آن چیزی که این بار در طول سفرم به آمریکا بیش از همه مرا تحت تأثیر قرار داده است، استفاده گسترده از هوش مصنوعی در آن کشور بوده است. به محض اینکه در خاک آمریکا فرود آمدم، اولین تماس من با سیستم مهاجرت خودکار بوده است. فرآیند شناسایی مسافران خارجی و تأیید گذرنامه و مدارک، که به طور سنتی در هر فرودگاهی دشوار و پیچیده تلقی می‌شود، با استفاده از قابلیت ‌های مدرن هوش مصنوعی از طریق اسکن چهره و گذرنامه، بدون هیچ مشکلی انجام شد. همچنین ربات‌ هایی را دیدم که برای انجام کارهای مختلف در فرودگاه حرکت می‌کردند. وقتی از فرودگاه بیرون آمدم، متوجه شدم که هوش مصنوعی تغییرات انقلابی در بخش حمل و نقل نیز ایجاد کرده است. وسایل نقلیه خودران تسلا و ویمو اکنون با سرعت بالا و بدون راننده انسانی در جاده‌ ها حرکت می‌کنند. چراغ‌های راهنمایی نصب شده در جاده‌ها به طور خودکار تحت الگوریتم‌های هوش مصنوعی کنترل می‌شوند که این اقدام مشکلات ترافیک را به طور کامل برطرف کرده است. در همین حال، یک پیام خوشامدگویی خودکار از ربات چت هتل در واتس‌اپ دریافت کردم. ربات چت آنلاین من را ثبت نام کرد، جزئیات اتاق را به من اطلاع داد و همچنین منوی غذا و پیشنهادات مختلفی ارائه داد. در اینجا، به دعوت دولت ایالات متحده، فرصت بازدید از مؤسسات مختلف دولتی و خصوصی را نیز پیدا کردم. استفاده روزافزون از هوش مصنوعی در امور دولتی نه تنها مردم عادی را از حقوق مدنی خود آگاه‌تر کرده است، بلکه تأثیرات مثبتی بر عملکرد نهادها، پاسخگویی عمومی، مسئولیت‌پذیری و شفافیت نیز دارد. من اینجا در بخش مراقبت‌های بهداشتی متوجه شدم که مؤسسات آمریکایی مانند کلینیک مایو و آیی، بی،ایم (IBM) و واتسن هیلته (Watson Health) توانسته ‌اند با کمک هوش مصنوعی، بیماری ‌های پیچیده ‌ای را که زمانی غیرقابل درمان تلقی می ‌شدند، به موقع تشخیص داده و درمان کنند. سیستم ‌های یادگیری ماشینی مجهز به فناوری دیجیتال مدرن، ظرافت ‌هایی را در اسکن ‌های اشعه ایکس و ایم، آر، آیی(MRI) تشخیص می ‌دهند که چشم انسان قادر به دیدن آنها نیست. چت ‌بات‌ ها نه تنها بیماری را تشخیص داده و به طور خودکار دارو تجویز می‌کنند، بلکه برای بیماران وخیم، قرار ملاقات با پزشکان را نیز رزرو می‌کنند. در ایالات متحده، ربات‌ های هوش مصنوعی نه تنها در تمیز کردن معمول خیابان ‌ها، بیمارستان‌ ها، مراکز خرید و سایر اماکن عمومی مشغول هستند، بلکه مسئولیت نظارت خودکار بر محیط زیست، ضد عفونی کردن و نظافت زباله را نیز بر عهده گرفته ‌اند. شرکت‌ های آمریکایی در حال توسعه ربات‌ هایی هستند که قادر به تمیز کردن زباله‌ های خیابان ‌ها هستند و در عین حال با کمک حسگرهای مدرن، دوربین‌ها و فناوری جی، پی، اس(GPS) از خود در برابر وسایل نقلیه و عابران پیاده محافظت می‌کنند. سیستم آموزشی مؤسسات آموزشی آمریکا به طور فزاینده ‌ای به هوش مصنوعی متصل می ‌شود. با کمک هوش مصنوعی، موضوعات و فعالیت‌ های فوق برنامه با در نظر گرفتن گرایش ‌های دانش ‌آموز پیشنهاد می‌ شود. برنامه درسی به طور خودکار با توجه به سبک یادگیری، توانایی و سرعت دانش ‌آموز تطبیق می‌ یابد. حتی سوالات، پاسخ‌ ها و نتایج امتحانات نیز به لطف هوش مصنوعی است. دکتر مایکل اورست، که در زمینه آموزش هوش مصنوعی در ایالات متحده پیشرو بوده است، در جلسه ‌ای در دفتر خود در لاس ‌آنجلیس به من اطلاع داد که پنج سال پیش، آمریکا با چالشی به شکل کرونا روبرو شد که کشور را از ریشه لرزاند. آمریکا با کمبود شدید معلم در بخش آموزشی مواجه بود. در چنین برهه حساسی، سازمان دکتر اورست یک پلتفرم قدرتمند هوش مصنوعی را معرفی کرد که در آن دستیاران معلم مجازی، دانش‌آموزانی را که در مؤسسات آموزش عالی ایالات متحده تحصیل می‌کنند، با جواهر آموزش زینت می‌دهند. تلاش دکتر اورست در حفظ جایگاه آمریکا به عنوان یک ابرقدرت بسیار مهم بود و امروزه، دانش‌آموزانی که از طریق پلتفرم (Edu.com) آموزش هوش مصنوعی دریافت می‌کنند، در هر زمینه ‌ای عملکرد فوق‌العاده‌ای دارند و جامعه و اقتصاد آمریکا را بهتر می‌کنند. هنگام ملاقات با پاکستانی‌های مختلف اینجا در ایالات متحده، بسیار خوشحال شدم که فهمیدم مانند هر زمینه دیگری از زندگی در آمریکا، جامعه پاکستانی-آمریکایی نیز حضور پررنگی در حوزه هوش مصنوعی دارد. با این حال، به عنوان یک پاکستانی میهن‌پرست، این سوال در ذهنم نیز تکرار شده است که ما برای سازگاری با خواسته ‌های متغیر دنیای به سرعت در حال تغییر امروز چه می‌کنیم؟ متأسفانه، تصورات غلط زیادی در مورد هوش مصنوعی در پاکستان وجود دارد. برخی عناصر با توجیه سوء استفاده از فناوری، مانع از پذیرش هوش مصنوعی می‌ شوند. برخی از مردم نگران هستند که ظهور هوش مصنوعی شغل آنها را تهدید می کند. من معتقدم که عصر حاضر اوج توسعه انسانی است. سفر تکاملی که هزاران سال طول کشیده است، انسان ‌ها را قادر ساخته است تا با کمک هوش مصنوعی، اسرار جهان را که قرن ‌ها ناشناخته بوده ‌اند، کشف کنند. به نظر من، هوش مصنوعی به هیچ وجه جایگزینی برای هوش انسانی نیست، بلکه همراهی قدرتمند برای هوش واقعی است. در طول زندگی در آمریکا، متوجه این واقعیت شده‌ ام که هوش مصنوعی انسان ‌ها را بی ‌فایده نمی‌کند، بلکه آنها را با استعدادتر می‌کند. استفاده گسترده از هوش مصنوعی در ابرقدرت آمریکا ثابت می‌کند که هوش مصنوعی موتور اقتصاد جهانی جدید دوران مدرن است و آینده روشن متعلق به کشورهایی است که خود را برای رهبری جهان مدرن آماده می‌کنند. ما باید درک کنیم که تردید امروز ما فردا به وابستگی ما به دیگران تبدیل خواهد شد. هوش مصنوعی مشاغل انسانی را از بین نمی ‌برد، بلکه آنها را مطابق با الزامات جدید دوران جدید تغییر شکل می‌دهد. استفاده از هوش مصنوعی خلاقیت ما را از بین نمی ‌برد، بلکه آن را چندین برابر افزایش می‌ دهد. چرا ما اینقدر از فناوری که می‌تواند آینده ما را شکل دهد، می ‌ترسیم؟[1].

تحلیل کارشناسی: دولت پاکستان اخیراً یک سیاست ملی در مورد هوش مصنوعی تصویب کرده است که بر اساس آن، یک میلیون متخصص هوش مصنوعی آموزش خواهند دید و ۱۰۰۰ محصول هوش مصنوعی در سطح ملی در پنج سال آینده توسعه خواهد یافت، کارشناسان معتقدند که داشتن این سیاست گامی خوبی است، اما هنوز کارهای زیادی برای اجرای مؤثر آن، از جمله دیجیتالی کردن داده ‌ها و آماده ‌سازی اعضای هیأت علمی، باید انجام شود. پاکستان در حوزه هوش مصنوعی چالش ‌های اصلی را مواجه است. همچنین سوالاتی در مورد اجرای سیاست دولت پاکستان در مورد هوش مصنوعی نیز مطرح می ‌شود. به گفته دکتر سهیل نقوی، معاون سابق دانشگاه لمز (LUMS) در اسلام آباد و مدیر چندین پروژه آموزش عالی، "هنوز مشخص نیست که دولت چه نوع آموزشی ارائه می دهد". وی گفت اگرچه دانشگاه‌ های خوبی در کشور مانند دانشگاه پنجاب، دانشگاه مهندسی و فناوری، NED، LUMS، FAST، COMSATS و NUST وجود دارند، اما تعداد زیادی از مؤسسات آموزشی وجود دارند که حتی در دروس عمومی نیز آموزش با کیفیتی ارائه نمی ‌دهند، چه برسد به آموزش فناوری ‌های مدرن مانند هوش مصنوعی. به گفته دکتر سهیل نقوی، «برای تحقق این رویا، ایجاد شبکه ‌ای از دانشگاه ‌های بسیار قوی ضروری است.» کارشناسان صنعت فناوری اطلاعات همچنین معتقدند که فارغ التحصیلان فناوری اطلاعات در پاکستان عمدتاً فقط دانش پایه در زمینه هوش مصنوعی دارند و شرکت‌ ها مجبورند پس از استخدام، آموزش‌ های بیشتری را برای بهبود مهارت ‌های آنها ارائه دهند. شیخ عبدالقادر، که یک شرکت فناوری اطلاعات را اداره می‌ کند و همچنین رئیس کمیته هوش مصنوعی انجمن خانه ‌های نرم ‌افزار پاکستان است، گفت: «فارغ ‌التحصیلان دانشگاههای پاکستان دانش پایه دارند، اما برای ارتقای مهارت ‌های خود به آموزش بیشتر نیاز دارند». وی در مورد هدف دولت پاکستان برای تولید یک میلیون متخصص هوش مصنوعی گفت: «برای تولید متخصصان در چنین مقیاس وسیعی، باید برنامه ‌ای راه ‌اندازی شود که در آن مربیان آموزش ببینند، زیرا به تعداد زیادی مربی نیاز خواهیم داشت». وی همچنین پیشنهاد ‌کرد افرادی که از آموزش در خارج از کشور بازگشته ‌اند می ‌توانند در این امر مفید باشند: «استادانی در دانشگاه‌ های خارج از کشور تحصیل کرده ‌اند و باید برای این منظور در نظر گرفته شوند تا مربیانی تولید شوند و رویای تولید یک میلیون متخصص هوش مصنوعی در کشور قطعاً می ‌تواند به واقعیت تبدیل شود». کارشناسان فناوری اطلاعات به کمبود شدید داده ‌های دیجیتال ملی و اکوسیستم نرم‌ افزاری محلی در پاکستان اشاره می‌کنند. به گفته دکتر سهیل نقوی، «سیستم‌ هایی مانند (ChatGPT) به این دلیل کار می‌کنند که داده ‌های دیجیتالی گسترده ‌ای دارند، اما پاکستان نه چنین داده ‌هایی دارد و نه شرکت‌ هایی که بتوانند از آنها استفاده کنند. تا زمانی که داده‌ های خود را دیجیتالی نکنیم، تولید محصولات هوش مصنوعی محلی امکان ‌پذیر نیست». وی به عنوان مثال از چین نام برد و گفت که کشورهای موفق محیط ‌های غنی از داده ایجاد کرده ‌اند که متناسب با نیازهای فرهنگی آنها طراحی شده ‌اند: «چین راه‌ حل‌ های هوش مصنوعی را برای خودش توسعه داده است، در حالی که ما از سیستم ‌های خارجی که با فرهنگ ما سازگار نیستند، پاسخ می ‌گیریم. فرهنگ ما به صورت دیجیتالی در حال پاک شدن است، زیرا ما آن را به شکل داده حفظ نکرده ‌ایم». با این حال، شیخ عبدالقادر، رئیس کمیته هوش مصنوعی انجمن خانه ‌های نرم ‌افزار پاکستان، اعلام کرد که داده ‌های عمومی تحت پروژه «دیپ» با دولت پاکستان در حال دیجیتالی شدن هستند. دکتر سهیل نقوی همچنین به مشکلات مالی شدیدی که مؤسسات آموزشی موجود در این زمینه با آن مواجه هستند، اشاره کرد و این سؤال را مطرح کرد که دولت پاکستان بودجه لازم برای چشم ‌انداز جدید هوش مصنوعی خود را از کجا تأمین خواهد کرد. «اکثر دانشگاه‌ ها در حال حاضر به شدت با کمبود بودجه مواجه هستند و ما در مورد بورسیه ‌ها صحبت می ‌کنیم در حالی که نمی ‌توانیم حتی از مؤسسات تأسیس ‌شده به درستی حمایت کنیم». دکتر نقوی هشدار داد که اگر به زیر ساخت‌ های داده‌ ها توجه نشود، سیاست ‌های هوش مصنوعی صرفاً شعاری خواهند بود. اگرچه پاکستان هر ساله شاهد ورود بین پنجاه تا هفتاد و پنج هزار فارغ‌ التحصیل هوش مصنوعی و فناوری اطلاعات به بازار است، اما برخی از کارشناسان به شکاف در مهارت ‌ها و تقاضا اشاره می‌کنند. با این حال، به گفته عبدالقادر، تقاضای جهانی برای متخصصان هوش مصنوعی وجود دارد و این افراد می ‌توانند از طریق فریلنسری یا شرکت ‌های بین ‌المللی امرار معاش کنند[2]. تحلیلگران معتقدند که فساد مالی و اسراف حاکمان کشورهای اسلامی، از جمله پاکستان، آنها را به جایی رسانده است که امروز کشورهای اسلامی از جهان بسیار عقب مانده ‌اند، از یک سو، سبک زندگی ساده حاکمان کشوری مانند چین را پیش روی خود داریم که پیشرفت های علمی و اقتصادی آن در اوج خود است و از سوی دیگر، رفتارهای تجملاتی حاکمان کشورمان را داریم که مردمش زیر بار قرض کمر خم کرده اند. در حالی که دانش و هنر میراث اجداد ما مسلمانان بوده است. با ادعا های پوچ هیچ چیزی به دست نمی ‌آید. دنیای امروز دنیای عمل است و تنها کسانی که صادقانه تلاش می ‌کنند، موفق می ‌شوند. اگر قرار است با نیروهای متخاصم با اسلام مبارزه کنیم، باید فساد مالی و اسراف را کنار بگذاریم و به چنین مسائل مهمی بپردازیم که نیاز به هزینه‌ های سنگین دارند،زیرا تاسیس دانشگاه های پیشرفته و تسهیل یافتن به ابزارهای جدید، نیازمند به هزینه های زیادی است.

منابع: