اگر به پاکستان و ایران سفر کنید، متوجه شباهت‌های فرهنگی فراوانی میان این دو کشور همسایه خواهید شد. تاریخ، سنت‌ها و آداب و رسوم مشترک، پیوندی عمیق و فرهنگی را میان آن‌ها به وجود آورده که در طول قرن‌ها شکل گرفته است. تأثیرات زبان و ادب فارسی در زبان، ادبیات، معماری و غذاهای پاکستان به‌وضوح دیده می‌شود، در حالی‌که هر دو کشور دارای آداب و رسوم دینی و ارزش‌های اجتماعی مشترکی هستند. چه در حال بازدید از مکان‌های تاریخی کهن باشید، چه در حال چشیدن غذاهای محلی یا تجربه‌ی مهمان‌نوازی سنتی، عناصر آشنایی را در هر دو کشور خواهید یافت. این راهنما به شما کمک می‌کند تا پیوندهای فرهنگی میان پاکستان و ایران را بهتر درک کنید و سفری پربارتر و لذت‌بخش‌تر داشته باشید.
تاریخ مشترک و تأثیرات متقابل
ایران و پاکستان دارای تاریخ طولانی‌ای از تبادل فرهنگی هستند که به قرن‌ها پیش بازمی‌گردد. پیش از آن‌که پاکستان در سال ۱۹۴۷ به عنوان کشوری مستقل پدید آید، بخشی از شبه‌قاره هند بود که پیوندهای تاریخی عمیقی با سرزمین ایران (پارس) داشت. فرهنگ، زبان و سنت‌های ایرانی بر جنبه‌های گوناگون زندگی در این منطقه تأثیر گذاشته‌اند. زبان فارسی زمانی زبان رسمی امپراتوری مغول بود، و امروزه نیز آثار آن در زبان اردو، زبان ملی پاکستان، به‌وضوح دیده می‌شود. بسیاری از واژه‌ها، اصطلاحات و سبک‌های ادبی اردو مستقیماً از فارسی گرفته شده‌اند. اگر به پاکستان سفر کنید، ممکن است با سلام‌هایی مانند «سلام» و «خدا حافظ» روبه‌رو شوید که در ایران نیز رایج‌اند. تأثیرات معماری نیز مشهود است، به‌ویژه در مساجد، زیارتگاه‌ها و باغ‌های قدیمی که شباهت‌هایی با سبک‌های ایرانی دارند.
ارتباطات زبانی و ادبی
زبان فارسی تأثیر عمیقی بر سنت‌های زبانی و ادبی پاکستان گذاشته است. اردو، رایج‌ترین زبان در پاکستان، دارای شمار زیادی واژه‌های فارسی است. در حقیقت، اگر کمی فارسی بدانید، ممکن است واژه‌های بسیاری را در اردو بشناسید. این تأثیر در حوزهٔ شعر حتی قوی‌تر است. شاعر برجسته پاکستانی، علامه اقبال، بخش زیادی از اشعار خود را به زبان فارسی سروده است و در هر دو کشور ایران و پاکستان مورد احترام فراوان است. همچنین، شاعران کلاسیک فارسی همچون مولانا، سعدی و حافظ در پاکستان بسیار خوانده می‌شوند. بسیاری از مردم پاکستان هنوز هم به شعر فارسی علاقه‌مندند و آن را در مکالمات روزمره نقل می‌کنند. اگر از کتاب‌فروشی‌ها یا مراکز فرهنگی در پاکستان دیدن کنید، ممکن است مجموعه‌های شعر فارسی را در کنار آثار ادبی اردو بیابید.
سنت‌های دینی و معنوی
ایران و پاکستان هر دو دارای جمعیت اکثراً مسلمان هستند و دین اسلام نقش بسیار مهمی در زندگی روزمره مردم این کشورها ایفا می‌کند. در حالی که اکثریت جمعیت ایران شیعه‌مذهب و اکثریت مردم پاکستان سنی‌مذهب هستند، بسیاری از سنت‌ها و آیین‌های اسلامی میان این دو کشور مشترک است. برای نمونه، در ماه‌های مهم اسلامی مانند محرم، مراسم مشابهی در هر دو کشور برگزار می‌شود. جشن‌های مذهبی مانند عید فطر و عید قربان با شور و اشتیاق یکسانی گرامی داشته می‌شوند؛ خانواده‌ها گرد هم می‌آیند، غذاهای ویژه می‌پزند، هدیه رد و بدل می‌کنند و نمازهای ویژه می‌خوانند. سنت‌های صوفیانه نیز در هر دو کشور جایگاه مهمی دارند. اگر از زیارتگاه‌هایی در لاهور، کراچی یا اسلام‌آباد دیدن کنید، با آیین‌ها، موسیقی و رسوم صوفیانه‌ای روبه‌رو خواهید شد که شباهت بسیاری به مراسم مشابه در ایران دارند.
فرهنگ غذا و سنت‌های آشپزی
فرهنگ غذایی در پاکستان و ایران شباهت‌های بسیاری دارد که متأثر از آشپزی ایرانی است. برنج یکی از مواد اصلی در هر دو کشور است و غذاهایی مانند بریانی در پاکستان و چلوکباب در ایران، علاقه مشترک مردم این کشورها به غذاهای برنج‌محور را نشان می‌دهد. کباب‌ها، گوشت‌های کبابی و خورش‌ها در هر دو آشپزی بسیار رایج‌اند. در پاکستان، غذاهایی مانند کوفته و قورمه (خورش گوشت که به‌آرامی پخته می‌شود) یافت می‌شوند که ریشه در آشپزی ایرانی دارند. همچنین، حلیم که ترکیبی غلیظ از گوشت و گندم است، در هر دو کشور محبوب است. شیرینی‌هایی مانند باقلوا، زولبیا (که مشابه «جلیبی» در پاکستان است) و دسرهای زعفرانی نیز در هر دو فرهنگ رایج‌اند. اگر به چای ایرانی علاقه‌مندید، احتمالاً از چای پاکستانی نیز لذت خواهید برد، چرا که آن هم قوی و معطر است. اگر به امتحان کردن طعم‌های جدید در ایران علاقه‌مندید، «بهترین غذای ایرانی که تا به حال چشیده‌اید!» را از دست ندهید! دوازده مسافر، غذاهای محبوب ایرانی خود را معرفی می‌کنند؛ از برنج‌های معطر گرفته تا کباب‌های لذیذ و شیرینی‌های دل‌چسب. تجربه‌های آنان را بخوانید و کشف کنید که چه چیزی آشپزی ایرانی را به‌یادماندنی می‌سازد!
موسیقی و هنرهای سنتی
موسیقی ایرانی و پاکستانی، به‌ویژه در سنت‌های کلاسیک و محلی، شباهت‌های زیادی با یکدیگر دارند. استفاده از سازهایی مانند رباب، طبله و سیتار در هر دو کشور رایج است. قوالی، نوعی موسیقی عرفانی و مذهبی، در پاکستان بسیار محبوب است و از سنت‌های موسیقی ایرانی تأثیر گرفته است. موسیقی کلاسیک ایرانی نیز با اشعار عمیق و شاعرانه‌اش، در پاکستان مورد توجه قرار دارد. اگر در یکی از این دو کشور در برنامه‌های فرهنگی شرکت کنید، ممکن است ملودی‌ها و ریتم‌های آشنایی را بشنوید. صنایع دستی سنتی مانند قالیبافی، کاشی‌کاری و خوشنویسی نیز میان پاکستان و ایران مشترک‌اند و هر دو کشور به‌خاطر طرح‌های ظریف و مهارت بالای هنرمندانشان شناخته شده‌اند.
مهمان‌نوازی و آداب اجتماعی
مهمان‌نوازی یکی از ویژگی‌های برجسته فرهنگی در ایران و پاکستان است. اگر به خانه‌ای در یکی از این دو کشور بروید، با مهربانی و سخاوت فراوان از شما پذیرایی خواهد شد. تعارف چای، شیرینی و یک وعده غذای کامل، از روش‌های رایج استقبال از مهمانان است. احترام به بزرگ‌ترها و پیوندهای قوی خانوادگی نیز از ارزش‌های مشترک فرهنگی میان دو کشور است. در گردهمایی‌های اجتماعی، متوجه خواهید شد که مردم با زبانی مؤدبانه و رسمی، به‌ویژه هنگام صحبت با افراد مسن، با یکدیگر گفتگو می‌کنند. دست دادن و احوال‌پرسی گرم معمول است، اما در محیط‌های سنتی‌تر، مردان و زنان ممکن است از تماس فیزیکی هنگام سلام و احوال‌پرسی خودداری کنند؛ چیزی که در ایران نیز رایج است.
جشن‌ها و مناسبت‌ها
هر دو کشور پاکستان و ایران نوروز، سال نو ایرانی، را جشن می‌گیرند، هرچند این جشن در ایران گسترده‌تر و رسمی‌تر برگزار می‌شود. در برخی مناطق پاکستان، به‌ویژه در بلوچستان و در میان جوامع فارسی‌زبان، نوروز با غذاهای ویژه و مراسم شاد گرامی داشته می‌شود. جشن‌های دیگری مانند بسنت (جشن بهاری در پاکستان) نیز با سنت‌های ایرانی در استقبال از فصل نو پیوند فرهنگی دارند. اگر در ایام نوروز یا دیگر جشن‌ها به این کشورها سفر کنید، با تزیینات رنگارنگ، موسیقی سنتی و گردهمایی‌های خانوادگی و دوستانه روبه‌رو خواهید شد.
پوشاک سنتی و مد
پوشاک سنتی در هر دو کشور شباهت‌های زیادی دارد، به‌ویژه در استفاده از لباس‌های بلند و روان. در ایران، زنان معمولاً چادر یا روسری می‌پوشند، در حالی‌که در پاکستان، شلوار قمیص لباس ملی برای مردان و زنان است. سبک‌ها و گلدوزی‌های موجود بر روی لباس‌های پاکستانی اغلب تأثیرات فارسی دارند، به‌ویژه در طرح‌هایی که در بلوچستان و خیبر پختونخوا مشاهده می‌شود. قالی‌های فارسی، گلدوزی و منسوجات باکیفیت نیز در پاکستان مورد تحسین قرار دارند و بسیاری از طراحان مد پاکستانی از عناصر الهام‌گرفته از هنر فارسی در آثار خود بهره می‌برند.
تأثیرات معماری
هر دو کشور پاکستان و ایران عناصری از معماری را به‌ویژه تحت تأثیر سبک‌های ایرانی به اشتراک می‌گذارند. در پاکستان، می‌توان این تأثیرات را در مساجد تاریخی، آرامگاه‌ها و کاخ‌ها مشاهده کرد؛ به‌طور مثال، مسجد وزیرخان در لاهور و مسجد شاه جهان در تهتا از نمونه‌های بارز این تأثیر هستند. استفاده از کاشی‌کاری‌های پیچیده، الگوهای هندسی و خوشنویسی در تزئینات، شباهت زیادی به معماری ایرانی دارد. اگر به ایران سفر کنید، طراحی‌های مشابهی را در مکان‌هایی مانند میدان نقش جهان در اصفهان خواهید دید. معماری ایرانی که به‌خاطر موزاییک‌های کاشی‌کاری دقیق و باغ‌های متقارن شناخته شده است، بر ساخت بسیاری از زیارتگاه‌ها در پاکستان نیز تأثیر گذاشته است. باغ‌های مشهور مغول مانند باغ‌های شالیمار در لاهور، مفهوم ایرانی چهره‌باغ (باغ‌های چهارگانه) را منعطف کرده‌اند که ابتدا از ایران به این منطقه معرفی شده بود.
سبک‌های معماری ایرانی همچنین بر گنبدها و مناره‌ها تأکید دارند که در مساجد ایرانی و پاکستانی به‌وضوح دیده می‌شود. کاشی‌کاری‌های دقیق و آینه‌کاری‌های موجود در بسیاری از زیارتگاه‌های پاکستانی، مانند زیارتگاه لال شاهباز قلندر در سند، از سایت‌های مذهبی ایرانی مانند زیارتگاه شاه‌چراغ در شیراز الهام گرفته است. اگر به ایران سفر کنید، این زیبایی‌شناسی را در بسیاری از مساجد و کاخ‌های بزرگ خواهید یافت که پیوندهای هنری و فرهنگی عمیقی بین دو کشور را منعکس می‌کند.
سبک‌های معماری ایرانی همچنین بر گنبدها و مناره‌ها تأکید دارند که در مساجد ایرانی و پاکستانی به‌وضوح دیده می‌شود. کاشی‌کاری‌های دقیق و آینه‌کاری‌های موجود در بسیاری از زیارتگاه‌های پاکستانی، مانند زیارتگاه لال شاهباز قلندر در سند، از سایت‌های مذهبی ایرانی مانند زیارتگاه شاه‌چراغ در شیراز الهام گرفته است. اگر به ایران سفر کنید، این زیبایی‌شناسی را در بسیاری از مساجد و کاخ‌های بزرگ خواهید یافت که پیوندهای هنری و فرهنگی عمیقی بین دو کشور را منعکس می‌کند.
نتیجه‌گیری: پلی فرهنگی برای مسافران
اگر به هر یک از کشورهای پاکستان یا ایران سفر کنید، متوجه خواهید شد که شباهت‌های فرهنگی زیادی وجود دارد که سفر بین این دو کشور را جذاب می‌کند. تاریخ مشترک، زبان، غذا و سنت‌ها، حس ارتباطی بین دو ملت ایجاد می‌کند. چه در حال لذت بردن از چای ایرانی در ایران باشید یا چای پاکستانی، چه در حال کاوش در شعرهای باستانی یا شنیدن موسیقی سنتی، خواهید دید که این دو فرهنگ چقدر به هم گره خورده‌اند. اگر از یکی لذت ببرید، احتمالاً از دیگری هم لذت خواهید برد. کاوش در پاکستان و ایران به‌طور همزمان می‌تواند درک غنی‌تری از این پل فرهنگی منحصر به فرد که آسیای جنوبی و دنیای فارسی را به هم متصل می‌کند، به شما بدهد.
نویسنده: فرزانه
نظر شما