بمبئی در آغاز متشکل از هفت جزیرهی کوچک بود که در قرون اولیهی استعمار، تحت سلطهی پرتغالیها قرار داشت. این جزایر بر اساس پیمان آنگلو–پرتغال در ژوئن ۱۶۶۱، بهعنوان بخشی از جهیزیهی شاهزادهی پرتغالی در ازدواج با چارلز دوم انگلستان، به بریتانیا واگذار شد. در سال ۱۶۶۸، شاه چارلز دوم این منطقه را در ازای وامی به مبلغ پنجاه هزار پوند استرلینگ با بهرهی ۶ درصد و اجارهی سالانهی ۱۰ پوند، به کمپانی هند شرقی واگذار کرد. این واگذاری سرآغاز توسعهی بمبئی بهعنوان شهری مدرن با الگوی معماری و شهرسازی انگلیسی بود. کمپانی هند شرقی با اتصال این جزایر و احداث بناهای اداری، تجاری و مذهبی، هستهی اولیهی شهر جدید بمبئی را بنیان نهاد.
در فرهنگ و سیاست بریتانیاییها، توجه به دین مسیحیت و ساخت کلیسا از اهمیت ویژهای برخوردار بود. از اینرو، همزمان با توسعهی شهری، بناهای مذهبی نیز در دستور کار قرار گرفتند. یکی از مهمترین این بناها، کلیسای جامع سنت توماس است که نقش محوری در تاریخ مذهبی و اجتماعی بمبئی ایفا کرده است.
معرفی کلیسای جامع سنت توماس
کلیسای جامع سنت توماس، کلیسایی با قدمت بیش از ۳۰۰ سال، به سبک معماری انگلیسی و وابسته به کلیسای شمال هند است. این کلیسا به افتخار سنت توماس، دوازدهمین حواری حضرت عیسی مسیح (ع)، نامگذاری شده است. این کلیسا در میدان هورنیمان، در مرکز تاریخی بمبئی و در نزدیکی بناهای شاخصی چون فواره فلورا قرار دارد و قدیمیترین کلیسای شهر بهشمار میرود. همچنین، مدرسهی «جان کانن» نیز تحت مدیریت این کلیسا اداره میشود.
جرالد آنژیه، که مسئول ادارهی کارخانههای تازه خریداریشدهی کمپانی هند شرقی در سورت و بمبئی بود، در فاصلهی سالهای ۱۶۷۲ تا ۱۶۷۷ بهعنوان فرماندار بمبئی فعالیت کرد. وی در دوران فرمانداری خود، اقدام به ساخت کلیسا، بیمارستان، دادگاه و سایر زیرساختهای شهری به سبک انگلیسی نمود.
سنگ بنای کلیسای سنت توماس در سال ۱۶۷۶ گذاشته شد، اما ساخت آن بیش از ۴۰ سال به طول انجامید. نهایتاً، ریچارد کوب، کشیش انگلیسی، عملیات ساخت را در فاصلهی سالهای ۱۷۱۵ تا ۱۷۱۸ به پایان رساند و کلیسا در روز کریسمس سال ۱۷۱۸ افتتاح شد. در سال ۱۸۱۶، این کلیسا بهطور رسمی به نام سنت توماس نامگذاری شد و در ژوئیهی ۱۸۳۷، همزمان با انتصاب نخستین اسقف بمبئی، بهعنوان کلیسای جامع تقدیس گردید. برج و ساعت کلیسا در سال ۱۸۳۸ افزوده شد و طرح توسعهی محراب در سال ۱۸۶۵ به پایان رسید.
رویدادهای تاریخی شاخص
در سال ۱۹۱۱، شاه جورج پنجم و ملکه مری پیش از عزیمت به دهلی برای شرکت در مراسم تاجگذاری، در مراسم مذهبی این کلیسا حضور یافتند. صندلیهای اختصاصی آنان همچنان در کلیسا حفظ شده و با پلاکهای برنجی مشخص شدهاند.
کلیسا، چرچگیت و ساختار شهری بمبئی
نام ایستگاه راهآهن «چرچگیت» برگرفته از دروازهای است که در دورهی کمپانی هند شرقی بهعنوان ورودی کلیسای سنت توماس ساخته شده بود. این دروازه بخشی از دیوارهای دفاعی قلعهی بمبئی بهشمار میرفت.
با تخریب دیوارهای قلعه در سال ۱۸۶۲، دروازهی چرچگیت نیز در سال ۱۸۶۴ حذف و فوارهی فلورا جایگزین آن شد. امروزه کل منطقهی اطراف کلیسا همچنان با نام چرچگیت شناخته میشود.
کلیسای سنت توماس؛ نقطه صفر بمبئی
کلیسای جامع سنت توماس بهعنوان «نقطه صفر» شهر بمبئی شناخته میشود. در محوطهی بیرونی کلیسا، سنگنوشتهای نصب شده است که مرکز دقیق شهر را مشخص میکند.
یادبودها و سنگنوشتههای تاریخی
این کلیسا دارای مجموعهای ارزشمند از یادبودهای سنگی مربوط به دوران حکومت کمپانی هند شرقی است. از جملهی مهمترین آنها، یادبود توماس کار، نخستین اسقف بمبئی، است که مجسمهی خوابیدهی وی اثر مجسمهساز بریتانیایی متیو نوبل، در جلوی محراب قرار دارد. همچنین یادبود افسران و خدمهی کشتی بخار «کلئوپاترا» که در سال ۱۸۴۷ در ساحل مالابار غرق شد، در این کلیسا دیده میشود. این یادبودها بازتابی از تاریخ دریانوردی، استعمار و ساختار اجتماعی آن دوره هستند. افزون بر این، قبرهای بسیاری از افسران، خدمه و مسیحیانی که در خدمت کمپانی هند شرقی بودهاند، در داخل و اطراف کلیسا قرار دارد.
کلیسای جامع سنت توماس قدیمیترین کلیسای بمبئی و نمادی از تاریخ استعماری، مذهبی و شهری این کلانشهر است. امروزه این بنا علاوه بر کارکرد مذهبی، بهعنوان یکی از جاذبههای مهم گردشگری بمبئی شناخته میشود.
منابع:
نظر شما