مسلمانان پوماک، جمعیتی بومی و مسلمان در بلغارستان هستند که بیشتر در مناطق کوهستانی مانند رودوپ‌ها زندگی می‌کنند. این گروه به دلیل پیشینه تاریخی، فرهنگی و مذهبی خود، جایگاه ویژه‌ای در تنوع اجتماعی و مذهبی این کشور دارند. پوماک‌ها عمدتاً از تبار بلغارهایی هستند که در قرون گذشته اسلام آورده‌اند و در طول تاریخ توانسته‌اند هویت خود را حفظ کنند.
پیشینه تاریخی پوماک‌ها
پوماک‌ها به دوران سلطه عثمانی در بالکان بازمی‌گردند. آن‌ها به‌عنوان بخشی از جوامع بومی بلغار، به مرور تحت تأثیر فرهنگ و دین اسلام قرار گرفتند. در این دوران، اسلام نه تنها به عنوان یک دین بلکه به عنوان یک هویت فرهنگی برای پوماک‌ها عمل کرد و آن‌ها را از سایر جمعیت‌های بلغاری متمایز کرد (Dimitrov, ۲۰۱۷, pp. ۲۳-۲۵).
علاقه به ایران و اسلام
پوماک‌ها از لحاظ دینی مسلمان اهل سنت هستند، اما علاقه خاصی به میراث فرهنگی و مذهبی ایران دارند. این علاقه از جنبه‌های مختلفی قابل بررسی است:
تاثیر ادبیات و هنر ایران
ادبیات فارسی، به‌ویژه آثار شاعرانی چون حافظ و سعدی، در میان برخی از روشنفکران پوماک جایگاه ویژه‌ای دارد. تعدادی از پژوهشگران پوماک به ترجمه آثار ادبی فارسی به زبان‌های محلی خود پرداخته‌اند و این امر نشان‌دهنده عمق تاثیر فرهنگی ایران بر این جامعه است. همچنین، هنر خوشنویسی و نقاشی ایرانی الهام‌بخش برخی از هنرمندان پوماک بوده است (Ahmed, ۲۰۱۹, pp. ۷۸-۸۰).
میراث مشترک مذهبی و فرهنگی
پوماک‌ها در جشن‌ها و مناسبت‌های مذهبی مانند ماه رمضان، شب‌های قدر و عید قربان، نشانه‌هایی از تأثیرات فرهنگ ایرانی را به نمایش می‌گذارند. این تأثیرات به‌ویژه در آیین‌های مربوط به تکریم نور، دعاها و شعرخوانی دیده می‌شود که شباهت زیادی به سنت‌های ایرانی دارند (Boyadzhieva, ۲۰۲۰, pp. ۳۴-۳۵).
تعاملات معاصر
در سال‌های اخیر، علاقه پوماک‌ها به فرهنگ و تاریخ ایران از طریق سفرهای فرهنگی، نمایشگاه‌های هنری و پروژه‌های تحقیقاتی مشترک با مراکز دانشگاهی ایرانی افزایش یافته است. این تعاملات باعث شده تا بسیاری از جوانان پوماک با جنبه‌های جدیدتری از فرهنگ و تمدن ایران آشنا شوند و ارتباطات عمیق‌تری میان این دو جامعه شکل گیرد.
تکریم خانواده در فرهنگ پوماک
مشابهت‌های فرهنگی میان مسلمانان پوماک و ایرانیان در تأکید بر اهمیت خانواده به‌وضوح دیده می‌شود. خانواده در جامعه پوماک به‌عنوان پایه اصلی زندگی اجتماعی و مذهبی شناخته می‌شود. همان‌طور که در ایران شب یلدا بهانه‌ای برای گردهمایی و تقویت پیوندهای خانوادگی است، پوماک‌ها نیز در مناسبت‌های مختلف، خانواده را در مرکز توجه قرار می‌دهند (Boyadzhieva, ۲۰۲۰, pp. ۳۴-۳۵).
حفظ سنت‌ها در کنار مدرنیته
پوماک‌ها علی‌رغم فشارهای تاریخی و اجتماعی برای همگون‌سازی فرهنگی، توانسته‌اند سنت‌های اسلامی خود را در کنار زندگی مدرن حفظ کنند. آن‌ها در مناسبت‌هایی مانند عید قربان و رمضان، آیین‌های خود را با شکوه برگزار می‌کنند، در حالی که در سایر ایام سال نیز هویت خود را از طریق زبان، لباس و آداب‌ورسوم نشان می‌دهند (Dimitrov, ۲۰۱۷, pp. ۳۰-۳۲)..مسلمانان پوماک بلغارستان، نمونه‌ای از همزیستی موفق میان دین، سنت و مدرنیته هستند. علاقه و ارتباط آن‌ها با فرهنگ ایرانی و اسلام نشان از پیوندهای عمیق میان این جوامع دارد. این گروه با حفظ هویت خود، پل ارتباطی میان فرهنگ‌های شرقی و اروپایی به شمار می‌روند. پیوندهای فرهنگی و مذهبی میان ایران و جامعه پوماک نه تنها به گذشته محدود نمی‌شود، بلکه امروز نیز با تعاملات فرهنگی و علمی جدید در حال تقویت است.
رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در بلغارستان
منابع و مأخذ
- Dimitrov, A. (۲۰۱۷). The Pomaks of Bulgaria: A Historical and Cultural Analysis. Sofia University Press, pp. ۲۳-۳۲.
- Ahmed, R. (۲۰۱۹). Islam in the Balkans: Cultural and Religious Interactions. Oxford University Press, pp. ۷۸-۸۰.
- Boyadzhieva, S. (۲۰۲۰). Bulgarian Christmas Traditions: A Historical Overview. Sofia University Press, pp. ۳۴-۳۵.
- "Pomak Culture and Identity," Balkan Insight.
- www.balkaninsight.com.
نظر شما