلیاردی انجام شده است. براساس برنامه توسعه سالانه 2020-2021 میلادی 951.125 میلیون روپیه برای مجموع 45 طرح این منطقه، از جمله بزرگراه، بهداشت عمومی، بازسازی پروژه یک، بازسازی پروژه دو و برای ساخت جاده ها اختصاص یافته است[19]. برخی از مناطق کوتلی ستیان نیز شیعه نشین هستند، از جمله "برحد"، "کرل"، "بیاگه"، "کهوتی" وغیره. در منطقه "برحد" و کرل" مساجد جامع و حسینیه وجود دارد که در آن ها مراسم مذهبی از جمله مراسم عزاداری برگزار می شود. شیعیان و اهل تسنن این منطقه مراسم سالروز ولادت اهل بیت (ع)، جشن میلادی النبی (ص) و سایر مراسم مذهبی را بطور مشترک برگزار می کنند که نماد وحدت امت اسلامی است[20].

2- منطقه سوات پاکستان

ناحیه سوات، منطقه کوهستانی در ایالت خیبر پختونخوا پاکستان است. سوات در سال 1970 ء وضعیت ناحیه را به خود اختصاص داد. "سعیدو شریف"، پایتخت منطقه ملاکند در این جا قرار دارد. سوات در منطقه شمالی خیبر پختونخوا موقعیت منحصر به فردی دارد. این منطقه از حیث مردم شناسی و باستان شناسی در تاریخ آسیای مرکزی معروف است.

در زمان تمدن بودایی، سوات بسیار معروف بوده و به نام "اودایانا" به معنای باغ بودایی شناخته می شد. همچنین این ناحیه به دلیل داشتن جاذبه های گردشگری فراوان ، سوئیس پاکستان نامیده می شود. سوات نقش مهمی در توسعه منطقه شمالی داشته است. علاوه بر مزارع سبز وسیع، مرکز تجارت نیز می باشد. چمن زار های زیبا و چشمه های آب زلال و رودخانه موجو منطقه "کالام"، شهر زیبا و تمام امکانات زندگی مانند بحرین، از جمله موسسات آموزش عالی وجود دارند و مردم اینجا بسیار سخت کوش و از نظر فکری پیشرفته هستند.

این منطقه که یکی از زیباترین مناطق جهان است، در 254 کیلومتری اسلام آباد پایتخت پاکستان به سمت شمال شرقی قرار دارد و فاصله آن با شهر پیشاور، مرکز ایالت خیبرپختونخوا 170 کیلومتر است. جمعیت کل ناحیه سوات یک میلیون و دویست و  پنجاه و هفت هزار و ششصد و دو (1257602) نفر است و مساحت کل آن ناحیه 5337 کیلومتر مربع است[21].

3- منطقه زیارت پاکستان.

آبشار های زیبا، کوه‌ های بلند سبز و سفید، دشت ‌ها، دریاچه‌ های آبی، رودخانه‌ های روان، همه این ‌ها بی ‌شک گواه زیبایی طبیعی هستند و چشم‌ ها را خیره می کنند، اما جنبه های دیگری از زیبایی طبیعی وجود دارد که رنگ های شگفت انگیز و جذاب زیبایی منحصر به فرد خود را به نمایش می گذارد و طبیعت به سرزمین بلوچستان رنگ های بی نظیری بخشیده است، بنابراین تصور می شد که چرا نباید از بلوچستان، به ویژه از منطقه زیبای زیارت بلوچستان بازدید کرد. "نره سر" یک نقطه توریستی در منطقه زیارت بلوچستان است، این مکان زیبا بر روی تپه ای قرار دارد که از آنجا باغ های سیب در دشت های بین کوه های چهار سو دیده می شود، زیارتگاه خوری بابا نیز در این منطقه دشتی وجود دارد که گردشگران "نره سر" از آن بازید می کنند. در این منطقه مکان دیدنی دیگر "زیزری" است، برای رسیدن به این مکان باید از جنگل های "نره سر" عبور کرد، فاصله "نره سر" تا اینجا را می توان در 25 الی 30 دقیقه طی کرد. رشته کوه دیگری از مقابل "زیزری"  شروع می شود که کوه "خلفت" نام دارد. کوه خلفت رشته کوهی طولانی است که از جنگل های درخت عرعر (Juniper) تشکیل شده است، این جنگل ها زیستگاه مارخور، پلنگ، خرس، روباه و خرگوش و سایر حیوانات است. مردم محلی زیارت می گویند که مردم ساکن در دامنه کوه ها به دلیل بارش برف در زمستان به مناطق دیگر مهاجرت می کنند.

زمین زیارت و اطراف آن بسیار حاصلخیز و دارای باغ های سیب، گیلاس و هلو است. باغبانان محلی می گویند که همه این باغ ها توسط مردم با کمک خود آن ها، کاشته شده است[22]. ناحیه زیارت یکی از معروف ترین و زیبا ترین مکان های بلوچستان در پاکستان است. قائد اعظم محمد علی جناح، بنیانگذار پاکستان چند روز آخر عمر خود را در ساختمانی به نام اقامتگاه قائد اعظم در این مکان زیبا، سپری کرد. زیارت مکان بسیار زیبایی و سردسیری در پاکستان است[23].

 جمعیت آن براساس سر شماری سال 2017 میلادی حدود 160422 نفر بود[24]. این ناحیه در مجموع 1489 کیلومتر مربع (575 مایل مربع) است. ارتفاع آن از دریا 2543 مایل (8343 فوت) است[25].

اقامتگاه قائد اعظم (محمد علی جناح بنیانگذار پاکستان) در مکان زیبا و وسیع، در دره زیارت در 122 کیلومتری کویته واقع شده است. این اقامتگاه چوبی زیبا نشان دهنده مهارت بالای سازنده آن است.

در چهار طرف بنا ستون های چوبی تعبیه شده و در نمای داخلی ساختمان نیز از ساخته شده است. در مجموع 28 در از دو طرف در این اقامتگاه هشت اتاقه ساخته شده است. این اقامتگاه در حدود سال 1892 ء از چوب ساخته شده است.

همچنین گفته می شود که تمامی افسران دولت انگلیس که در این مدت به اینجا آمده بودند در این اقامتگاه اقامت داشتند. پس از تأسیس پاکستان در سال 1948ء اهمیت تاریخی این اقامتگاه افزایش یافت که قائد اعظم محمد علی جناح، بنیانگذار پاکستان، به توصیه دکتر سرهنگ الهی بخش، پزشک شخصی خود، به دلیل بیماری به اینجا آمد. قائد اعظم دو ماه و ده روز آخر عمر خود را در این اقامتگاه گذراند. پس از آن این اقامتگاه به نام " اقامتگاه قائد اعظم " نشهرت یافت و به عنوان میراث ملی پاکستان اعلام شد. بلوچستان همچنین از طریق تصاویری از اقامتگاه قائد اعظم، مانند تصویر آن در پشت اسکناس 100 روپیه ای پاکستان، معرفی شده است، این ساختمان اکنون به موزه ملی تبدیل شده است که در آن آثار باستانی استفاده شده توسط بنیانگذار پاکستان به نمایش گذاشته شده است[26].

تحلیل کارشناسی.

تحلیلگران معتقدند که:

• نیاز است اماکن زیبای پاکستان به کشورهای جهان و به ویژه کشورهای منطقه معرفی شوند تا بخش گردشگری متقابل ارتقا یابد، زیرا گردشگری باعث ترویج و گسترش فرهنگ می شود  و ارتقای این بخش باعث گسترش فرهنگ دو جانبه خواهد بود.
• همانطوری که کشور چین، ترکیه و پاکستان برای معرفی اماکن گردشگری متقابل اقداماتی انجام داده اند، نیاز است جمهوری اسلامی ایران و پاکستان نیز برای معرفی بخش گردشگری متقابل، اقدام نمایند.

      منابع: