دانشگاه علامه اقبال (AIOU) که در ماه مه ۱۹۷۴ تأسیس شد، به‌عنوان یک نهاد شاخص در تاریخ آموزش پاکستان شناخته می‌شود. این دانشگاه، نخستین دانشگاه باز در آسیا و آفریقا و دومین دانشگاه از نوع خود در جهان است که با آوردن آموزش به در خانه‌ها و محیط‌های کاری، انقلابی در شیوه یادگیری ایجاد کرده است. مأموریت آن، دموکراتیک‌کردن دسترسی به دانش، به‌ویژه برای زنان، شاغلان و جوامع محروم بوده است تا به چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی پاکستان پاسخ دهد.
پیشینه آموزش از راه دور
مفهوم آموزش از راه دور نخستین‌بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی در بریتانیا رواج یافت؛ زمانی که هارولد ویلسون، نخست‌وزیر وقت بریتانیا، بر لزوم فراهم‌کردن آموزش برای کسانی که به دلیل اشتغال زودهنگام از تحصیل محروم مانده بودند، تأکید داشت. دانشگاه باز بریتانیا در سال ۱۹۶۹ تأسیس شد و به‌سرعت به الگویی جهانی تبدیل گشت.
پاکستان نیز در پی این روند، در سال ۱۹۷۴ به موجب قانون شماره XXXIX پارلمان، «دانشگاه باز مردم» را بنیان گذاشت. در سال ۱۹۷۷ این نام به دانشگاه علامه اقبال تغییر یافت تا یاد شاعر و فیلسوف ملی پاکستان، علامه محمد اقبال، گرامی داشته شود. این ابتکار ریشه در سیاست آموزشی ۱۹۷۲–۱۹۸۰ داشت که بر یادگیری انعطاف‌پذیر از طریق مکاتبه، آموزش‌های حضوری، سمینار، کارگاه و رسانه‌های جمعی تأکید می‌کرد.
اهداف
اهداف بنیادین دانشگاه علامه اقبال عبارت‌اند از:
- فراهم‌کردن فرصت‌های آموزشی برای کسانی که قادر به ترک خانه یا محل کار خود نیستند.
- ارتقای سطح آموزشی توده‌های مردم، به‌ویژه اقشار محروم.
- تربیت معلمان در سراسر پاکستان.
- ترویج آموزش‌های فنی، حرفه‌ای و علمی.
- گسترش پژوهش، نوآوری و انتقال دانش.
- برگزاری آزمون‌ها و اعطای مدارک تحصیلی، دیپلم و گواهینامه.
ویژگی‌های برجسته
پروفایل نهادی
- بزرگ‌ترین دانشگاه پاکستان با بیش از یک میلیون دانشجو در هر نیم‌سال.
- سیستم آموزشی ترمی (بهار و پاییز).
- بیش از ۲۰۰۰ دوره آموزشی در رشته‌های گوناگون.
- ۵۴ پردیس منطقه‌ای در سراسر کشور.
- بزرگ‌ترین مرکز نشر پاکستان با چاپ سالانه بیش از ۱.۸ میلیون کتاب.
- تأکید ویژه بر علوم و فناوری، با ارائه رشته‌هایی در فیزیک، علوم کامپیوتر، توسعه کشاورزی، جنگلداری و مدیریت دام.
- همکاری با بخش خصوصی برای ایجاد مراکز مطالعاتی در حوزه‌های مدیریت و علوم رایانه.
رهبری در آموزش معلمان
- بزرگ‌ترین مرکز تربیت معلم در پاکستان با بیش از ۴۰۰ هزار دانشجو در هر نیم‌سال.
- پیشگام در راه‌اندازی دوره‌های تحصیلات تکمیلی در آموزش ویژه و برنامه‌ریزی و مدیریت آموزشی.
- ارائه کارشناسی ارشد،MPhil و دکتری در رشته‌های مختلف برای ارتقای ظرفیت پژوهشی کشور.
نوآوری‌های فناورانه
- از نخستین مراکز استفاده‌کننده از سیستم‌های پایگاه داده دانشجویی در پاکستان.
- راه‌اندازی خدمات اینترنتی و شبکه‌سازی بین پردیس‌ها.
- تأسیس مؤسسه فناوری آموزشی (IET) برای تولید محتوای آموزشی تلویزیونی، رادیویی و غیرپخشی.
- ایجاد ایستگاه رادیویی FM اختصاصی برای پخش آموزشی.
پروفایل دانشجویی
- بیش از ۷۰٪ دانشجویان، شاغل هستند.
- بیش از ۵۰٪ ثبت‌نام زنان، که نقش AIOU در توانمندسازی زنان را نشان می‌دهد.
- توزیع جغرافیایی: ۵۸٪ روستایی، ۴۲٪ شهری.
- بدون محدودیت سنی، امکان آموزش برای نسل‌های مختلف.
- بیشترین ثبت‌نام در مقاطع متوسطه، پیش‌دانشگاهی و کارشناسی، با تمرکز فزاینده بر آموزش عالی.
تأثیر اجتماعی
آموزش زنان
در کشوری که نرخ باسوادی زنان پایین است و فقر و سنت‌های محافظه‌کارانه مانع تحصیل دختران می‌شوند، AIOU راه نجاتی فراهم کرده است. این دانشگاه به زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی، امکان می‌دهد تا بدون ترک خانه تحصیل کنند، حتی در برابر محدودیت‌های اجتماعی.
مقرون‌به‌صرفه بودن و دسترس‌پذیری
با افزایش هزینه‌های آموزش خصوصی، AIOU آموزش ارزان‌قیمت را برای خانواده‌های کم‌درآمد و متوسط فراهم می‌کند. با پایین نگه‌داشتن شهریه‌ها و ایجاد صندوق حمایت دانشجویی، این دانشگاه حضور برابر در رشته‌هایی مانند مدیریت، علوم کامپیوتر و آموزش را تضمین می‌کند.
توسعه ملی
از طریق گسترش خود،AIOU توانسته است:
- به تلاش‌های آموزشی دولت‌های فدرال و ایالتی کمک کند، بی‌آنکه منابع عمومی را تحت فشار قرار دهد.
- فرصت‌هایی برای آموزش‌های حرفه‌ای و فنی فراهم آورد.
- سوادآموزی را به دورافتاده‌ترین نقاط پاکستان گسترش دهد.
جوایز و افتخارات
AIOU موفق به دریافت جایزه NOMA یونسکو و جایزه راجا روی سینگ برای برنامه‌های نوآورانه سوادآموزی روستایی شده است. این افتخارات، سهم دانشگاه را نه تنها در پاکستان بلکه در سطح بین‌المللی برجسته می‌سازند.
نتیجه‌گیری
در طول پنج دهه گذشته، دانشگاه علامه اقبال به‌عنوان یک نهاد پیشگام آموزش همگانی در پاکستان تکامل یافته است. این دانشگاه با بهره‌گیری از آموزش از راه دور و فناوری نوین، میلیون‌ها نفر ــ به‌ویژه زنان و روستاییان ــ را توانمند ساخته و به توسعه اجتماعی-اقتصادی کشور کمک کرده است. چشم‌انداز آن همچنان آینده آموزش را شکل می‌دهد و رؤیای علامه اقبال از یک ملت آگاه و پیشرو را زنده نگه می‌دارد.
نظر شما