گزارش تحلیلی: شیخ الأزهر، بحران غزه و نقد نظم جهانی
در دیداری که روز دوشنبه در مشیخه الأزهر میان دکتر احمد الطیب، شیخ الأزهر، و انجلینا ایخهورست، سفیر اتحادیه اروپا در قاهره، برگزار شد، موضوعاتی فراتر از همکاری علمی مطرح گردید؛ گفت‌وگویی که با محوریت بحران غزه، اخلاق جهانی و نقد قدرت‌های استعمارگر به یکی از مواضع صریح شیخ الأزهر بدل شد.
۱. نام‌گذاری صریح واقعیت: غزه یک نسل‌کشی است
شیخ الأزهر آنچه در غزه می‌گذرد را بدون پرده‌پوشی "نسل‌کشی" نامید و بر این نکته تأکید کرد که جنایاتی مانند کشتار هدفمند، تخریب زیرساخت‌های حیاتی، و به‌کارگیری «مصیده الجوع» (تله گرسنگی) علیه غیرنظامیان، نه‌تنها غیرانسانی بلکه فراتر از وحشی‌گری‌های حیوانات است. این موضع‌گیری، تلاش روشنی برای بازگرداندن واژگان اخلاقی به گفتمان سیاسی معاصر است؛ جایی که اغلب حقایق، در پوشش واژگان مبهم یا ملاحظات دیپلماتیک گم می‌شوند.
۲. نقد بنیادهای فکری استعمار نوین
در تحلیلی ریشه‌ای‌تر، شیخ الأزهر مدعی شد که پشتیبانی از این جنایات نه ناشی از اشتباهات تاکتیکی، بلکه برخاسته از فلسفه‌ای مادی و استعماری است؛ فلسفه‌ای که در آن نظریه‌هایی چون «برخورد تمدن‌ها» پوششی برای توجیه اشغال‌گری و حذف هویت ملت‌ها شده‌اند. او این حمایت را نه صرفاً سیاسی، بلکه بخشی از پروژه‌ای فکری و تمدنی برای مشروعیت‌بخشی به حذف فلسطینیان خواند.
۳. هشدار نسبت به فروپاشی اخلاق جهانی
یکی از نکات مهم این دیدار، هشدار شیخ الأزهر نسبت به خطراتی است که چنین نگاه‌هایی برای گفتمان جهانی هم‌زیستی و گفت‌وگوی تمدن‌ها ایجاد می‌کند. او تصریح کرد که تمام تلاش‌های صورت‌گرفته برای نزدیکی شرق و غرب بی‌نتیجه می‌ماند، مادامی که "تکبر ناشی از قدرت" و سیاست‌های غیرانسانی غالب باشند. تأکید بر شکست گفتمان «تقریب ادیان و فرهنگ‌ها» در پرتو واقعیات جاری، نشان از یک نقد جدی به ناکارآمدی دیپلماسی فرهنگی بدون پشتوانه سیاسی مؤثر دارد.
۴. چشم‌انداز دین‌محور: امید، عدالت آسمانی و نقش اخلاق
در بخشی دیگر، شیخ الأزهر با لحنی دینی و معنوی، اشاره کرد که انسان امروزی علیرغم پیشرفت‌های مادی، دچار افسردگی تمدنی، بی‌اخلاقی، و محرومیت از حقوق اساسی شده است. علت اصلی این وضعیت، به باور او، حذف دین و اخلاق از معادلات سیاست و اقتصاد است؛ به‌ویژه آنجا که "اقتصاد اسلحه" بر جان انسان‌ها مقدم شمرده می‌شود.
۵. واکنش سفیر اتحادیه اروپا: ستایش، اما بدون پاسخ مستقیم به انتقادات
در سوی مقابل، سفیر اتحادیه اروپا ضمن ستایش از نقش سازنده شیخ الأزهر در ترویج صلح و همکاری‌های علمی، از ادامه همکاری‌های موجود سخن گفت و هیچ اشاره مستقیمی به انتقادات صریح مطرح‌شده از سوی شیخ الأزهر نسبت به عملکرد اروپا در بحران غزه نکرد. این سکوت، خود گویای تفاوت گفتمان و اولویت‌ها میان نهادهای دینی و نهادهای سیاسی است.
نتیجه‌گیری تحلیلی: یک صدا از وجدان دینی در برابر سکوت قدرت‌ها
این دیدار بیش از آنکه صرفاً دیپلماتیک یا نمادین باشد، تلاشی است برای احیای صدای وجدان انسانی و اخلاق دینی در نظام بین‌الملل. شیخ الأزهر با زبانی صریح، سیاست‌های قدرت‌محور غربی را به نقد کشید و به‌روشنی نشان داد که سکوت یا حمایت ضمنی از جنایات علیه غزه، نه فقط یک اشتباه سیاسی، بلکه همدستی با ایدئولوژی‌های استعمار مدرن است.
از منظر تحلیلی، این موضع‌گیری می‌تواند به تقویت جبهه‌ای از نهادهای اخلاق‌محور – چه دینی و چه مدنی – در جهان بینجامد که خواستار بازتعریف اولویت‌های نظم جهانی از زاویه‌ی انسان، عدالت و کرامت هستند.
نظر شما