مقدمه

شروع بحران سوریه در اوایل سال ۲۰۱۱ و تبدیل آن از موضوعی داخلی به موضوعی منطقه ای و بین المللی با ایفای نقش معظم کشورهای مهم جهان و منطقه از جمله ترکیه در دامن زدن به بحران و تلاش برای استفاده ابزاری از آن برای تغییر نظام در سوریه ، تمام موازنات و تعاملات میان سوریه با همسایگانش را به هم ریخت . در این میان ترکیه به علت قدرت سیاسی و نظامی و توان گسترده ایفای نقش در داخل سوریه اعم از تأسیس گروه های معارض مسلح ، پشتیبانی لجستیک از گروه های معارض مسلح ، تسهیلات در تردد مسلحین و باز کردن مرزها برای انتقال ده ها هزار مسلح خارجی به سوریه ، ایفای نقش به عنوان واسطه دولت های حاشیه خلیج فارس و تسهیل رسیدن کمک های مالی و لجستیک آن ها به مسلحین در کنار نفوذ تاریخی و فرهنگی ترکیه در داخل سوریه ، تبدیل به دغدغه ای مهم برای سوریه شده است . در این میان نفوذ فرهنگی ترکیه با توجه به پیشینه تاریخی آن ، مورد توجه نخبگان و اهل فکر و قلم سوریه قرار گرفته است . آنچه در پی می آید گزارش میزگردی در همین رابطه می باشد .

-----------------------------------------

میزگرد مقابله همگانی با تهاجم فرهنگی ترکیه در مرکز فرهنگی "ابورمانه" دمشق با مشارکت آقایان دکتر علی دیاب ، بکور العروب و علی عزیز برگزار گردید . هدف از این میزگرد ارسال پیام به همه مؤسسات ، نخبگان و شهروندان بود که با همکاری و پشتیبانی وزارت خانه های آموزش و پرورش ، اطلاع رسانی و فرهنگ و همچنین مؤسسات و تشکل هایی مانند اتحادیه نویسندگان عرب و اتحادیه هنرمندان اقدام به حمایت از میراث فرهنگی و زبان عربی نمایند . این میزگرد خطرات تهاجم فرهنگی ترکیه بر علیه هویت و تاریخ سوریه در حالی که مردم در استان ادلب و حومه حلب با آن مقابله می کنند و خطرناکترین بخش این تهاجم که نشر زبان ترکیه می باشد ، را مورد بررسی قرار داد.

در آغاز مدیر این میزگرد ، آقای محمد خالد الخضر پیرامون تداخل حاصل در صحنه فرهنگی به علت اختلاط و ورود فرهنگ های بیگانه ای که جذابیت دارند ولی بیگانه با جامعه ما هستند و به تاریخ منطقه ما ربطی ندارند ، به اضافه واژه هایی که در فرهنگمان نفوذ کرده اند ، صحبت نمود و گفت این چیزی است که سیاست ترکیه برای تضعیف سوریه انجام می دهد و سوریه در مقابل توسعه صهیونیستی با تهاجم فرهنگی به رهبری اردوغان ، مقابله می کند. وی افزود بسیاری از جوانان هنوز متوجه نشده اند ما در جنگی بسر می بریم که خطرناکتر از جنگ صهیونیست ها و یارانش می باشد .

سوء استفاده از احساسات مردم

آقای بکور العروب ، پژوهشگر مرکز پژوهش های افکار عمومی ( نظرسنجی ) در سوریه که در سابق به وسیله نظام ترکیه اسیر شده بود ، با اشاره به تفاوت بین تهاجم فرهنگی و پیوند فرهنگی ، گفت : سوریه به علت همجواری با ترکیه و به ویژه اشغال سوریه توسط ترکیه به مدت چهار قرن و نفوذ واژه های مختلف ترکی به زبان گفتاری عربی سوریه ، حتماً تحت تأثیر آن قرار می گیرد که این ، یک نوع پیوند میان فرهنگ ها می باشد . ولی تهاجم فرهنگی ، منظومه ارزش های جامعه را هدف قرار می دهد که در نهایت به فروپاشی ملت ها منتهی می شود . ترکیه سعی می کند در برنامه ملی گرایی عربی که سوریه آن را اساس قرار داده است ، رخنه کند. البته منظورم نفوذ جغرافیایی و اقتصادی نیست بلکه ترکیه با سوء استفاده از احساسات دینی مردم ، زمینه را جهت نشر منظومه فرهنگی ترکیه فراهم می نماید . ترکیه جوانان عرب ، سوریه و فلسطین را با آموزش دادن در مراکزی تحت عنوان "مکتب درس خانه" هدف قرار داده است . آمارها نشان می دهد سه هزار و دویست مرکز درترکیه ، پنج هزار جوان سوری را به همراه هزاران نفر از جوانان عرب ، آموزش می دهند که مراکزی شبانه روزی می باشند . از این خطرناکتر هم آن است که ترکیه می کوشد با نشر دروغ هایی پیرامون شخصیت "محی الدین ابن عربی" و این که در طرح عثمانی نقش داشته است تاریخ دمشق و حلب را تحریف کند . همچنین ترکیه تلاش دارد بر بعضی از اندیشمندان سوری که برخی از آن ها به وطن خیانت کردند ، تأثیر بگذارد و گسترش آموزش زبان ترکی در ادلب و حومه حلب را اجرا می نمایدکه با اعتراض مردم سوریه مواجه شده است و دانشجویان برای مشارکت در امتحانات رسمی به شهر حلب و حماه روی آوردند تا امتحان رسمی خود را طبق برنامه درسی سوریه بدهند . وی در پایان سخنان خود گفت ما با یک نبرد همه جانبه مواجه هستیم از ارتش تا خانم خانه دار ، همه باید در این نبرد مشارکت کنند.

تاراج نسخه های خطی

آقای دکتر علی دیاب سردبیر مجله "التراث العربی" گفت : تهاجم فرهنگی به شکل های مختلفی ظاهر می شود ، مثلاً به وسیله برنامه تلویزیونی یا نظریه های فلسفی و یا تحریف اصول و مبانی جامعه . تهاجم فرهنگی به علت آگاهی کم از مواضع و ضعف دانش فناوری ارتباطات و وسایل ارتباط جمعی در جامعه نفوذ می کند . وی افزود این تهاجم جدید نیست بلکه قدیمی است و قدرت آن در زمان های مختلف کم و زیاد می شود  . دکتر دیاب سپس به مرور کارنامه عثمانی در این خصوص پرداخت و به سیاست حزب اتحاد و ترقی ترکیه در به کار گیری استبداد و مبارزه با اقوام مختلف همچون عرب ها ، چرکس ، ارامنه ، و سریانی ها ، منع نوشتن و تدریس به زبان عربی و اعلام کردن ترکی به عنوان زبان رسمی ، اعدام ملی گراهای سوریه در دمشق از سوی جمال پاشا در سال۱۹۱۶ م ، تبدیل شهر استامبول به پایتخت و سرقت و تاراج نسخه های خطی عربی و نگهداری آن ها در استامبول ، لغو ایالت های محلی عربی و شکنجه ملی گراها از سوی نیروهای ترکیه ، اشاره کرد . وی افزود در حال حاضر سیاست ترکی سازی ( نفوذ ترکیه ) در منطقه به رهبری اردوغان رهبر مستبد جدید عثمانی در شکل جدیدی بازگشته و هدفش مصادره طرح قومی گرایی عربی سوریه و قضیه اول آن ،  فلسطین است . دکتر دیاب همچنین به تأثیرات خطرناک فرهنگی سریال های ترکیه بر اندیشه جوانان و سرپوش گذاشتن بر جنایت های ترکیه و تلاش جهت آموزش زبان ترکی در منطقه اشاره نمود و افزود فرهیختگان سوریه باید با تکیه بر هویت ملی خود به صورت همگانی با تهاجم فرهنگی ترکیه مقابله نمایند تا نتواند در سوریه نفوذ کند.

آقای علی عزیز ، عضو دبیرخانه اتحادیه نویسندگان فلسطینی و سخنگوی رسمی و رسانه ای جبهه آزادیبخش فلسطین از زاویه دیگری به تهاجم فرهنگی پرداخت و پیرامون افراد خودفروخته صحبت نمود که خود را به مشتی دلار فروخته اند و افزود : تهاجم فرهنگی ترکیه از سوی آمریکا اداره می شود و به نفع رژیم صهیونیستی می باشد و سعی دارد سوریه ، دژ قومیت عربی را هدف قرار دهد.

آقای عزیز همچنین اهمیت توجه به نقش رسانه ها در مواجهه با تهاجم فرهنگی ترکیه و اهتمام به نسل چهارم جنگ را یادآوری نمود و افزود باید کارگاه های آموزشی تربیتی گسترده ای برای جوانان برگزار شود تا در مرحله بازسازی و مقاومت در برابر بایکوت آمادگی مشارکت را کسب نمایند .

در پایان این نشست ، سخنرانان به سؤال های حاضرین در میزگرد پاسخ دادند . هدف قرار دادن نخبگان ،  ورود سریال های ترکیه با لهجه سوری دمشقی عامیانه و ارتباط میان عادی سازی سیاسی اسرائیلی با تهاجم فرهنگی ، از جمله مسایلی بود که مطرح گردید . در این بخش دکتر العروب اظهار نمود هدف قرار دادن نخبگان برای کشاندن آن ها به آغوش ترکیه و سوء استفاده از آن ها بود . آقای دیاب ضمن اشتباه دانستن مشارکت هنرمندان عرب در دوبلاژ سریال های ترکیه ، فرهنگی که این سریال ها منتشر می کنند را خطرناک تر محسوب کرد و بر ضرورت نظارت رسانه ای تأکید نمود.

در پایان این میزگرد حاضرین بر ضرورت همکاری بین سازمان ها ، نخبگان ، هنرمندان و شهروندان جهت رویارویی با تهاجم فرهنگی ترکیه تأکید نمودند.

برگرفته از روزنامه"البعث" –  تاریخ ۲۷/۱/۲۰۲۰ – شماره ۱۶۵۲۷

توضیح:

در حال حاضر ترکیه دشمن سوریه محسوب می شود که دخالت نظامی می کند و وارد بخش هایی از سرزمین سوریه شده و تحت اشغال خود درآورده و همچنین از معارضین مسلح حمایت و پشتیبانی لجستیکی می نماید . در عین حال ترکیه تاریخ مشترک و تأثیرگذاری عمده ای در فرهنگ و جامعه سوریه دارد . حضور بیش از چهار قرن ترک های عثمانی در سرزمین شام پشتوانه و سرمایه ارزشمندی در روابط سوریه و ترکیه در دوران معاصر محسوب می شود به گونه ای که پیش از شروع بحران جاری سوریه در سال ۲۰۱۱ ، روابط دو کشور بسیار نزدیک و صمیمانه بود و حتی ادعای سوریه در مورد اشغال استان اسکندرون توسط ترکیه ، مانع توسعه روابط و امضای موافقتنامه همکاری راهبردی میان طرفین نگردید . ترک ها حضور فعال فرهنگی در سوریه داشتند و بازار سوریه یکی از مقاصد مهم کالاهای ترک بود . علاوه بر آن سوریه گذرگاه عمده ترانزیت کالاهای ترکیه به کشورهای عربی محسوب می شد . ترکیه معاصر با پشتوانه تاریخی عثمانی همچنان مدعی زعامت جهان اسلام اهل تسنن و در رقابت با مصر و عربستان سعودی می باشد هر چند در مرجعیت دینی قابلیت رقابت با الازهر مصر و وهابیت سعودی را ندارد اما قدرت سیاسی و اقتصادی و اشتراکات تاریخی و فرهنگی در رقابت بر سر زعامت جهان اسلام تسنن ، به ترکیه برتری نسبی می بخشد . حمایت حاکمیت کنونی ترکیه از اخوان المسلمین بدون توجه به جنایاتی که در تاریخ معاصر سوریه مرتکب شده ، هر چند از عوامل مهم تأثیرگذار منفی در روابط دو کشور محسوب می شود ولی به هر حال بخشی از جامعه سوریه زعامت ترک ها در جهان اسلام اهل تسنن را بر زعامت سعودی و مصر ترجیح می دهند . گذشته از آن عامل جغرافیایی و همجواری نیز در این راستا به ترک ها خدمت می کند . مجموعه این عوامل ، نگرانی نخبگان سوریه به ویژه ملی گرایان و معتقدین به قومیت عربی را از قدرت نفوذ فرهنگی ترکیه برانگیخته است . این نگرانی بیشتر متوجه آینده و مرحله پسابحران سوریه می باشد زیرا در وضعیت اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی قابل پیش بینی جامعه سوریه در آن مرحله ، ترکیه با بهره مندی از ابزارهای قدرت فرهنگی ، دینی و اقتصادی خود ، امکان تأثیرگذاری بر جامعه سوریه بخصوص لایه های میانی را خواهد داشت و احتمال می رود برای به فراموشی سپرده شدن نقش ویرانگرش در سوریه در دوران بحران حداقل در میان لایه های میانی جامعه سوریه ، با مشکل چندانی روبرو نشود . این موضوع پیام ویژه ای هم به ما دارد و نباید به آن بی توجه ماند .