گزارش تحلیلی:

سخنرانی پروفسور علیباشیچ با موضوع "حکمرانی خوب در سنت اسلامی"

در مؤسسه فلسفه و نظریه اجتماعی  بلگراد

روز دوشنبه 7 آذر 1401 برابر 28 نوامبر2022 دکتر احمد علیباشیچ، معاون دانشکده علوم اسلامی در سارایوو، در مؤسسه فلسفه و نظریه اجتماعی،Institute for Philosophy and Social Theory سخنرانی تحت عنوان "حکمرانی خوب در سنت اسلامی"  ایراد کرد. او به مسائل اسلام در اروپا، اندیشه سیاسی اجتماعی اسلامی، رابطه دین و دولت و گفتگوی بین ادیان می پردازد. وی نویسنده سه کتاب و چندین مقاله علمی است.پروفسور علیباشیچ همچنین یکی از سردبیران سالنامه مسلمانان اروپا است. وی در حال حاضر در دو پروژه تحقیقاتی بین المللی Horizon 2020 مشارکت دارد.

در ابتدای این نشست مدیر مؤسسه، خانم گازلا پودار-دراشکو Gazela Pudar Draško   به شرکت کنندگان جلسه خوشآمد گفت. مدیریت این نشست بر عهده ایوان ایوب کوستیچ اندیمشند و پژوهشگر مسلمان صرب بود.

پروفسور علیباشیچ در سخنرانی خود کوشید به این سؤالات پاسخ دهد: حکمرانی خوب در سنت و اندیشه سیاسی اسلامی بر چه اصولی استوار است؟ چه کسی حق حاکمیت بر جامعه مسلمانان را دارد ؟ آیا دولت مسئول است و این مسئولیت در برابر چه کسانی است ؟ از چه طریقی دولت می تواند منابع عمومی را در اختیار داشته باشد؟ در پاسخ به این پرسش ها، پروفسور علیباسیچ بر سه موضوع تمرکز کرد:

1) مشارکت شهروندان در فرآیندهای سیاسی، یعنی روشی که در آن دولت مشروعیت می یابد،

2) حکومت قانون.

3) تخصص‌گرایی در بخش عمومی.

پروفسور علیباشیچ معتقد است که تجربه به ما می آموزد که یک نظام سیاسی مطلوب بر دو ستون مستقل و برابر استوار است:

الف) مشارکت شهروندان در حکومت

ب)  حمایت از حقوق و آزادی های بشر، یعنی دموکراسی و حاکمیت قانون.

ستون اول مشارکت فردی در زندگی سیاسی را تضمین می کند و ستون دوم از حقوق فردی او حمایت می کند. تنها یک مورد برای رسیدن به آنچه از یک نظام سیاسی خوب مورد نظر است کافی نیست زیرا دموکراسی و حقوق بشر از یکدیگر جدایی ناپذیرند. تاکید بر یکی می تواند دیگری را تضعیف کند. تمرکز بر حاکمیت قانون می تواند حقوق مردم را به حاشیه رانده و منجر به حکومت تکنوکرات های غیر منتخب شود. و برعکس، اکثریت دموکراتیک می تواند حقوق اساسی افراد یا گروه ها را نقض کند، همانطور که در به اصطلاح دموکراسی های غیر لیبرال اتفاق می افتد. به طور خلاصه، برای اینکه یک دولت از مشروعیت برخوردار شود، باید بتواند به طور همزمان مشارکت شهروندان در حکومت و حاکمیت قانون را تضمین کند.

ج) تمرکز سوم، یعنی حرفه‌گرایی در حوزه عمومی، در دولت‌های مدرن به ارتش‌ کارمندان دولتی اطلاق می‌شود که از طرف دولت در مورد توزیع منابع عمومی تصمیم می‌گیرند.

پروفسور علیباشیچ تمام محورهای ذکر شده درمورد اصول اساسی حکمرانی خوب را به صورت استدلالی از طریق دیدگاه اسلامی که در آیات قرآنی و سیره رسول اکرم(ص) و خلیفه دوم یافت می شود، ارائه کرد. وی بینش تاریخی در مورد کاربرد و اغلب، عدم کاربرد آن اصول را که در پیشرفت و تضعیف تمدن اسلامی موثر بوده است را مورد بررسی قرار داد و تاکید کرد جامعه مسلمان امروز اگر می خواهد حکومتداری خوب داشته باشد باید بر اصولی پافشاری کند که مهمترین آنها تاسیس سازمان ها و نهادهای غیردولتی اسلامی برای نقش آفرینی در عرصه های مختلف اجتماعی است.

درباره "موسسه فلسفه و نظریه اجتماعی" صربستان

این مؤسسه، نهادی است پژوهشی و تشویق کننده مطالعات بین رشته ای و به عنوان یک مرکز عالی دانشگاهی بین المللی در زمینه علوم انسانی و علوم اجتماعی عمل می کند. این مؤسسه محیطی را برای تحقیقات نظری و تجربی از لحاظ اجتماعی و علمی و میان رشته ای ایجاد می کند که با در نظر گرفتن جریان های تاریخی، چالش های عصر معاصر را منعکس می کند.

در بیانیه ماموریت موسسه آمده است: موسسه هم در صربستان و هم در منطقه ( بالکان) به عنوان الگوی تعهد بکارگیری و بهبود شیوه های خوب در تحقیقات نظری و تجربی عمل می کند، بنابراین ارتقای استانداردهای دانشگاهی در زمینه داخلی و همکاری سازنده با بازیگران مربوطه را تشویق می کند و به دنبال تأکید بر اهمیت نقش عمومی علوم اجتماعی و علوم انسانی است.

اهداف توسعه موسسه در برنامه پنجساله آن اینگونه عنوان شده است:

• تقویت همکاری با نهادهای خارجی ذیربط و جامعه مهاجر از طریق افزایش فعالیت‌ها، پروژه‌ها و مبادلات مشترک که در تأیید حداقل 12 قرارداد همکاری جدید با فعالیت‌های مشترک تعریف‌شده منعکس می‌شود.
• دوبرابر کردن سهم وجوه غیربودجه ای در بودجه کلی که امکان جداسازی ردیف بودجه برای ابتکارات و برنامه های جدید و همچنین حمایت از فرصت های توسعه حرفه ای برای کارکنان را فراهم می کند.
• ایجاد چارچوب حمایتی سیستمی برای توسعه با ایجاد صندوقی برای توسعه تحقیقات توسط محققان جوان.
• افزایش نفوذ بین المللی و ارتقای کیفیت تولیدات علمی مؤسسه از طریق نمایه سازی مجلات مؤسسه در پایگاه های اطلاعاتی مربوط و دو برابر کردن سهم آثار منتشر شده محققین در مجلات بین المللی نمایه شده.
• ایجاد فرصت های جدید مطالعاتی و در مقاطع تحصیلات تکمیلی درحوزه های فعالیت مؤسسه با توجه به امکانات قانونی.