از بدو تأسیس پاکستان در سال ۱۹۴۷، نیروهای مسلح این کشور — شامل ارتش پاکستان، نیروی دریایی پاکستان و نیروی هوایی پاکستان — شاهد تحولات عمیق و گسترده‌ای بوده‌اند. یکی از چشمگیرترین جنبه‌های این تحول، ادغام تدریجی اما مصمم زنان در نقش‌های دارای مسئولیت و رهبری فزاینده بوده است. با وجود محدودیت‌های اجتماعی اولیه که انتخاب‌های حرفه‌ای زنان را محدود می‌کرد، زنان پاکستانی با استقامت و پایداری فوق‌العاده خود، موانع سنتی را در هم شکستند و محیطی نظامی فراگیرتری ایجاد کردند؛ محیطی که فرصت‌ها در آن روز به روز بیشتر بر اساس شایستگی و نه جنسیت تقسیم می‌شود.

حضور زنان در نیروهای مسلح پاکستان نه تنها گواهی بر پیشرفت، بلکه نمونه‌ای از پایداری خستگی‌ناپذیر و ظرفیت‌های کشف‌نشده است. زنانی چون سپهبد (بازنشسته) نگار جوهر و اخیراً بریگادیر هلن مری رابرتس به عنوان پیشگامانی ظاهر شده‌اند که نظام‌های دیرپای مردسالارانه را به چالش کشیده و راه را برای نسل‌های آینده هموار کرده‌اند. داستان‌های آنان نماد مبارزه‌ای گسترده‌تر برای برابری جنسیتی در ارتش است — آرمانی که با هر دستاورد تازه‌ای، بیشتر توسعه می‌یابد.

بریگادیر هلن مری رابرتس: دستاوردی تاریخی

در لحظه‌ای تاریخی برای نیروهای مسلح پاکستان، بریگادیر هلن مری رابرتس به عنوان نخستین زن مسیحی به درجه بریگادیر ارتقا یافت. او طی ۲۶ سال گذشته در سپاه پزشکی ارتش پاکستان خدمت کرده و در رشته آسیب‌شناسی تخصص دارد. او اکنون الگویی الهام‌بخش برای زنان و اقلیت‌ها در سراسر کشور است.

ارتش پاکستان به ارائه فرصت‌های برابر بدون توجه به مذهب، فرقه یا جنسیت افتخار می‌کند. مسیحیان که دومین اقلیت بزرگ در پاکستان محسوب می‌شوند، در سطوح مختلف ارتش نمایندگی دارند. در بیانیه‌ای در سال ۲۰۲۳، فرمانده ارتش، ژنرال عاصم منیر، از نقش ارزشمند جامعه مسیحی در بافت ملی پاکستان تمجید کرده و بار دیگر بر دیدگاه محمدعلی جناح مبنی بر پاکستانی متحد و فراگیر که اقلیت‌ها در آن از حقوق کامل برخوردارند، تأکید کرد.

پیشگامان زن در ارتش پاکستان

داستان زنان در ارتش پاکستان سرشار از نمونه‌های رهبری و شجاعت است:

• سرلشکر (بازنشسته) شهیده ملک: نخستین زنی که در ارتش پاکستان به درجه دو ستاره (سرلشکر) دست یافت. او به عنوان جراح کل ارتش و بازرس کل بیمارستان‌ها خدمت کرد. او در طول حرفه درخشان خود جوایز نظامی معتبری همچون «هلال امتیاز» و «ستاره امتیاز» را دریافت کرد.
• سپهبد نگار جوهر: نخستین زنی که در تاریخ ارتش پاکستان به درجه سه ستاره دست یافت. او به عنوان جراح کل ارتش خدمت کرده و جوایزی چون «هلال امتیاز» و «تمغه امتیاز» را دریافت کرده است.
• سرلشکر شهیده بادشاه: افسر برجسته‌ای از سپاه پزشکی ارتش که به عنوان رئیس کالج پزشکی ارتش در راولپندی خدمت کرده و برای رهبری برجسته‌اش «هلال امتیاز (نظامی)» دریافت کرده است.

این زنان برجسته نمونه‌هایی از این هستند که چگونه عزم و پایداری می‌تواند درهایی را که پیش‌تر بر روی زنان بسته بود، بگشاید.

زنان در نیروی هوایی پاکستان: گشودن مرزهای تازه

نیروی هوایی پاکستان (PAF) نیز در ارتقاء نقش زنان پیشگام بوده است:

• سرهنگ دوم شبنم: نخستین چترباز زن تاریخ پاکستان که در مأموریت‌های متعدد هوابرد شرکت کرده است.
• ستوان پرواز عایشه فاروق: نخستین خلبان جنگنده زن پاکستان که در سال ۲۰۱۳ پس از قبولی در آزمون‌های نهایی، با جنگنده‌های F-7PG در مأموریت‌های رزمی در کنار همکاران مرد خود پرواز می‌کند.
• افسر پرواز مریم مختیار: قهرمان ملی که نخستین خلبان زن نیروی هوایی پاکستان بود که در حین انجام وظیفه به شهادت رسید. او در سال ۲۰۱۵ در یک سانحه آموزشی جان خود را از دست داد و پس از مرگ به پاس شجاعت و فداکاری‌اش، «تمغه بسالت» دریافت کرد.

امروزه زنان بیشتری در نیروی هوایی پاکستان به عنوان خلبان جنگنده خدمت می‌کنند و نماد شجاعت، مهارت و افتخار ملی هستند.

زنان در نیروی دریایی پاکستان: افق‌های تازه

در نیروی دریایی پاکستان، زنان نیز پیشرفت‌های چشمگیری داشته‌اند:

• ناخدا کرن اشفاق: نخستین زن افسر که فرماندهی یک کشتی نیروی دریایی پاکستان را بر عهده گرفت.
• فرمانده فرح سادیه: دریافت‌کننده «تمغه امتیاز (نظامی)» و نامه تقدیر از فرمانده نیروی دریایی به خاطر خدمات برجسته‌اش.
• ستوان زکیه جمالی: نخستین زن بلوچ که به عنوان افسر در نیروی دریایی منصوب شد.
• ستوان عایشه بنت رفیق: اکنون به عنوان چترباز نیروی دریایی خدمت می‌کند.
• ستوان اسما شاهین: افسر شاخه آموزش که در آکادمی نیروی دریایی در جزیره منوره به آموزش دانشجویان دریایی مشغول است.

این دستاوردها نمایانگر رشد حضور زنان در حوزه دفاع دریایی است؛ عرصه‌ای که به طور سنتی با چالش‌های بیشتری برای ورود زنان مواجه بوده است.

نتیجه‌گیری: میراث شجاعت و فراگیری

زنان تقریباً ۴۹ درصد از جمعیت پاکستان را تشکیل می‌دهند و حضور روزافزون آنها در نیروهای مسلح بازتابی از روند فراگیر شدن تدریجی جامعه است. مشارکت تاریخی آنان نه تنها مایه افتخار ملی است، بلکه با به چالش کشیدن هنجارهای منسوخ، افق‌های تازه‌ای در خدمت‌رسانی، رهبری و دفاع ملی می‌گشاید.

ماجرای زنان در نیروهای مسلح پاکستان هنوز به پایان نرسیده، اما این مسیری است که با شجاعت، فداکاری و استقامت بی‌پایان هموار شده است. حضور زنان در تمامی سطوح — از خلبانان جنگنده و فرماندهان کشتی گرفته تا ژنرال‌های ارشد — تعهد پاکستان به توانمندسازی زنان و ارج نهادن به شایستگی را نشان می‌دهد. با پیشروی پاکستان به سوی آینده، نقش زنان در تقویت و رهبری نیروهای نظامی کشور بی‌تردید پررنگ‌تر خواهد شد و آینده‌ای رقم خواهد زد که در آن، شایستگی فراتر از جنسیت سنجیده می‌شود.

https://www.eurasiareview.com/07062024-a-great-history-of-women-in-pakistans-armed-forces-oped/