در حوزه آموزش، هند اقدامات متعددی انجام داده است. از جمله مهم‌ترین آن‌ها، امضای تفاهم‌نامه‌هایی با کشورهای خلیج فارس برای تأسیس پردیس‌های دانشگاهی در امارات متحده عربی است؛ نمونه‌اش پردیس مؤسسه مدیریت هند احمدآباد (IIMA) در دبی و پیش‌تر پردیس مؤسسه فناوری دهلی (IIT Delhi) در ابوظبی. تأسیس دفتر منطقه‌ای هیئت مرکزی آموزش متوسطه هند (CBSE) در دبی و ایجاد مراکز تعالی برای آموزش معلمان نیز از دیگر گام‌های جدی دهلی‌نو در تقویت پیوندهای آموزشی با منطقه بوده است. این اقدامات نه‌تنها پاسخ‌گوی نیاز جامعه مهاجران هندی است، بلکه جایگاه هند را به عنوان قطب آموزش با کیفیت تثبیت می‌کند.

در همین راستا، هند میزبان نخستین کنفرانس رؤسای دانشگاه‌های هند و عرب بود؛ نشستی که بر توسعه همکاری‌های علمی، تبادل دانش، استفاده از فناوری‌های نوین و توسعه مهارت‌ها تمرکز داشت. افزون بر این، تفاهم‌نامه‌هایی میان انجمن‌های دانشگاهی دو طرف برای همکاری‌های علمی و جابه‌جایی اساتید و دانشجویان نیز به امضا رسید. هند همچنین دوره‌های آموزشی تخصصی برای دیپلمات‌های عرب برگزار کرده است؛ دوره‌هایی که ظرفیت‌سازی را در کانون خود دارند و در تقویت روابط دیپلماتیک نقش کلیدی ایفا می‌کنند.

اما قدرت نرم هند تنها در آموزش متبلور نمی‌شود. یوگا به‌عنوان یکی از کهن‌ترین سنت‌های هند، امروزه در بسیاری از کشورهای عربی جایگاهی برجسته یافته است. این تمرین جامع جسم و ذهن، از مدارس عربستان گرفته تا مراکز درمانی در امارات، بخشی از برنامه‌های سلامت شده است. حتی وزارت بازرگانی عربستان آن را به عنوان ورزش رسمی پذیرفته و مربیان بومی یوگا در این کشور تربیت شده‌اند. برگزاری مجامع بین‌المللی یوگا در منطقه نیز بر این روند افزوده است.

در کنار یوگا، بالیوود نیز نقش مهمی در دیپلماسی فرهنگی هند ایفا می‌کند. فیلم‌های شاد، احساسی و پرموسیقی هند توانسته‌اند مخاطبان زیادی در کشورهای عربی جذب کنند. بازیگرانی مانند شاهرخ خان در امارات و دیگر کشورهای خلیج‌فارس بسیار محبوب هستند. موفقیت تجاری فیلم‌های هندی در این بازارها، حکایت از پیوند فرهنگی قوی بین هند و جهان عرب دارد.

هند از طریق این سیاست فرهنگی چندلایه، به دنبال تثبیت خود به عنوان یک شریک غیرمداخله‌گر، قابل اعتماد و همدل است. کشوری که با تکیه بر فرهنگ، دانش، و سلامت، توانسته است در عصر جهانی شدن، هویتی متفاوت در جهان عرب برای خود تعریف کند. این دیپلماسی مبتنی بر همدلی، پیوند مردم با مردم را تقویت کرده و مسیر را برای روابط بلندمدت و پایدار هموار ساخته است.

حسنعلی ذکریایی