تعریف قانداس:

    واژه "قانداس" در زبان قزاقی به‌معنای "هم‌خون"، "هم‌قبیله" یا "خویشاوند خونی" است. در ادبیات رسمی دولت قزاقستان، این اصطلاح برای اشاره به قزاق‌های قومی و خانواده‌های آنان به کار می‌رود که سال‌ها خارج از مرزهای جمهوری قزاقستان زیسته و اکنون برای اقامت دائم به سرزمین نیاکان خود بازمی‌گردند.

قانداس‌ها صرفاً مهاجران معمولی نیستند؛ بلکه بازماندگان کسانی‌اند که به ‌دلیل تراژدی‌های تاریخی چون قحطی، سرکوب و تبعید، ناگزیر زادبوم خود را ترک کردند. عمده دیاسپورای قزاق در کشورهای همسایه چون ازبکستان، چین، مغولستان، روسیه، ترکمنستان و تاجیکستان شکل گرفت.

علاوه بر این، در کشورهایی چون ایران، ترکیه، افغانستان و حتی اروپا و آمریکا نیز موج‌های مهاجرتی سابق، اجتماعات قزاقی را پدید آوردند. بدین‌سان، قانداس بازگشت‌کننده‌ای است که پس از نسل‌ها دوباره به خانه تاریخی خویش بازمی‌گردد.

■ اهمیت بازگشت قانداس‌ها برای قزاقستان:

موضوع بازگشت قانداس‌ها ابعاد گوناگونی دارد و مستقیماً به توسعه ملی مرتبط است:

1. بعد جمعیتی و اقتصادی: جمهوری قزاقستان کشوری پهناور با تراکم جمعیت پایین است. برای توسعه مناطق مختلف و تقویت اقتصاد، نیاز مبرم به منابع انسانی وجود دارد. قانداس‌ها منبع مهمی برای افزایش ظرفیت جمعیتی کشور محسوب می‌شوند.

2. احیای فرهنگی و هویتی: پس از استقلال در سال ۱۹۹۱ میلادی، یکی از اولویت‌های اساسی تقویت ملت‌ساز و بازیابی پیوندهای تاریخی ـ فرهنگی بود. بازگشت قانداس‌ها همچون پیوستن دوباره اجزای یک ملت از هم‌گسسته تلقی می‌شود.

3. عدالت تاریخی: سیاست بازگشت قانداس‌ها تلاشی برای جبران بی‌عدالتی‌های قرن بیستم است. بازگرداندن فرزندان تبعیدیان، احیای حق تاریخی آنان در سرزمین نیاکان است.

4. بُعد انسانی و اجتماعی: بسیاری از قانداس‌ها از کشورهایی مهاجرت می‌کنند که با مشکلات اقتصادی، محدودیت‌های اجتماعی یا شرایط سیاسی دشوار روبه‌رو هستند. جمهوری قزاقستان به آنان فرصت‌های تازه برای زندگی و پیشرفت ارائه می‌دهد.

■ دلایل مهاجرت تاریخی قزاق‌ها:

مهاجرت قزاق‌ها به خارج از سرزمین تاریخی‌شان ریشه در رویدادهای تلخ قرن بیستم دارد:

* تقسیمات ملی و مرزی در آسیای میانه (۱۹۲۰ میلادی) که مرزهای جمهوری‌های شوروی را بدون توجه به بافت قومی تعیین کرد و یکپارچگی فرهنگی قزاق‌ها را از هم گسست.

* کلکتیویزه‌کردن و قحطی (۱۹۳۰-۱۹۳۳ میلادی) معروف به "آشارشیلِق"، که جان میلیون‌ها قزاق را گرفت و هزاران خانواده را به مهاجرت اجباری به چین، مغولستان، ازبکستان، افغانستان و دیگر کشورها واداشت.

* سرکوب‌های سیاسی استالینی که به تبعید یا فرار هزاران خانواده قزاق انجامید.

* مهاجرت نخبگان جنبش "آلاش" که در پی استقرار نظام شوروی به کشورهای همسایه پناه بردند. (جنبش آلاش جنبشی سیاسی-اجتماعی در اوایل قرن بیستم بود که توسط روشنفکران قزاق در آسیای مرکزی تحت حاکمیت امپراتوری روسیه شکل گرفت. این جنبش به دنبال خودمختاری و استقلال قزاقستان بود).

بدین‌ترتیب، دیاسپورای قزاق در خارج، بازتابی از زخم‌های عمیق تاریخی است.

■ سیاست‌ها و اقدامات دولت قزاقستان:

از نخستین روزهای استقلال، دولت قزاقستان سیاستی سامان‌مند برای بازگشت و اسکان قانداس‌ها اتخاذ کرده است. این سیاست در قالب برنامه‌ها و قوانین مختلف نهادینه شده و همچنان یکی از جهت‌گیری‌های راهبردی کشور محسوب می‌شود.

■ اقدامات حمایتی:

* یارانه جابه‌جایی: پرداخت یکجای ۷۰ واحد محاسبه ماهانه (معادل ۲۷۵ هزار تنگه) به سرپرست خانوار و هر عضو خانواده.

* یارانه مسکن و خدمات عمومی: کمک ماهانه بین ۱۵ تا ۳۰ واحد محاسبه (۵۹ تا ۱۱۸ هزار تنگه) به مدت یک سال.

* گواهی تحرک اقتصادی: کمک بلاعوض تا ۵۰٪ هزینه مسکن (حداکثر ۴.۵۶ میلیون تنگه) برای خرید، ساخت یا پرداخت پیش‌قسط وام مسکن.

از ابتدای سال ۲۰۲۵ میلادی، بیش از ۵۶۳ قانداس از این حمایت‌ها بهره‌مند شده‌اند که ۲۲۱ نفر آنان در مشاغل دائم مشغول به کار شده‌اند. همچنین دولت برای کارفرمایانی که قانداس‌ها را استخدام و برای دست‌کم دو سال تأمین مسکن می‌کنند، یارانه ۴۰۰ واحد محاسبه (۱.۵۷ میلیون تنگه در سال ۲۰۲۵ میلادی) اختصاص داده است.

■ برنامه‌ها و چارچوب قانونی:

1. برنامه‌های "نورلی کوش": که شامل سهمیه‌بندی سالانه، کمک‌های مالی، تأمین مسکن و توسعه زیرساخت مناطق اسکان است.

2. قانون مهاجرت: که جایگاه حقوقی قانداس‌ها را مشخص کرده و روند دریافت تابعیت قزاقستان را تسهیل می‌کند.

■ نتایج و آمار:

بر اساس داده‌های وزارت کار و حمایت اجتماعی، سهمیه بازگشت قانداس‌ها در سال ۲۰۲۵ میلادی معادل ۸۰۵۱ نفر تعیین شده است. این رقم نشان‌دهنده رویکرد نظام‌مند و برنامه‌ریزی‌شده دولت است.

■ چالش‌ها و چشم‌اندازها:

با وجود حمایت‌های گسترده، روند ادغام قانداس‌ها با چالش‌هایی روبه‌روست:

* مانع زبانی، به‌ویژه برای مهاجران از کشورهای دوردست

* دشواری‌های سازگاری فرهنگی و اجتماعی

* مشکل اشتغال و به‌رسمیت‌شناختن مدارک تحصیلی

* تمرکز جمعیتی در شهرهای بزرگ و نیاز به توزیع متوازن منطقه‌ای

برای رفع این مشکلات، برنامه‌های آموزش زبان، بازآموزی حرفه‌ای و دوره‌های ادغام فرهنگی طراحی شده است.

نکته:

بازگشت قانداس‌ها صرفاً یک سیاست مهاجرتی نیست؛ بلکه پروژه‌ای ملی با ابعاد تاریخی، فرهنگی و جمعیتی است که هدف آن همبستگی دوباره ملت قزاق و تقویت حاکمیت فرهنگی و انسانی کشور است. تعیین سهمیه ۸۰۵۱ نفر در سال ۲۰۲۵ میلادی نشان می‌دهد که دولت با برنامه‌ای روشن و راهبردی در این مسیر گام برمی‌دارد. هرچند چالش‌هایی همچنان وجود دارد، اما ادغام موفق قانداس‌ها سرمایه‌ای راهبردی برای آینده به شمار می‌رود که به شکوفایی و توسعه پایدار قزاقستان کمک خواهد کرد.

منبع:

https://kazislam.kz/ru/2025/08/kazahstan-prinyal-8-051-kandasa-v-2025-godu/

 https://uchet.kz/tags/k/kandas.html

https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/nazvanyi-regionyi-kazahstana-kuda-pereselyayut-kandasov-578933/

https://ru.wikipedia.org/wiki/%D0%9E%D1%80%D0%B0%D0%BB%D0%BC%D0%B0%D0%BD%D1%8B

سرپرست رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران

آستانه قزاقستان