بلغارستان؛ میان رؤیای اروپایی پیوستن به منطقه یورو

 و واقعیت هویتی، آزمونی برای انسجام ملی

در تاریخ ۴ ژوئن ۲۰۲۵، کمیسیون اروپا و بانک مرکزی اروپا به طور رسمی با پیوستن بلغارستان به منطقه یورو از اول ژانویه ۲۰۲۶ موافقت کردند. با این حال، این تصمیم با واکنش‌های گسترده‌ای در داخل کشور مواجه شده است. در حالی که دولت این اقدام را گامی به سوی ثبات اقتصادی و همگرایی اروپایی می‌داند، بخش قابل توجهی از جامعه بلغارستان نسبت به آن تردید دارند و مخالفت می‌کنند. در این مقاله، به بررسی تأثیرات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی این تغییر و دلایل مخالفت‌های مردمی می‌پردازیم.

بخش اول: وضعیت اقتصادی و معیارهای همگرایی

بلغارستان از سال ۲۰۲۰ به‌طور فعال برای پیوستن به منطقه یورو تلاش کرده است. یکی از پیش‌شرط‌های ورود به منطقه یورو، رعایت «معیارهای همگرایی ماستریخت» است که شامل چهار شاخص کلیدی اقتصادی است: ثبات قیمت‌ها (تورم)، وضعیت مالی دولت (کسری بودجه و نسبت بدهی)، ثبات نرخ ارز و نرخ بهره بلندمدت.

در سال‌های اخیر، دولت بلغارستان با اعمال سیاست‌های ریاضتی و کنترل‌های مالی، موفق شد تا تورم را مهار کرده و کسری بودجه را به زیر ۳٪ برساند. تا آوریل ۲۰۲۵، نرخ تورم بلغارستان ۲.۷٪ گزارش شد و نسبت بدهی عمومی به تولید ناخالص داخلی در سطح بسیار پایین ۲۴.۱٪ باقی ماند، که نسبت به بسیاری از کشورهای حوزه یورو بهتر است.

از سال ۱۹۹۹، لِو بلغارستان به‌صورت غیررسمی با یورو هم‌تراز شده بود و از سال ۲۰۲۰ وارد مکانیزم نرخ تبادل (ERM II) شد. این بدان معناست که در عمل، لِو به یورو متصل بوده و بانک مرکزی بلغارستان عملاً استقلال پولی محدودی داشته است. در نتیجه، ورود رسمی به یورو از نظر فنی یک گام نهایی در مسیری است که سال‌ها پیش آغاز شده بود.

بخش دوم: مزایا و نگرانی‌های اقتصادی

پذیرش یورو می‌تواند برای بلغارستان مزایای اقتصادی متعددی به همراه داشته باشد:

• افزایش سرمایه‌گذاری خارجی: حذف ریسک نرخ تبادل باعث می‌شود سرمایه‌گذاران خارجی با اطمینان بیشتری وارد بازار بلغارستان شوند. انتظار می‌رود در سال اول پذیرش یورو، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی بین ۳ تا ۵٪ افزایش یابد.
• کاهش هزینه‌های تراکنش مالی: شرکت‌های بلغاری دیگر نیازی به تبدیل پول نخواهند داشت که منجر به کاهش هزینه‌های مالی و حسابداری می‌شود.
• افزایش اعتبار مالی کشور: عضویت در منطقه یورو معمولاً به ارتقاء رتبه اعتباری کشور منجر می‌شود و وام‌گیری ارزان‌تر خواهد شد.

با این حال، نگرانی‌هایی نیز وجود دارد:

• افزایش قیمت‌ها (Euro-creep inflation): تجربه کشورهایی مثل اسلواکی و استونی نشان داده است که در ماه‌های اولیه پذیرش یورو، قیمت کالاهای مصرفی کوچک (قهوه، نان، رستوران) ممکن است افزایش یابد.
• کاهش استقلال سیاست پولی: بلغارستان دیگر نخواهد توانست نرخ بهره یا سیاست‌های مالی خاص خود را اجرا کند و تابع بانک مرکزی اروپا خواهد بود.
• نابرابری توزیع مزایا: انتظار می‌رود طبقات ثروتمند و سرمایه‌گذاران شهری بیشترین نفع را از پذیرش یورو ببرند، در حالی که اقشار روستایی و کم‌درآمد ممکن است بیشترین فشار را از افزایش قیمت‌ها تحمل کنند.

بخش سوم: مخالفت‌های مردمی و دلایل آن

طبق نظرسنجی یوروبارومتر، تنها نیمی از مردم بلغارستان از پذیرش یورو حمایت می‌کنند، در حالی که ۴۳٪ مخالف آن هستند. مخالفت‌ها ریشه در عوامل فرهنگی، اقتصادی و روان‌شناختی دارد:

1.      ترس از افزایش قیمت‌ها: افزایش ناگهانی قیمت‌ها در کالاهای خرد، در کشورهایی که قبلاً به یورو پیوسته‌اند، در حافظه عمومی باقی مانده است. بسیاری از مردم نگران هستند که حتی اگر قیمت‌ها اندکی افزایش یابد، قدرت خرید آن‌ها کاهش پیدا کند.
2.      وابستگی فرهنگی به لِو: برای بسیاری از بلغارها، لِو تنها یک واحد پولی نیست، بلکه بخشی از هویت ملی است. لِو ریشه‌ای در سنت تاریخی و ملی دارد، به‌ویژه از آنجا که واژه «лев» به معنی «شیر» (نماد قدرت و استقلال) است.
3.      بی‌اعتمادی تاریخی به نهادهای حاکم: با توجه به سابقه فساد در دولت‌های گذشته، بسیاری از شهروندان نسبت به روند تصمیم‌گیری دولت در مورد یورو بدبین هستند و این اقدام را نه به نفع مردم، بلکه به نفع نخبگان می‌دانند.
4.      نقش رسانه‌ها و اطلاعات غلط: فضای مجازی مملو از شایعاتی است مبنی بر این‌که اتحادیه اروپا قصد دارد پس‌اندازهای مردم را مصادره کند یا حقوق بازنشستگی‌ها را کاهش دهد. این اطلاعات نادرست تأثیر قابل‌توجهی بر جو عمومی گذاشته است.

بخش چهارم: اعتراضات و تحولات سیاسی

از آغاز سال ۲۰۲۵، اعتراضات گسترده‌ای در بلغارستان علیه پذیرش یورو شکل گرفته است. در شهرهای بزرگی مانند صوفیه، پلودیف و وارنا، تظاهرات با شرکت هزاران نفر برگزار شده‌اند. این تجمعات عمدتاً توسط حزب راست افراطی "احیا" (Възраждане) سازماندهی می‌شود که شعار اصلی‌اش «بلغارستان برای بلغارها» است.

رهبر این حزب، کاستنین کاستنوف، اعلام کرده که پذیرش یورو پایان استقلال اقتصادی کشور است. این حزب توانسته با شعارهای ملی‌گرایانه، بخش بزرگی از رأی‌دهندگان محافظه‌کار و جوانان ناراضی را جذب کند.

رئیس‌جمهور رومن رادف نیز پیشنهاد همه‌پرسی در مورد پذیرش یورو را مطرح کرده بود، اما این پیشنهاد توسط پارلمان رد شد، زیرا اکثر احزاب سیاسی حامی همگرایی با اتحادیه اروپا هستند.

در این میان، دولت تلاش کرده با برگزاری کمپین‌های آگاهی‌بخش، مزایای اقتصادی پذیرش یورو را برای مردم توضیح دهد. اما اعتماد پایین عمومی به رسانه‌های رسمی، اثرگذاری این کمپین‌ها را محدود کرده است.

نتیجه‌گیری: میان رؤیای اروپایی و واقعیت هویتی – آزمونی برای انسجام ملی

پیوستن بلغارستان به منطقه یورو بدون شک یک تصمیم سرنوشت‌ساز در تاریخ معاصر این کشور است. از منظر اقتصادی، دولت و نهادهای مالی اروپا این اقدام را گامی رو به جلو می‌دانند؛ اما آنچه در پس این فرایند پنهان است، لایه‌های عمیق‌تری از هویت، تعلق فرهنگی، احساس امنیت روانی، و انسجام اجتماعی است که هر تصمیم کلان اقتصادی باید آن‌ها را در نظر گیرد.

برای بسیاری از شهروندان بلغار، لِو فراتر از یک واحد پولی صرف است. واژه "лев"، به‌معنای "شیر"، در نمادشناسی ملت بلغارستان جایگاه ویژه‌ای دارد. این نام نه‌فقط یادآور نماد سلطنتی گذشته، بلکه بخشی از حافظه تاریخی و فرهنگی مردم است. از نگاه مخالفان، جایگزینی لِو با یورو به‌منزله قطع پیوند با بخشی از هویت ملی و تبدیل بلغارستان به یک «استان مالی» در اتحادیه اروپاست.

پذیرش یورو در کشورهایی که از نظر اجتماعی متوازن هستند، معمولاً با استقبال مواجه می‌شود. اما در بلغارستان، که سال‌هاست با شکاف عمیق طبقاتی، مهاجرت گسترده نخبگان، و احساس بی‌عدالتی اجتماعی روبه‌روست، نگرانی‌ها بیشتر در قالب ترس‌های ملموس و روان‌شناختی خود را نشان می‌دهد. بسیاری از مردم، به‌ویژه در روستاها و مناطق محروم، نگران‌اند که در اقتصاد یورویی، بیش از گذشته به حاشیه رانده شوند. این نگرانی‌ها، اگر بی‌پاسخ بمانند، می‌توانند به افزایش بی‌اعتمادی عمومی، گسترش پوپولیسم و بی‌ثباتی سیاسی منجر شوند.

پیوستن به یورو نه‌فقط یک تغییر مالی، بلکه بخشی از پروژه همگرایی اروپاست. برای بسیاری از مردم بلغارستان، به‌ویژه نسل‌های قدیمی‌تر یا کسانی که در دوران سوسیالیسم بزرگ شده‌اند، این فرایند به‌معنای از دست دادن «کنترل بر سرنوشت ملی» تعبیر می‌شود. ترس از آن‌که کشورشان صرفاً تابع دستورات بروکسل شود، در بسیاری از شعارهای معترضان بازتاب یافته است. بنابراین، احساس ازخودبیگانگی فرهنگی در کنار دغدغه‌های اقتصادی می‌تواند فضای عمومی را به‌سمت مقاومت در برابر ادغام بیشتر سوق دهد.

در چنین بستری، موفقیت یا شکست پروژه پذیرش یورو در بلغارستان، نه صرفاً به عوامل اقتصادی، بلکه به نحوه مدیریت گفت‌وگوی اجتماعی، حساسیت فرهنگی دولت، و بازسازی اعتماد عمومی بستگی دارد. ایجاد فضای شفاف برای بحث آزاد، مشارکت نهادهای فرهنگی، دانشگاهی و مذهبی در روند اطلاع‌رسانی، و احترام به حساسیت‌های مردمی می‌تواند مسیر پذیرش یورو را از یک پروژه «از بالا به پایین» به یک تصمیم ملی و مشروع تبدیل کند.

در نهایت، اقتصاد تنها یکی از ستون‌های توسعه پایدار است؛ ستون دیگر، احساس تعلق، عدالت اجتماعی و هویت جمعی است. اگر این دو با هم پیش بروند، یورو می‌تواند به‌جای تهدید، به نماد پیشرفت و انسجام در بلغارستان تبدیل شود. اما اگر یکی قربانی دیگری شود، حتی بهترین سیاست‌های اقتصادی نیز توان جبران آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی را نخواهند داشت.

 فهرست منابع و مراجع:

1.       tomorrowsaffairs.com Eurozone membership put to the test – will Bulgaria's stability
2.       apnews.com Bulgaria is close to joining the euro currency but faces disinformation and fear
3.        en.wikipedia.org Revival (Bulgarian political party)
4.       ft.com Bulgaria to join Eurozone in 2026 - Financial Times
5.       france24.com EU gives Bulgaria green light to adopt euro in 2026 - France 24
6.       reuters.com EU gives Bulgaria green light to adopt euro from start of 2026 | Reuters
7.       uk.finance.yahoo.com EU gives Bulgaria green light to adopt euro from start of 2026
8.       balkaninsight.com Bulgarian Nationalists Stir Up Opposition to 2026 Eurozone Entry
9.       euronews.com Thousands protest in Bulgaria to maintain national currency
10.   washingtontimes.com Bulgarian nationalists protest government plans to adopt euro