بوریسلاو کروکودولویچ صاحبنظر و تحلیلگر برجسته صرب در مقاله ای که روز اول اسفند برابر 20 فوریه در سایت آر تی بالکان منتشر شد به تحلیل وضعیت منطقه و همکاری های روسیه و ایران و اقتدار جمهوری اسلامی علیرغم تشدید تحریم ها پرداخت :

روسیه و ایران به طور پیوسته شراکت استراتژیک خود را در بحبوحه بحران امنیتی فزاینده در اروپا تقویت می کنند. منافع مشترک در زمینه انرژی بین المللی و امنیت منطقه ای مسکو و تهران را در طیف وسیعی از مسائل سیاسی بین المللی گرد هم آورده است. روابط اقتصادی و تجاری در حال توسعه است، برنامه هایی برای افزایش سهم پول ملی در تسویه حساب های متقابل در حال انجام است.

کارشناسان روسی نگران وخامت اوضاع منطقه ای در خاورمیانه هستند، جایی که آمریکا و اسرائیل در حال افزایش فشار بر ایران هستند. مرحله دیگری از فشارهای تحریمی واشنگتن بر تهران منجر به بن بست مذاکرات بر سر توافق بین المللی بر سر برنامه هسته ای ایران (برجام) شده است که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از آن خارج شد.

در تهران، مجدداً موضع این است که عملیات نظامی مسکو در اوکراین برای تضمین منافع و امنیت روسیه مشروع است، اما در عین حال از طرف‌های درگیر خواسته می‌شود تا جنگ را متوقف کرده و مذاکرات را آغاز کنند. به گفته کارشناسان ایرانی، دولت های غربی از این نگرش ایران به عنوان دستاویزی برای اعمال تحریم های جدید علیه جمهوری اسلامی استفاده می کنند.

اوراسیا منطقه قدرتمندی است

به گفته کارشناسان روسی قرن بیست و یکم زمانی است که اوراسیا منطقه ای قدرتمند خواهد بود و بزرگترین کشورهای منطقه، از جمله جمهوری اسلامی ایران، نقش اول را ایفا خواهند کرد. برآورد می‌شود که ایران علیرغم شرایط سخت، سیاست خارجی فعالی در منطقه دارد و با دیگر قدرت‌های بزرگ بویژه روسیه و چین همکاری می‌کند.

برخی از همکاران ایرانی آنها بر این باورند که روابط بین‌الملل در «مرحله انتقالی» است و راهبرد تهران گسترش روابط با کشورهای بزرگ و ائتلاف‌های غیررسمی با آنها علیه هژمونی آمریکا است. ایران به دنبال ایفای نقش مهمی در گذار است تا به یکی از کشورهای تأثیرگذار در نظم بین المللی آینده که به نظر می رسد تک قطبی نباشد تبدیل شود و در زمینه های اقتصادی و استراتژیک با کشورهای چین، روسیه و ... ائتلاف ایجاد کند. نزدیکی روسیه و ایران سال هاست که ادامه دارد. دو کشور در حال توسعه همکاری های سیاسی و اقتصادی هستند و روابط دوکشور در حوزه های نظامی-فنی و حمل و نقل در حال توسعه است.

ایران به داشتن سیستم پهپادی متنوع معروف است و به گفته رسانه ها و مقامات آمریکایی، پهپادهای کشنده شاهد-191 و شاهد-129 را به روسیه داده است. اگر توافق بین مسکو و تهران در مورد هواپیماهای بدون سرنشین واقعا وجود داشته باشد، یک جهش کوانتومی در روابط روسیه و ایران خواهد بود.

تهران رسما بارها ادعای غرب مبنی بر تامین سلاح و هواپیماهای بدون سرنشین ایران به روسیه برای استفاده در عملیات اوکراین را رد کرده است. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، اشاره کرد که «روسیه بر برنامه توسعه پهپادهای خود تمرکز دارد».

تهران نیز مانند مسکو که با تحریم های گسترده و اقدامات قهری غرب مواجه شده بود، اعلام کرد که ایران به زودی ۲۴ فروند جنگنده نسل چهارم سوخو ۳۵ را از روسیه دریافت خواهد کرد. ایران در سال های اخیر هیچ جنگنده جدیدی خریداری نکرده است، به جز چند فروند میگ 29 روسی در دهه 1990. این تحول احتمالاً باعث خشم بیشتر غرب خواهد شد.

چرخش ایران به سمت شرق از زمانی که رئیس جمهور ابراهیم رئیسی در سال 2021 روی کار آمد و مصمم به اجرای سیاست رهبر معظم انقلاب علی خامنه ای مبنی بر جهت دهی کشور به سمت روسیه و چین شد، شدیدتر شده است.

رهبری ایران در پاییز خطاب به جمعی از دانشجویان گفت: جهان به نظم جدیدی نزدیک می‌شود که در آن آمریکا منزوی می‌شود و آسیا به قدرت می‌رسد و علائم افول آمریکا آشکار است مشکلات اقتصادی، اجتماعی و اخلاقی در داخل ایالات متحده وجود دارد.

مقاومت در برابر تحریم ها

توافقنامه بین بانک‌های مرکزی روسیه و ایران در تاریخ 29 ژانویه مطابق با تفکرات  رهبری ایران است که باید بر روابط بین‌المللی اقتصادی و سیاسی گسترده‌تر نیز تأثیر بگذارد. از نظر فنی، تا آن لحظه، 52 بانک ایرانی با استفاده از سامانه ارتباطات بین بانکی داخلی (سپام) با 106 بانک با استفاده از معادل روسی (SPFS) سامانه پیام رسانی بانکی غربی (SVIFT) در حال ارتباط هستند.

با این کار، روسیه و ایران مقاومت خود را در برابر تحریم های اعمال شده توسط آمریکا تقویت می کنند و دلارزدایی جهانی را سرعت می بخشند.

در عین حال، دو کشور به سرعت در حال افزایش مبادلات تجاری با ارزهای خود هستند که استفاده مشترک از سیستم‌های پرداخت ملی «میر» و «شتاب» برای آن مهم است. سهم روبل و ریال در محاسبات متقابل در حال حاضر بیش از 60 درصد است. این امر تحریم های غرب را دور می زند و مسائل مربوط به همکاری های متقابل سودمند و افزایش تجارت را حل می کند.

بانک‌های مرکزی ایران و روسیه نیز در تلاش هستند تا ارزی پایدار در تجارت خارجی ایجاد کنند که جایگزین دلار، روبل و ریال شود. این ارز دیجیتالی با پشتوانه طلا خواهد بود.

بر اساس اطلاعات رسمی، تجارت بین مسکو و تهران در سال 2022 با 15 درصد افزایش به 4.6 میلیارد دلار رسید. دو کشور فعالانه در حال برداشتن گام هایی برای افزایش تجارت متقابل هستند که در شرایط فشار تحریم ها بر آنها بسیار مهم است. علاوه بر این، تجارت با ایران برای مسکو حائز اهمیت است، زیرا این کشور به دلیل موقعیت جغرافیایی خود، «پل لجستیکی» بین روسیه و خاورمیانه، جنوب و جنوب شرق آسیا محسوب می شود.

پروژه های روسیه در ایران چند وجهی هستند: انرژی، راه آهن، صنعت خودرو و کشاورزی. در عین حال، ایران مواد غذایی و محصولات خودرویی روسیه را تامین می کند.

در سال 2022 روسیه بزرگترین سرمایه گذار خارجی در ایران شد. به گفته مقامات ایرانی، این مبلغ شامل "سرمایه گذاری 2.7 میلیارد دلاری در دو پروژه نفتی در غرب استان ایلام طی 15 ماه گذشته" است. این حدود 45 درصد از کل سرمایه گذاری خارجی در ایران بین اکتبر 2021 تا ژانویه 2023 است.

جمهوری اسلامی اخیراً به اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) به رهبری روسیه پیوست که امکان جابجایی آزاد کالاها، خدمات و سرمایه بین کشورهای عضو (بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان نیز وجود دارد). بیش از 800 میلیارد دلار کالا در سال 2022 در اوراسیا اورانیوم مبادله شد و از سال 21 مارس 2023 به روی محصولات و خدمات ایرانی باز می شود. دسترسی کامل به اوراسیا از نظر تامین امنیت برای ایران بسیار ارزشمند خواهد بود. بازار بزرگ قلمرو اوراسیا، گسترش بیشتر تجارت روسیه و ایران و دور زدن تحریم های آمریکا.

محور شرق

کریدور بین المللی حمل و نقل شمال-جنوب (INSTC)، شبکه ای به طول 7200 کیلومتر از مسیرهای دریایی، ریلی و جاده ای که برای افزایش چشمگیر ترافیک از روسیه - و همچنین بخش هایی از اروپا - از طریق ایران به غرب و جنوب آسیا و بالعکس طراحی شده است. اساساً این یک پروژه روسی-ایرانی است که در شرایط تحریم اهمیت فوق‌العاده‌ای پیدا می‌کند، بنابراین دو کشور حداقل 25 میلیارد دلار برای توسعه توانمندی‌های آن سرمایه‌گذاری می‌کنند.

در منطقه ویژه اقتصادی آستاراخان در دریای خزر هم اکنون حجم زیادی از محموله های ایرانی وجود دارد. رسانه های روسی پیش بینی می کنند که تا سال 2030، حمل و نقل ریلی به تنهایی می تواند به 25 میلیون تن برسد که در مقایسه با سال 2022 حداقل 20 برابر افزایش یافته است.

تعدادی از پروژه های بزرگ دیگر در حال حاضر به INSTC مرتبط شده اند. الکساندر نواک معاون نخست وزیر روسیه درباره سیستم انرژی که شامل روسیه، ایران و آسیای مرکزی و منطقه جنوب آسیا می شود صحبت کرد. مسکو در حال نهایی کردن قوانین برای عبور کشتی های ایران از آبراه های داخلی در ولگا و دون است.

برنامه های تهران بسیار بلندپروازانه است که در چارچوب «محور شرقی» نوشته شده است که به نفع کشورهای منطقه - روسیه، چین، هند و آسیای مرکزی است. ایران قرار است در سال 2023 به عضویت کامل سازمان همکاری شانگهای (SCO) درآید و کاندیدای پیشرو برای پیوستن به باشگاه توسعه یافته بریکس است. از نظر ژئواستراتژیکی و ژئواکونومیکی، این حاکی از یک اتصال نرم بین EAEU، SCO و BRICS+ است. و همه اینها باید توسط گروه چهارجانبه روسیه، چین، هند و ایران هماهنگ شود.

سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، اخیراً به جمعی از سردبیران رسانه های داخلی گفته است: "مطمئن باشید در آینده نزدیک شاهد کاهش جدی در توانایی غرب برای "مدیریت" اقتصاد جهانی آنگونه که می خواهد خواهیم بود. بخواهد یا نکند، باید بنشیند و صحبت کند."

1401/12/01

https://rt.rs/opinion/borislav-korkodelovic/19922-borislav-korkodelovic-rusija-iran-amerika