در سال ۲۰۲۶، هر استاد دانشگاه در قزاقستان هوش مصنوعی را فرا خواهد گرفت

خبرنگار خبرگزاری اینفورم کاز گزارش داد که بیش از نیمی از اعضای هیئت علمی و استادان کشور، یا به عبارت دیگر ۵۴٪، تاکنون آموزش‌های هوش مصنوعی را گذرانده‌اند.

دینارا شچگلووا، معاون وزیر علوم و آموزش عالی، در یک نشست خبری در مرکز ارتباطات مرکزی (СЦК) درباره اجرای برنامه «AI-Sana» (آی‌ای-سانا) گفت: «از جمله، ۷۷۵۷ استاد دوره‌های دارای گواهی (certificate) را به پایان رسانده‌اند. سال آینده، ما تمام اعضای هیئت علمی را تحت پوشش قرار خواهیم داد.»

همچنین اشاره شده است که فناوری‌های هوش مصنوعی در سطح زیرساخت‌های دانشگاهی نیز پیاده‌سازی می‌شوند. امروز، در ۸۰ دانشگاه قزاقستان، ۱۳۷ عامل هوش مصنوعی (AI-agents) فعال هستند و ۳۶۳ عامل دیگر نیز در دست توسعه می‌باشند.

به گفته معاون وزیر، از جمله راه‌حل‌های هوشمند جدید می‌توان به کمیسیون پذیرش مبتنی بر هوش مصنوعی (AI-приемная комиссия)، سیستم بررسی هوش مصنوعی (AI-Check)، نظارت بر آزمون‌ها با هوش مصنوعی (AI-прокторинг)، سخنران هوش مصنوعی (AI-лектор)، کتابخانه هوش مصنوعی (AI-библиотека)، روانشناس هوش مصنوعی (AI-психолог) و سایر دستیاران دیجیتال اشاره کرد.

برای حمایت از تحقیقات و تربیت کادر متخصص، مراکز و آزمایشگاه‌های تخصصی ایجاد می‌شوند که علم، آموزش و نوآوری را با هم ترکیب می‌کنند.

ریسگول کودرتولایوا، رئیس اداره کمیته آموزش عالی و پس از فارغ‌التحصیلی، خاطرنشان کرد که تربیت متخصصان در حوزه هوش مصنوعی با مشارکت شرکت‌های ملی و مؤسسات پیشرو در حال توسعه است.

او تأکید کرد: «امروز دانشگاه‌ها برنامه‌های آموزشی مانند "هوش مصنوعی کاربردی"، "هوش مصنوعی و مهندسی بلاک‌چین" و "هوش مصنوعی در پزشکی" را اجرا می‌کنند. فارغ‌التحصیلان این برنامه‌ها مهارت‌های کلیدی مانند برنامه‌نویسی با پایتون، کار با کتابخانه‌ها و چارچوب‌ها (TensorFlow، Keras، PyTorch)، تحلیل و بصری‌سازی داده‌ها، پردازش زبان طبیعی (NLP)، کار با داده‌های بزرگ و پایگاه‌های داده، و همچنین یکپارچه‌سازی فناوری‌ها را فرا می‌گیرند.»

در دانشگاه ملی اوراسیا در آستانه، برنامه «AI-Sana» به یک اکوسیستم تبدیل شده است که آموزش، علم و نوآوری را یکپارچه می‌کند.

گولمیرا بکمانووا، معاون ریاست دانشگاه ملی اوراسیا در امور دیجیتال‌سازی، گفت: «این برنامه نه تنها شایستگی‌های هوش مصنوعی را شکل می‌دهد، بلکه محصولات واقعی – عوامل هوش مصنوعی – را نیز ایجاد می‌کند که وظایف عملی دانشگاه را حل می‌کنند.»

قاسم-جومارت توقایف، رئیس‌جمهور قزاقستان، بارها در سخنرانی‌های خود بر لزوم تبدیل قزاقستان به یک "ملت دیجیتال" (Digital Nation) و یک مرکز فناوری منطقه‌ای تأکید کرده است. او هوش مصنوعی را نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت برای رقابت‌پذیری اقتصادی و مدرن‌سازی دولت می‌داند.

این برنامه که از سال‌ها پیش آغاز شده، زیربنای بسیاری از تحولات فعلی است. هدف آن ارتقای زیرساخت‌های دیجیتال، توسعه دولت الکترونیک (eGov.kz)، و افزایش سواد دیجیتال در میان شهروندان بوده است. برنامه‌های جدیدتر مانند «AI-Sana» در واقع فاز تکمیلی و تخصصی‌تر این استراتژی کلان هستند.

قزاقستان فعالانه به دنبال جذب سرمایه‌گذاری و دانش فنی از شرکت‌های بزرگ فناوری جهانی است. در گذشته همکاری‌هایی با شرکت‌های روسی (مانند Sber) و اخیراً با شرکت‌های پیشرو در امارات متحده عربی (مانند Presight AI) برای ایجاد یک خوشه ملی هوش مصنوعی (National AI Cluster) و ساخت مراکز داده (Data Centers) صورت گرفته است. این همکاری‌ها انتقال تکنولوژی و تجربیات موفق را تسریع می‌کند.

علاوه بر دانشگاه‌ها، هوش مصنوعی در حال نفوذ به سایر بخش‌هاست. به عنوان مثال، وزارت توسعه دیجیتال قزاقستان در حال کار بر روی پروژه‌هایی برای استفاده از هوش مصنوعی در تحلیل داده‌های کلان برای بهینه‌سازی خدمات عمومی، پیش‌بینی‌های اقتصادی، و حتی در سیستم قضایی و مالیاتی است.

همزمان با آموزش اساتید، دانشگاه‌های کلیدی قزاقستان (مانند دانشگاه ملی اوراسیا، دانشگاه ملی الفارابی و دانشگاه Nazarbayev) در حال راه‌اندازی رشته‌های کارشناسی و کارشناسی ارشد تخصصی در حوزه هوش مصنوعی، علم داده و مهندسی بلاک‌چین هستند تا نسل جدید متخصصان را تربیت کنند.

استراتژی هوشمندانه قزاقستان برای آینده

خبر آموزش سراسری هوش مصنوعی به کادر علمی دانشگاه‌ها یک اقدام  نمایشی و نمادین نیست، بلکه یک حلقه کلیدی و هوشمندانه در یک استراتژی ملی جامع برای جهش فناورانه و اقتصادی است. این تحلیل را می‌توان در چند محور بررسی کرد.

رهبران قزاقستان به درستی دریافته‌اند که زیربنای هرگونه تحول فناورانه، سرمایه انسانی متخصص است. بدون داشتن اساتیدی که خود با مفاهیم و کاربردهای هوش مصنوعی آشنا باشند، تربیت دانشجویان متخصص و ترویج فرهنگ نوآوری در دانشگاه‌ها غیرممکن است. بنابراین، برنامه «AI-Sana» با تمرکز بر آموزش اساتید، به جای شروع از دانشجویان، ریشه مسئله را هدف قرار داده است. این رویکرد تضمین می‌کند که دانش هوش مصنوعی به صورت پایدار و نهادینه در کل سیستم آموزش عالی کشور تکثیر شود.

قزاقستان به دنبال کاهش وابستگی تاریخی خود به درآمدهای حاصل از نفت، گاز و مواد معدنی است. توسعه اقتصاد دیجیتال و تبدیل شدن به صادرکننده خدمات فناوری، یک مسیر جایگزین پایدار برای رشد اقتصادی است.

در آسیای مرکزی، رقابتی پنهان برای تبدیل شدن به مرکز فناوری و نوآوری منطقه وجود دارد. قزاقستان با این سرمایه‌گذاری‌های کلان، تلاش می‌کند خود را به عنوان رهبر دیجیتال آسیای مرکزی تثبیت کرده و از رقبایی مانند ازبکستان پیشی بگیرد.

استفاده از ابزارهایی مانند کمیسیون پذیرش هوشمند، نظارت بر آزمون‌ها و تحلیل داده‌ها در دانشگاه‌ها، نه تنها کیفیت آموزش را بالا می‌برد، بلکه به عنوان یک مدل آزمایشی برای پیاده‌سازی این فناوری‌ها در مقیاس بزرگتر در بدنه دولت عمل می‌کند. هدف نهایی، افزایش شفافیت، کاهش بوروکراسی و مبارزه با فساد از طریق سیستم‌های هوشمند است.

چالش‌ها و موانع پیش رو

اعلام یک برنامه ملی یک چیز است و اجرای موفق آن در تمام ۸۰ دانشگاه کشور، از جمله دانشگاه‌های کوچکتر و مناطق دورافتاده، چیز دیگری است. مقاومت در برابر تغییر، کمبود منابع و نابرابری در زیرساخت‌ها می‌تواند چالش‌برانگیز باشد.

بزرگترین ریسک برای این برنامه، تربیت نسلی از متخصصان هوش مصنوعی است که به دلیل پیشنهادهای شغلی بهتر، کشور را به مقصد شرکت‌های بزرگ فناوری در اروپا، آمریکا یا شرق آسیا ترک کنند. دولت قزاقستان باید همزمان با آموزش، یک اکوسیستم شغلی جذاب با حقوق رقابتی و فرصت‌های رشد ایجاد کند تا این استعدادها را حفظ نماید.

باید اطمینان حاصل شود که مزایای این تحول دیجیتال به طور عادلانه در سراسر کشور توزیع می‌شود و به تعمیق شکاف میان مناطق شهری برخوردار و مناطق روستایی منجر نمی‌شود.

جمع بندی

حرکت قزاقستان به سمت آموزش فراگیر هوش مصنوعی در سیستم آموزش عالی، یک سرمایه‌گذاری استراتژیک، بلندمدت و منطقی است. این کشور با درک صحیح از الزامات اقتصاد آینده، در حال ساختن شالوده‌ای است که می‌تواند آن را از یک اقتصاد مبتنی بر منابع طبیعی به یک اقتصاد مبتنی بر دانش تبدیل کند. موفقیت این برنامه، نه تنها آینده دانشگاه‌ها، بلکه مسیر توسعه اقتصادی و جایگاه ژئوپلیتیک قزاقستان در دهه‌های آینده را تعیین خواهد کرد. برنامه «AI-Sana» در عمل، کارخانه‌ی تولید مغز متفکر برای آینده دیجیتال قزاقستان است.

آلماتی قزاقستان

منابع:

https://www.inform.kz/ru/v-2026-godu-kazhdiy-prepodavatel-vuza-v-kazahstane-osvoit-iskusstvenniy-intellekt-adcfde

https://tengrinews.kz/article/politika-prezidenta-podderzke-ucitelei-daet-svoi-rezultaty-3265/

https://ulysmedia.kz/analitika/59915-ii-zatsiia-kazakhstana-svetloe-budushchee-ili-massovaia-bezrabotitsa/

https://rus.baq.kz/kak-menyayutsya-obrazovatelnye-programmy-v-kazahstane-pod-vliyaniem-ii_300024643/