پاکستان، کشوری که در تلاش برای رشد فناوری و اقتصادی خود است، جمعیتی پویا دارد که تقریباً ۴۸.۵٪ آن را زنان تشکیل می‌دهند. با این حال، حوزه علوم، فناوری، مهندسی و ریاضیات (STEM) هنوز هم عمدتاً در اختیار مردان است و نابرابری‌های چشمگیری در مشارکت، رهبری و شناسایی زنان وجود دارد. با این وجود، زنان پاکستانی بسیاری توانسته‌اند بر این موانع غلبه کرده و به چهره‌هایی برجسته در علوم و فناوری در سطح جهانی تبدیل شوند. این گزارش به معرفی پنج زن استثنایی پاکستانی در STEM می‌پردازد که همچنان الهام‌بخش نسل‌های جدید دانشمندان، مهندسان و نوآوران هستند.

۱. دکتر تسنیم زهرا حسین – نخستین زن نظریه‌پرداز ریسمان در پاکستان

دکتر تسنیم زهرا حسین، فیزیک‌دان نظری از لاهور، نخستین زن پاکستانی است که در زمینه نظریه ریسمان تخصص دارد. او تحصیلات O-Level را در سن ۱۳ سالگی و A-Level را در ۱۵ سالگی به پایان رساند. علاقه او به علم و نویسندگی از همان کودکی نمایان بود و در مسابقات بین‌المللی مقاله‌نویسی، از جمله بنیاد "کودکان، صلح‌آفرینان" در کالیفرنیا، جوایز متعددی کسب کرد.

او تحصیلات کارشناسی را در ریاضیات و فیزیک از کالج کِنارد و کارشناسی ارشد را از دانشگاه قائد اعظم دریافت کرد. سپس با بورسیه مرکز بین‌المللی فیزیک نظری عبدالسلام به ایتالیا رفت و دکترای خود را در فیزیک نظری دریافت نمود. او همچنین دوره پسادکتری خود را در دانشگاه هاروارد گذراند.

دکتر تسنیم پس از بازگشت به پاکستان، به عنوان عضو مؤسس دانشکده علوم و مهندسی در دانشگاه LUMS مشغول به کار شد. حوزه پژوهشی او شامل کاربرد گرانش ابر متقارن در نظریه ریسمان است. کتاب او با عنوان Only the Longest Threads تلاشی ادبی برای معرفی مفاهیم فیزیکی به مخاطبان عام است.

"هیچ‌کس مانند طبیعت نمی‌تواند معماهای جذاب طراحی کند. عشق من به فیزیک نتیجه‌ای طبیعی بود".

۲. مبینا ظفر – نوآور برجسته در مهندسی نرم‌افزار

مبینا ظفر، دانشمند رایانه از لاهور، به‌عنوان برنامه‌نویس ارشد در شرکت SMEC مشغول به فعالیت است و در سال ۲۰۱۸ جایزه "زن جوان حرفه‌ای سال" را از Surbana Jurong دریافت کرد. او از سال ۲۰۱۲ به SMEC پیوست و نقش کلیدی در طراحی سامانه اطلاعات مدیریت پروژه (PMIS) برای پروژه‌های منابع آب در پاکستان داشت.

مبینا تحصیلات خود را در رشته علوم رایانه و سپس مهندسی نرم‌افزار در مقطع کارشناسی ارشد به پایان رساند. مادر او، که مدیر مدرسه و کارمند توسعه بود، نقش بزرگی در تشویق او به تحصیل داشت.

او بر اهمیت حضور زنان در فناوری تأکید دارد و معتقد است که دیده شدن و حمایت از یکدیگر کلید موفقیت زنان در STEM است.

"فناوری اطلاعات جهان ما را دگرگون کرده است و این مرا شیفته خود کرده… ما باید زنان بیشتری را در پاکستان تشویق به ورود به حوزه‌های STEM کنیم".

۳. زرتاج وسیم – مروج آموزش علوم فضایی و پیشگام STEM

زرتاج وسیم، متولد کراچی، مدیرعامل و مؤسس مرکز آموزش علوم فضایی پاکستان (PSSEC) است. او در رشته مهندسی نرم‌افزار تحصیل کرده و از سال ۲۰۱۰ به آموزش STEM روی آورد.

او مؤسس آزمایشگاه رباتیک در مدرسه Haque Academy و همچنین بنیان‌گذار Robotics Labs، اولین مرکز آموزش رسمی STEM در پاکستان است. شاگردان او در مسابقات بین‌المللی مانند FIRST Lego League و Destination Imagination شرکت کرده‌اند.

زرتاج بر یادگیری خودمحور و پیگیری اهداف تأکید دارد.

"اگر بتوانید خودآموز باشید و انگیزه درونی داشته باشید، هیچ‌چیز نمی‌تواند شما را متوقف کند. دختران، خلقتی شگفت‌انگیز از سوی خداوند هستند – باید جسور، انعطاف‌پذیر و پیگیر رویاهایمان باشیم".

۴. دکتر نرگس مولاولا – پیشگام در کشف امواج گرانشی

دکتر نرگس مولاولا، متولد لاهور و بزرگ‌شده کراچی، اخترفیزیکدان پاکستانی-آمریکایی است که در پروژه کشف امواج گرانشی، یکی از بزرگ‌ترین موفقیت‌های علمی قرن بیست‌ویکم، نقش کلیدی ایفا کرده است.

او پس از تحصیل در دبیرستان در کراچی، به آمریکا مهاجرت کرد و مدرک کارشناسی خود را از کالج ولزلی و دکترای فیزیک را از MIT دریافت نمود. او اکنون ریاست دانشکده علوم در MIT را برعهده دارد و در پروژه LIGO با راینر ویس، برنده نوبل، همکاری داشته است.

پژوهش‌های او شامل اپتیک کوانتومی، نور فشرده، و سردسازی لیزری اشیای بزرگ‌مقیاس است. او جوایز بسیاری از جمله کمک‌هزینه مک‌آرتور، دانشمند سال جامعه LGBTQ و «مهاجر برجسته» آمریکا را دریافت کرده است.

"همه باید شانس موفقیت داشته باشند – چه زن باشید، چه اقلیت مذهبی. این‌ها نباید مانع باشند".

۵. هبه رحمانی – مهندس ناسا و الگوی زنان در هوافضا

هبه رحمانی، متولد پاکستان و بزرگ‌شده کویت، مهندس سیستم‌های آویونیک در مرکز فضایی کندی ناسا است. علاقه او به فضا از کودکی، در شب‌های صحرایی کویت شکل گرفت. پس از جنگ خلیج فارس، خانواده‌اش مدتی به پاکستان بازگشتند و سپس مجدداً به کویت رفتند.

او در سال ۱۹۹۷ به آمریکا مهاجرت کرد و در رشته مهندسی رایانه از دانشگاه سنترال فلوریدا فارغ‌التحصیل شد. ابتدا در شرکت بوئینگ در مرکز کندی مشغول به کار شد و سپس به ناسا پیوست. هبه در برنامه شاتل فضایی، پرتاب ماهواره‌ها، و پروژه‌های اعزام به اعماق فضا مشارکت داشته است.

او همواره بر اهمیت الگوها و استقامت برای دختران مسلمان در STEM تأکید دارد.

"ستارگان و آسمان میراث مشترک ما هستند… همیشه به دختران می‌گویم که فراتر از مرزها رؤیاپردازی کنید".

نتیجه‌گیری

داستان‌های تسنیم زهرا حسین، مبینا ظفر، زرتاج وسیم، نرگس مولاولا و هبه رحمانی نشان می‌دهد که زنان پاکستانی در STEM با وجود محدودیت‌های اجتماعی و ساختاری، به دستاوردهای بزرگ علمی و جهانی نائل آمده‌اند. آن‌ها الگوهایی برای نسل‌های آینده‌اند و نقش تعیین‌کننده‌ای در ارتقای علم، فناوری و آموزش ایفا کرده‌اند.

اگر پاکستان می‌خواهد در صف ملت‌های دانش‌محور قرار گیرد، باید فرصت‌ها، منابع و حمایت بیشتری را به زنان در STEM اختصاص دهد. توانمندسازی زنان در علم نه تنها مسأله‌ای مرتبط با برابری جنسیتی، بلکه نیازی راهبردی برای توسعه ملی و جهانی است.

https://scientiamag.org/the-brilliant-pakistani-women-in-stem/