اول سپتامبر ( دهم شهریور) هر سال زمان بازگشایی مدارس در صربستان است.امسال 65000 دانش آموز کلاس اول را آغاز کردند و حدود 740000 دانش آموز در مدارس ابتدایی و متوسطه تحصیل را ادامه می دهند.

 بر اساس اطلاعات رسمی موسسه آمار جمهوری صربستان، تعداد مدارس در صربستان از سال 2012 تا به امروز به تدریج در حال کاهش بوده است.در یک دهه، بیش از 200 مدرسه از تعداد مدارس این کشور کاسته شده است. در سال 2018، تعداد 3429 مدرسه و در آغاز سال تحصیلی 2022-2021 تعداد3219 مدرسه در صربستان وجود داشت.

تعداد دانش آموزان در مدارس نیز در سراسر صربستان - به جز در بلگراد - در حال کاهش است. در سطح کل صربستان، تعداد دانش آموزان در سال تحصیلی 15-2014 سال تحصیلی 558869 بود و در سال تحصیلی جاری 507374 دانش آموز دارد. بیش از یک پنجم کل دانش آموزان در صربستان یعنی 131386 دانش آموز در مدارس بلگراد تحصیل می کنند. وویودینا دومین استان مهم صربستان 15000 دانش آموز کمتر از پیش دارد .اما در بلگراد در حال افزایش است.

تعداد کلاس ها در مدارس نیز در طول سال ها کاهش یافته است، در سال تحصیلی 2014 تعداد 25113 کلاس وجود داشت.در حالی که هم اکنون 23949  کلاس فعال هستند.

طبق آمار، تعداد کل معلمان در صربستان طی نه سال گذشته از 51248 به 52546 معلم افزایش یافته است.

در صربستان 11 درصد از جمعیت، تحصیلات ابتدایی کامل را با وجود اجباری بودن، ندارند.

قیمت لوازم مورد نیاز دانش‌آموزان از شهر به شهر دیگر متفاوت است، بلگراد مطمئناً گران‌ترین شهر برای والدین است و فرستادن دانش‌آموز به مدرسه می‌تواند از 30000 تا 35000 دینار( 250تا 300 یورو) برای والدین هزینه داشته باشد.

آنچه برای والدین مهم است قیمت مجموعه کتاب های درسی است. خرید کتاب‌های درسی جدید همواره ضربه بزرگی به وضع مالی والدین به‌ویژه دانش‌آموزان مقطع ابتدایی وارد می‌کند. قیمت کتاب‌ها از مدرسه‌ای به مدرسه دیگر براساس ناشر انتخابی متفاوت است. قیمت کتاب برای برخی از دانش‌آموزان سال‌های ابتدایی به 20 هزار دینار (170 یورو) می‌رسد، در حالی که برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی متوسط ​​قیمت کتاب 10 هزار دینار( 85یورو) است.

براساس تصمیمی که در سطح ملی تضمین شده است، در مجموع حدود 18 درصد دانش‌آموزان مشمول کتب درسی رایگان هستند که دولت با 750 میلیون دینار هزینه آن را تأمین می‌کند. کتاب های درسی برای 88900 دانش آموز رایگان است. حدود 29000 دانش آموز بر اساس کمک های اجتماعی و بیش از 41000 نفر بر اساس این واقعیت که در یک خانواده چند نفره زندگی می کنند حق دریافت کتاب های درسی رایگان را دارند.

تحلیل کلی وضعیت آموزش در صربستان

براساس نتایج منتشر شده در سال 2019 ،یک سوم دانش آموز در صربستان،از نظر عملکردی بی سواد هستند. معلم بودن به اندازه گذشته یک حرفه مطلوب نیست. درصد دانش آموزانی که می خواهند به کلاس درس بازگردند زیر یک درصد است. برخی معلمان در چندین موسسه آموزش کار می‌کنند تا درآمد کسب می‌کنند.

عدم اجرای قوانین به گفته سرجان وربیچ که از سال 2014 تا 2016 رئیس بخش آموزش، علم و توسعه فناوری بود، از دیگر معضلات سیستم آموزشی صربستان است.

منتقدان نظام آموزشی معتقدند سیستم آموزشی در صربستان در یک بحران عمیق قرار دارد و در نتیجه کیفیت آموزش در همه سطوح را تنزل داده است. برنامه ها و مطالب آموزشی بیش از حد و اصلاح نشده است، جایگاه معلمان و موسسات آموزشی فروپاشیده است و با مدارک و دکترای جعلی، کل نظام آموزشی اعتبار خود را چه در داخل و چه در خارج از کشور از دست داده است.

 والدین به سختی پولی برای کتاب های درسی صرفه جویی می کنند و معلمان چندین دهه است که به برنامه های قدیمی و حقوق پایین دست به گریبانند . منتقدان می گویند؛ راه حل این مشکلات اعاده اقتدار و منزلت اجتماعی معلمان و رهایی نظام آموزشی از سیاست و رقابت های احزاب است. آنها همچنین تاکید می ورزند که نظام آموزشی نباید تقلید و کپی برداری از کشورهای اسکاندیناوی باشد بلکه باید منطبق با شرایط و نیازهای واقعی جامعه باشد. 

آنها به این  جمله از کتاب "ملت در معرض خطر" سندی که در سال 1983 برای آمریکا تهیه شد زمانی که دیدند تحصیلات آنها نتایج خوبی ندارد اشاره می کنند که:

 "برای نابودی هیچ ملتی، به بمب اتمی و موشک های دوربرد نیاز ندارید، فقط به کاهش کیفیت آموزش و اجازه کپی نیاز دارید. در امتحانات تقلب می کنند بیماران به دست چنین پزشکانی می میرند. ساختمان ها از دست چنین مهندسانی فرو می ریزد و... فروپاشی آموزش و پرورش فروپاشی یک ملت است".

از سوی دیگر وزارت آموزش، علوم و توسعه فناوری جمهوری صربستان (MPNTR) سند راهبردی جامع توسعه آموزش و پرورش در جمهوری صربستان را تدوین وخط مشی های اساسی تحول در نظام آموزشی را برای یک دهه تا 2030 ترسیم کرده است. این سند برچهار رکن اساسی استوار است: افزایش کیفیت، پوشش، مرتبط بودن و کارایی آموزش تا شرایط را برای رشد فردی و حرفه ای هر فرد و نیز توسعه جامعه و دولت مبتنی بر دانش ایجاد کند.

براساس این سند، سیاست های آموزش و پرورش با توسعه علمی و فناوری و تحولات جدید در جامعه و اقتصاد، مقررات آموزشی در اسناد بین المللی (اسناد سازمان ملل،اتحادیه اروپا، شورای اروپا) و همچنین چارچوب استراتژیک جدید جمهوری صربستان منطبق است. این سند همچنین با اسناد و استراتژی های زیر مرتبط و هماهنگ است:

• استراتژی توسعه هوش مصنوعی،
• راهبردپیشگیری و حمایت از کودکان در برابر خشونت،
• استراتژی بهبود موقعیت افراد دارای معلولیت،
• استراتژی توسعه مهارت های دیجیتال،
• استراتژی ملی برای جوانان،  
• برنامه اصلاحات اقتصادی بخصوص در حوزه تحقیق، توسعه و نوآوری و اقتصاد دیجیتال، آموزش و مهارت، اشتغال و بازار کار

براساس این سند، ماموریت آموزش و پرورش ارائه آموزش با کیفیت بالا و در خدمت توسعه تعریف و تاکید شده است:

 آینده هر کشور به آمادگی شهروندانش برای غلبه بر چالش‌هایی است که قرن بیست و یکم به ارمغان می‌آورد، توسعه سریع فناوری، جهانی‌سازی پیشرفته واختلالات در مقیاس بزرگ (مانند بیماری همه گیر)، با توجه به اینکه تنها چیزی که مسلم و قابل پیش بینی است غیرقابل پیش بینی بودن تغییرات وپیشرفت ها در دهه آینده است، نظام آموزشی باید چنان ظرفیت‌سازی کند تا جوانان با ترک نظام آموزشی، توانایی زندگی و کار را داشته باشند. برای تحقق این چشم انداز، توسعه فرهنگ یادگیری مادام العمر ضروری است. تحول یادگیری و آموزش در جهت توسعه تفکر انتقادی، سواد اطلاعاتی، آموزش همسو با دستاوردهای علم و فناوری، مشارکت در تمام سطوح فرآیند آموزشی و استقرار رویکرد بین بخشی، یعنی پیوندهای قوی تر بین بخش آموزش و سایر بخش ها مانند بخش های مسئول سیاست اجتماعی و اشتغال، اقتصاد، فرهنگ،امور مالی و غیره.

در این سند تعهد استراتژیک دولت و وزارت آموزش، علوم و توسعه فناوری، برای آموزش برای همه شهروندان از طریق باز بودن، عدالت، دسترسی، توجه ویژه به تضمین فرصت های برابر برای همه کودکان و ارائه حمایت سیستمی از دانش آموزان در طول دوران آموزشی آنها به عنوان اولویت های اصلی، اعلام شده است.

منابع:

• https://www.telegraf.rs/vesti/srbija/3503101-za-10-godina-srbija-izgubila-vise-od-200-skola-vojvodina-ima-15000-djaka-manje-brojke-rastu-samo-u-beogradu
• https://www.oblakoder.org.rs/nepremostivi-problemi-obrazovnog-sistema
• https://www.srbijadanas.com/biz/obrazovanje/roditelji-morali-da-izdvoje-veliku-sumu-evo-koliko-novca-je-potrebno-za-pocetak-skolske-godine-2022-09-01
• https://www.bbc.com/serbian/cyr/srbija-59409115
• https://www.mpn.gov.rs/wp-content/uploads/2021/11/1-SROVRS-2030_MASTER_0402_V1.pdf