موضوع جایگاه و نقش زنان در جامعه مصر بخصوص در یک دهه اخیر از جمله موضوعاتی است که توجه ویژه ای را طلب میکند در حقیقت زنان مصری از دوران باستان و در زمان فراعنه تا کنون دارای جایگاه پر اهمیتی در جامعه مصر بوده اند اما این چایگاه و نقش آنها در تحولات، در طول زمان های مختلف متفاوت بوده است. در زیر نگاهی گذرا خواهیم داشت بر نقش و جایگاه زنان در جامعه مصر از دیر باز تا کنون.

جایگاه زنان در دوران باستان

بر اساس آنچه که در کتاب های تاریخی آمده زنان در دوران فراعنه از جایگاه والائی برخوردار بودند و برخی از آنها حتی مناصبی مانند وزیر، قاضی و...بر عهده  داشتند همچنین زنان در کارهای مانند طب و جراحی نیز فعال بودند. ملکه حتشبسوت پس از فوت همسرش در سال ۱۴۷۸ق.م حکومت را در دست گرفت و ۲۱ سال بر کشور مصر حکومت کرد و همچنین ملکه کلیوباترا از دیگر زنانی در تاریخ مصر است که برای مدتی طولانی بر این  کشور بزرگ آفریقایی حکومت کرده است.

           الملکة حتشبسوت                                                                                 الملکة نفرتیتی                                       الملکة کلیوباترا

جایگاه زنان در مصر پس از ورود اسلام به این کشور

پس از ورود اسلام به مصر، تا مدتی بر اساس یکسری باورهای اشتباه، زنان از ورود به فعالیت های اجتماعی منع می شدند و بیشتر نقش مادر و اداره کننده امور خانه را بر عهده داشتند اما بتدریج این نگرش غلط از بین رفت و  زنان بار دیگر در صحنه های مختلف جامعه مصر نقش آفرینی کردند در دوره محمدعلی پاشا و تأسیس دولت جدید مصر موضوع لزوم آموزش و درس خواندن دختران مطرح شد و اولین مدرسه دخترانه در سال (۱۲۴۸هـ= ۱۸۳۲م) در مصر افتتاح گردید سپس همسر خدیوی اسماعیل در سال (۱۲۹۰هـ= ۱۸۷۳م) مدرسه دولتی آموزش دختران به نام "السیوفیه" با ۲۸۶ دانش آموز را افتتاح کرد.

فراهم شدن زمینه آموزش و فرا گیری علم برای دختران مصری گامی بلند برای ورود زنان به دیگر عرصه های اجتماعی در مصر بود

از جمله بارزترین صحنه های حضور زنان در فعالیت های سیاسی و اجتماعی در قرن گذشته حضور پر شمار آنها در تظاهرات سال ۱۹۱۹م بر ضد اشغالگران انگلیسی و به حمایت از سعد زغلول رهبر حزب الوفد بود بعد از این اتفاقات بود که بخش زنان حزب الوفد تشکیل شد و زنان مصری وارد فعالیت های حزبی شدند و خانم هدی شعراوی به  عنوان رئیس این بخش انتخاب شد.

در سال ۱۹۲۳م خانم ملک ناصف اتحادیه زنان تهذیبی را پایه گذاری کرد و بسیاری از زنان مصری و غیر مصری در این اتحادیه عضو شدند. در همین سال با تغییراتی که در قانون اساسی مصر انجام شد برابری، آزادی و حقوق شهروندی برای همه آحاد جامعه مصر از مرد و زن تصویب شد.

بعد از انقلاب سال ۱۹۵۲ حضور زنان مصری در عرصه های مختلف اجتماعی و سیاسی روز به روز بیشتر شد و پس از تلاش های بسیار آنها در ژانویه ۱۹۵۶م  صاحب حق رأی شدند و به آنها اجازه داده شد بتوانند خودشان را برای ورود به مجلس نامزد کنند و در بسیاری از فعالیت های اجتماعی وسیاسی شرکت و پست های مدیریتی را بر عهده بگیرند. در سال ۱۹۶۲م زن مصری توانست به سمت وزارتی دست پیدا کند و مسئولیت وزارت امور اجتماعی مصر را یک زن مصری بر عهده گرفت و در سال ۱۹۷۹م با تعدیل قانون اساسی مصر، تعداد کرسی های مجلس برای زنان افزایش یافت.

در اواخر دوره حسنی مبارک ریییس جمهور اسبق مصر، ایشان دستور تشکیل شورای ملی زنان را صادر کرد و این شورا به عنوان نهادی مستقل، موضوعات مربوط به حقوق زنان را در جامعه مصر پیگیری کرده و میکند.

میزان سواد در میان زنان مصری

پس از انقلاب ۱۹۵۲م به دختران حق تحصیل رایگان داده شد و خانواده های مصری توانستند دخترانشان را برای کسب علم به مدرسه بفرستند همچنین در همان زمان جمال عبدالناصر ریییس جمهور وقت با تغییر قانون دانشگاه الازهر که فقط پسران می توانستند در آن تحصیل کنند زمینه را برای ورود دختران به الازهر فراهم کرد. بنابر آمار ارائه شده توسط سازمان توسعه بشری مصر در سال ۲۰۱۰م ۱۶% از جمعیت دختران بالای ۱۸سال مصری، بی سواد بودند و این میزان بی سوادی در میان زنان روستایی بسبب کمبود امکانات آموزشی و دیدگاه های سنتی حاکم بر این مناطق بیشتر بود همچنین بر اساس گزارش سال ۲۰۱۴م بانک جهانی تنها ۶۵% زنان مصری قادر به خواندن و نوشتن بودند.

میزان اشتغال زنان مصری

نیاز به شغل و درآمد یکی از مسائل بسیار مهم برای زنان مصری به شمار می آید بخصوص آنکه میزان طلاق در این کشور ۱۰۰ میلیونی بسیار بالاست و به همین خاطر بسیاری از زنان مصری به دنبال شغلی برای تأمین معاش می گردند. بر اساس آمار سال ۲۰۱۴م بانک جهانی تنها ۲۴% زنان مصری شاغل بودند البته طی سال های گذشته دولت تلاش نموده زمینه را برای شاغل شدن بانوان بیش از پیش فراهم آورد و هم اکنون درصد اشتغال زنان در جامعه مصر بالای ۳۰% است 

حضور زنان در انقلاب سال ۲۰۱۱م و۲۰۱۳م

زنان مصری همچون دو انقلاب قبلی در مصر، حضوری پر رنگ در انقلاب ۲۰۱۱م بر ضد حکومت حسنی مبارک داشتند البته پس از پیروزی انقلاب و به قدرت رسیدن مرسی که یکی از اعضای اخوان بود اخوانی ها با عملکردشان نشان دادند که چندان اعتقادی به حضور زنان در عرصه اجتماعی و سیاسی ندارند و بار دیگر نقش زنان در جامعه مصر کاهش پیدا کرد به همین خاطر "مرکز حقوق زنان مصر" در آن زمان  طی گزارشی با عنوان" ۲۰۱۲ هو عام الخروج الکبیر للمرأة المصریة"(سال ۲۰۱۲م سال خروج بزرگ زنان مصری از عرصه اجتماع و سیاست) به این موضوع واکنش نشان داد. برخورد نادرست اخوانی ها در خصوص حضور زنان در جامعه باعث شد تا زنان مصری با انگیزه قوی تری در تظاهرات هایی که بر ضد مرسی در ۲۰۱۳م  انجام شد شرکت کنند.

در این میان شورای ملی زنان با راه اندازی کمپین های تلاش نمود تا با آگاه سازی زنان نسبت به توانمندی هایشان آنها را به حضور چشمگیرتر و قوی تر در صحنه اجتماعی و سیاسی ترغیب کند پس از سرنگونی مرسی و انجام برخی تغییرات در قانون اساسی، زنان مصری تلاش های خودشان را برای دست یابی به مناصب حکومتی بیشتر کردند و در جریان انتخابات مجلس در سال ۲۰۱۵م شورای ملی زنان مصر، سایتی را برای نامزدهای زن طراحی کرد تا آنها راحت تر بتوانند با مخاطبانشان ارتباط برقرار کنند.

حکومت سیسی و تلاش برای تأمین کامل حقوق زنان در عرصه های مختلف

دولت دوم عبدالفتاح سیسی رئیس جمهور مصر نسبت به موضوع حقوق زنان حساسیت خاصی نشان داده و در این مدت تلاش کرده تا نقش زنان را روز به روز در دولت و مجلس افزایش دهد از جمله اینکه سیسی سال ۲۰۱۷م را سال زن مصری نام گذاری کرد همچنین در سال ۲۰۲۰م تصویب شد که ۲۷% از صندلی های مجلس به زنان تعلق گیرد. و خانم ها در پست های مدیریتی بیشتری بکار گیری شوند در حال حاضر ۱۳ تن از وزیران کابینه دولت مصر و ۱۰ تن از سفیران مصر در دیگر کشورها را زنان تشکیل می دهند و در وزارت اوقاف مصر که بطور معمول پست های مدیریتی در اختیار مردان بود اکنون ۱۷ مدیر عالی رتبه زن وجود دارد.

در طول همین مدت دولت سیسی قوانینی را در باره مساوات در پرداخت حقوق زنان با مردان در شرکت ها و کارخانه ها و...تصویب کرده و به اجراء گذاشته است و در حال حاضر نیز به دنبال تصویب قانون حمایت از کار و فعالیت خانم ها در منزل می باشد.

در مجموع حکومت سیسی تلاش دارد با تصویب قوانینی در عرصه های مختلف از زنان مصری حمایت کند و پروژه ای را با نام توانمند سازی زنان تا ۲۰۳۰م در دست اجراء دارد.

در همایش سازمان همکاری های کشورهای اسلامی که در اواخر سال گذشته برپا شد عبدالفتاح سیسی رییس جمهور مصر در سخنانی که در افتتاحیه همایش ایراد کرد گفت: مصر در طی دو سالی که ریاست سازمان  همکاری ها را بر عهده خواهد داشت از هیچ گونه تلاشی برای ایجاد استقلال اقتصادی زنان و همچنینی مبارزه با پیامدهای سلبی افراطی گری بر ضد زنان دریغ نخواهد کرد. وی اضافه کرد: پیشرفت و توسعه تعریف شده توسط سازمان همکاری ها برای کشورهای اسلامی حاصل نخواهد شد مگر بوسیله توانمند سازی زنان در کشورهای اسلامی. و به همین خاطر مصر ساختمان مستقلی را به همراه همه امکانات لازم در اختیار بخش توسعه و پیشرفت زنان سازمان همکاری ها قرار می دهد.

اسامی برخی زنان موفق مصری

*خانم فایزه ابو النجا، نماینده دائم مصر در سازمان ملل متحد از سال ۱۹۹۹تا۲۰۰۱

*خانم تهانی جبالی نایب رییس دادگاه عالی قانون  اساسی مصر در سال ۲۰۰۳م

*خانم ایناس عبد دایم وزیر فرهنگ مصر از سال ۲۰۱۸م تاکنون

*خانم عایشه عبدالرحمن اندیشمند و نویسنده و استاد دانشگاه مصر اولین زنی که وارد الازهر شد و اولین زنی که جایزه ادبی ملک فیصل را دریافت کرد.