تعریف سازمان ملل از خانواده

  سازمان ملل متحد خانواده را چنین تعریف می‌کند:«خانواده یا خانوار به گروه دو یا چند نفره‌ای اطلاق می‌شود که با هم زندگی می‌کنند؛ درآمد مشترک برای غذا و دیگر ضروریات زندگی دارند و از طریق خون، فرزندخواندگی یا ازدواج، با هم نسبت دارند. در یک خانواده ممکن است یک یا چند خانواده زندگی کنند، تمام خانوارها، هم خانواده نیستند.»

شمار خانواده‌های آلمانی بر اساس فرزند

طبق آخرین آمار اعلام شده مربوط به سال ۲۰۲۰ در آلمان ۱۱ میلیون و ۵۵۶ هزار خانواده زندگی می‌کنند. ۵ میلیون و ۹۲۰ هزار خانواده تک فرزند هستند. ۴ میلیون و ۲۱۳ هزار خانواده دارای دو فرزند و یک میلیون و ۴۲۳ هزار خانواده دیگر دارای ۳ فرزند یا فرزندان بیشتری هستند.

زندگی مشترک

در آلمان ۲ میلیون و ۹۰۰ هزار زوج "ازدواج‌ نکرده" با هم در زیر یک سقف زندگی می‌کنند که بسیاری از آن‌ها دارای فرزند مشترک هستند.

خانواده "تک سرپرست"

در آلمان ۲ میلیون و ۶۰۶ هزار خانواده زندگی می‌کنند که "تک سرپرست" هستند. در تنها ۱۱ درصد خانواده‌های تک سرپرست، کودکان نزد پدر زندگی می‌کنند.

"خانواده ناتنی"

با ازدواج مجدد افراد "مطلقه" دارای فرزند خانواده ناتنی یا "Patchwork-Family" تشکیل می‌شود. گرچه همه افراد مطلقه دوباره ازدواج نمی‌کنند یا دارای فرزند نیستند با این حال تخمین زده می‌شود که بین ۷ تا ۱۳ درصد خانواده‌های آلمانی را خانواده‌های ناتنی تشکیل می‌دهند.

"خانواده رنگین کمان"

شمار "خانواده‌های رنگین کمان" که از زوج‌های همجنس‌گرا با حداقل یک کودک تشکیل شده از ۳ هزار خانواده در سال ۱۹۹۶ به ۹ هزار و ۵۰۰ خانواده در سال ۲۰۲۰ افزایش یافته است.

خانواده پر فرزند

براساس تعریف، خانواده‌هایی که حداقل سه فرزند داشته باشند به عنوان خانواده‌های "پرفرزند" محسوب می‌شوند. در آلمان در حال حاضر یک میلیون ۴۰۰ هزار خانواده پرفرزند و یا در مجموع ۷ میلیون نفر در خانواده پرفرزند زندگی می‌کنند.

خانواده بزرگ

براساس تعریف، خانواده بزرگ به خانواده‌ای گفته می‌شود که در آن حداقل سه نسل (پدر و مادر بزرگ / پدر و مادر به همراه فرزندان) با هم زندگی کنند. در آلمان در سال ۱۹۹۵ بیش از ۳۵۰ هزار خانواده بزرگ وجود داشت که با روندی کاهشی در سال‌های اخیر به ۲۶۶ هزار خانوار رسیده است.

سن فرزندآوری

سن تشکیل خانواده در آلمان افزایش یافته است. بسیاری از جوانان نخست می‌خواهند تحصیلات آکادمیک خود را به پایان برسانند و پس از آن چند سالی کار کنند. بدین صورت در آلمان سن فرزندآوری زنان بطور متوسط ۳۰ سال و مردان ۳۵ سال است.

آمار ازدواج و طلاق

آمار مربوط به سال ۲۰۲۰ آلمان با توجه به پاندمی کرونا، تعطیلی کلیساها و دفاتر عقد در شهرداری‌ها هنوز منتشر نشده و در صورت انتشار هم احتمالا با کاهش شدیدی همراه است. آخرین آمار یک سال "عادی" مربوط به ۲۰۱۹ است که در این سال ۴۱۶ هزار و ۳۴۰ مورد ازدواج و ۱۴۹ هزار و ۱۰ مورد طلاق به ثبت رسیده است.

متوسط دوام ازدواج‌ها

اگر متوسط دوام ازدواج‌ها در آلمان در سال ۲۰۰۸ اندکی بیش از ۱۴ سال بود، این میزان در سال‌های گذشته دائما افزایش یافته و در سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷ به ۱۵ سال نیز رسیده است. در سال ۲۰۱۹ متوسط دوام ازدواج‌ها در آلمان با اندکی کاهش به ۸/ ۱۴ سال رسیده است.

کمک هزینه فرزند

دولت آلمان به فرزندان همه خانواده‌ها از لحظه تولد تا سن ۱۸ سالگی و در صورت ادامه تحصیل یا کارآموزی تا ۲۵ سالگی کمک هزینه فرزند پرداخت می‌کند. این کمک هزینه از اول ژانویه سال ۲۰۲۱ افزایش یافته و به ۲۱۹ یورو به هر فرزند در خانواده‌های دو فرزندی، ۲۲۵ یورو به هر فرزند در خانوادهای ۳ فرزندی و ۲۵۰ یورو به هر فرزند در خانواده‌های دارای چهار فرزند یا بیشتر تعلق می‌گیرد.

کمک‌های دولتی به خانواده‌ها

در کنار کمک هزینه فرزند، دولت آلمان از مجموعه تمهیدات دیگری همچون پرداخت مالیات کمتر یا "کمک هزینه والدین" (Elterngeld) برای کمک به خانواده‌ها در این کشور استفاده می‌کند. این کمک هزینه تا ۸۰ درصد حقوق یکی از والدین که با مرخصی شغلی به مراقبت از نوزاد می‌پردازد را شامل می‌شود و تا ۱۴ ماه ادامه می‌یابد.

حق مهد کودک

طبق قانون مربوط به سال ۲۰۱۳ هر کودک در آلمان از حق استفاده از مهد کودک برخوردار است. ۹۳ درصد کودکان بالای سه سال در آلمان در مهد کودک ثبت نام شده‌اند.

خانه‌داری یا کار؟

شمار زنانی که علیرغم داشتن کودک به شغل و کار خود ادامه می‌دهند طی ده سال گذشته در آلمان افزایش یافته و از ۴/۶۵ به ۹/۷۳ درصد رسیده است. مردان آلمانی هم همچنان به ایفای"نقش کلاسیک" خود ادامه می‌دهند و شمار مردانی که در ده سال گذشته شاغل بوده‌اند از ۲/۹۱ درصد به ۴/۹۲ درصد رسیده است.

سیاست رسمی دولت آلمان در زمینه خانواده

   جمهوری فدرال آلمان یکی ازکشورهایی است که در زمینه امورخانواده اقدام به تأسیس وزارتخانه ای با عنوان"وزارت فدرال امور خانواده، سالمندان، زنان و جوانان" کرده است. این وزارتخانه متشکل از بخشهای مختلفی است که از جمله می توان به اداره فدرال امور خانواده و کارکردهای جامعه مدنی، آژانس فدرال ضدتبعیض و کمیسیون مستقل سوءاستفاده جنسی از کودکان اشاره کرد.  شرح وظایف این وزارتخانه، امور خانواده، کودک و نوجوان، برابری، سالمندان، مشارکت مدنی و همکاریهای ملی و بین المللی رادربرمی گیرد. این کشور برخی نهادهای غیررسمی در زمینه خانواده و زنان را نیز داراست که از جمله می توان به شورای ملی سازمانهای زنان و برخی سازمانهای رفاهی و غیردولتی ویژه زنان یا سالمندان اشاره کرد.

 سیاست های خانواده در کشور آلمان متاثر از بحران هایی مانند بحران جمعیتی، شکل گرفته است. این کشور را می توان یکی از مهمترین کشورها در اتخاذ تدابیر دولتی (دولت رفاه) حمایتی از خانواده دانست. سیاستهای متنوعی از جمله سیاستهای حمایتی، تشویقی، مالی، اختصاص مرخصی های والدین، سیاستهای اختصاص کمک هزینه والدین، سیاست حمایت از مادران شاغل، سیاست حمایت مالی از کودکان، جوانان، سالمندان و مانند آن از جمله مهمترین تدابیر بوده است. این کشور بودجه بسیار زیادی را به خانواده اختصاص می دهد و الگوی اساسی سیاستهای حمایتی در این کشور به نقش مراقبتی زنان در کنار نقش اقتصادی آنان توجه جدیتری دارد. این کشور در زمینه حمایت از مادران شاغل و تسهیل مراقبت از کودک اقدامات قابل توجهی داشته است.  اختصاص زمان مراقبت روزانه برای مادران شاغل، اختصاص مرخصی و پرداخت تسهیلات به این مادران از جمله این اقدامات بوده است.

در سیاستهای خانواده در این کشور به تعریف نقش مراقبتی برای مردان و ارائه مرخصی های مراقبت از کودک و مانند آن برای کمک به زنان مشاهده می شود؛ با این حال تأکید آلمانها به "مدل تأمین مخارج مردانه" سبب تأکید بیشتر بر نقش مراقبتی زنان دراین کشور شده است. دولت آلمان در تلاش است تا با تمرکز بیشتر بر خانواده های تک سرپرست، ارائه مرخصی های بیشتر برای والدین و ایجاد محیط کاری دوستدار زنان و دوستدار خانواده، شرایط حضور بیشتر زنان در اقتصاد آلمان را مهیا کند و همزمان نقش مراقبتی آنان در خانه را حفظ نماید.  مدل درآمدی دوگانه نیز در این راستا بوده که در این مدل زن معمولا زمان کمتری را نسبت به مرد به بازار کار اختصاص میدهد و در عوض زمان بیشتری را به خانه داری می پردازد.

دولت کمک هزینه ای از۳۰۰ تا ۱۸۰۰ یورو در ماه را به پدر یا مادر فرزند تازه به دنیا آمده اختصاص می دهد که این مبلغ حداکثر تا ۱۴ ماه پرداخت میشود. یکی دیگر از والدین نیز برای حداقل دو ماه می تواند از این تسهیلات استفاده کند. سیاستهای حمایتی اختصاصی مادران شاغل شرایط مساعدی را برای این افراد فراهم می کند تا در صورت فعالیت اقتصادی نیز بتوانند به نقش مراقبتی خود در خانه و تربیت فرزندان نیز بپردازند. این کشور در زمینه حمایت از کودکان علاوه بر اقداماتی چون پیشگیری و ممانعت از جرم کودک و نوجوان، پیشگیری از خشونت جنسی، استفاده امن از رسانه ها و مانند آن، حمایتهای مالی مختلفی را نیز از آنان به عمل می آورد. از جمله می توان به پرداختی هایی اشاره کرد که برای همه کودکان تا سن ۱۸ یا ۲۱ سالگی در نظر گرفته می شود.

تهیه و تنظیم: امیر پورپزشک

منابع:

·         دویچه وله

·         مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی ؛ سیاست ها و ساختار سیاستگذاری زنان و خانواده در آلمان ۱۳۹۸