موسیقی فولکلور هر ملت، بیانگر روح جمعی آن جامعه و حامل ارزش‌های فرهنگی، تاریخی و معنوی است. نغمه‌های محلی بلغاری و ایرانی، دو جلوه برجسته از این میراث جهانی‌اند که با بهره‌گیری از عناصر بومی و معنوی، پیام‌هایی از صلح، محبت و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز را به انسان‌ها و طبیعت منتقل می‌کنند. یکی از ویژگی‌های برجسته موسیقی فولکلور ایرانی و بلغاری، استفاده از ریتم‌های متنوع و غیرقابل پیش‌بینی است. این ریتم‌ها، چه در ملودی‌های ایرانی که از دستگاه‌های موسیقی سنتی بهره می‌گیرند و چه در موسیقی فولکلور بلغاری که با تغییرات زمانی مداوم همراه است، باعث ایجاد حس پویا و زنده در شنونده می‌شوند. این ویژگی نشان‌دهنده انسجام میان هنر و طبیعت است.

تغییرات ریتمی در موسیقی بلغاری، یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های آن است. این تغییرات نه تنها به موسیقی رنگارنگی و تنوع می‌بخشند، بلکه شنونده را در سفری غیرقابل پیش‌بینی همراه می‌کنند. مشابه این ویژگی در موسیقی ایرانی، استفاده از تغییرات در دستگاه‌ها و مقام‌هاست که حس تنوع و پویایی را منتقل می‌کند.

روایت‌گری احساسی

هر دو سنت موسیقایی بر اساس داستان‌گویی و انتقال احساسات عمیق بنا شده‌اند. نغمه‌های ایرانی اغلب بیانگر عشق، فداکاری و غم‌انگیزی‌های زندگی هستند، در حالی که موسیقی بلغاری با روایت‌هایی از زندگی روزمره، طبیعت و مناسبت‌های جمعی همسو است. این نغمه‌ها، پلی میان گذشته و حال می‌سازند و روایت‌گر داستان‌هایی هستند که ارزش‌های انسانی را زنده نگه می‌دارند.

آوازهای فولکلور

آوازهای فولکلور بلغاری با ویژگی‌های خاصی مانند چندصدایی (پولیفونی) شناخته می‌شوند. این سبک، صدای اصلی را با هماهنگی‌های پیچیده‌ای همراه می‌کند که احساسی عمیق و جذابیت شنیداری خاصی را ایجاد می‌کند. در موسیقی ایرانی نیز آوازهای سنتی همچون دستگاه‌های آوازی با تأکید بر لحن‌های خاص و استفاده از تحریرها، همان حس عاطفی و داستان‌سرایی را تقویت می‌کنند.

پیوند با طبیعت

طبیعت در موسیقی محلی هر دو فرهنگ نقشی محوری دارد. کوه‌ها، دشت‌ها و رودخانه‌ها در نغمه‌های ایرانی و بلغاری به‌عنوان منابع الهام‌بخش مورد استفاده قرار می‌گیرند. در موسیقی ایرانی، استفاده از سازهایی مانند نی و تار، صدای طبیعت را به تصویر می‌کشد، در حالی که در موسیقی بلغاری، سازهایی مانند کوکلی و گابوا نماد ارتباط نزدیک با محیط زیست هستند.

سازهای سنتی: زبان مشترک فرهنگ‌ها

 در موسیقی ایرانی تار و سه‌تار و دو تار با ظرافت و لطافت خاص خود، احساسات عمیق انسانی را منتقل می‌کنند. صدای نی، ارتباطی مستقیم با روح و طبیعت برقرار می‌کند و در نغمه‌های عرفانی جایگاه ویژه‌ای دارد و دف و تنبک این سازهای کوبه‌ای، با ریتم‌های متنوع خود، شوری خاص به موسیقی می‌بخشند.

در موسیقی بلغاری گابوا این ساز زهی سنتی، صدایی متمایز و جذاب تولید می‌کند که در جشن‌ها و مراسم‌های محلی به کار می‌رود. دافیا طبل مسطحی که با ریتم‌های پرشور خود، موسیقی فولکلور بلغاری را همراهی می‌کند وکوکلییا همان  فلوت چوبی که صدای ملایم و طبیعت‌گونه آن در نواحی روستایی بلغارستان بسیار محبوب است.

سازهای دیگری همچون بانتو و گابوا در موسیقی بلغاری، و سنتور و کمانچه در موسیقی ایرانی، بازتاب‌دهنده فرهنگ‌های غنی این دو ملت هستند و نشان‌دهنده تأثیرپذیری هر دو فرهنگ از طبیعت و سنت‌های بومی.

پیام‌های موسیقی محلی: نوای صلح و محبت

موسیقی محلی بلغاری و ایرانی، بیش از هر چیز دیگر، تجلی‌گر پیام صلح و محبت است. این موسیقی با تلفیق عناصر فرهنگی، داستان‌هایی از انسانیت، احترام به طبیعت و آرزوی زندگی بهتر برای همه انسان‌ها ارائه می‌دهد. هر دو فرهنگ با تاکید بر همبستگی جمعی، نشان می‌دهند که موسیقی می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای تقویت روابط انسانی و میان‌فرهنگی به کار رود.

در ایران، رقص‌های محلی هر منطقه با نغمه‌های خاصی همراه هستند که پیام‌های معنوی و اجتماعی را منتقل می‌کنند. رقص با چوب خراسانی یکی از نمونه‌های برجسته است که در آن، مردم با حرکات موزون از خداوند طلب باران و محصول می‌کنند. همچنین، در ترکمن‌صحرا، استفاده از خنجر ترکمنی در مراسم همراه با نغمه‌های محلی، نمادی از طلب برکت و روزی است. در مناطق جنوبی ایران، رقص با تور و تنبک و نی‌انبان همراه با موسیقی محلی به طلب ماهی و صید پربرکت اختصاص دارد. این سنت‌ها نشان‌دهنده ارتباط نزدیک موسیقی و رقص با طبیعت و معیشت مردم است.

رقص‌های سنتی نیز، مانند "هوارا" در بلغارستان و رقص‌های محلی ایران، با همراهی موسیقی‌های فولکلور، نشان‌دهنده همکاری و انسجام اجتماعی هستند.

نتیجه‌گیری

نغمه‌های محلی بلغاری و ایرانی، نتیجه هزاران سال تمدن و فرهنگ است که عرصه‌های مشترکی دارند. در همه این نغمه‌ها، توجه به خدا، صبر، آرزوی سلامتی، مبارزه با دشمن، عدالت‌گرایی و ظلم‌ستیزی مشهود است. این ویژگی‌ها نشان‌دهنده ارزش‌های مشترکی است که این دو ملت را تا به حال زنده نگاه داشته است. بررسی این نغمه‌ها، راهی برای شناخت بهتر دو فرهنگ غنی ایران و بلغارستان و تقویت روابط میان آن‌ها است.

حفظ و گسترش موسیقی فولکلور، نه تنها به‌عنوان یک میراث فرهنگی بلکه به‌عنوان ابزاری برای ایجاد پیوندهای عمیق‌تر میان ملت‌ها، وظیفه‌ای جهانی است. این نغمه‌ها، همچنان منبع الهام و آرامش برای نسل‌های آینده خواهند بود.

رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در بلغارستان

منابع

1. Nettl, B. (۱۹۸۳). "The Study of Ethnomusicology." University of Illinois Press.
2. Farhat, H. (۲۰۰۴). "The Dastgah Concept in Persian Music." Cambridge University Press.
3. Dimitrova, D. (۲۰۰۵). "Bulgarian Folk Tales and Legends." Sofia: Bulgarian Academy of Sciences.
4. Koleva, M. (۲۰۱۸). "The Role of Traditional Instruments in Bulgarian Music." Sofia University Press.
5. UNESCO (۲۰۲۰). "Intangible Cultural Heritage: Traditional Music of Iran and Bulgaria." Paris.
6. Zonis, E. (۱۹۷۳). "Classical Persian Music: An Introduction." Harvard University Press.