اسلامی شدن قرقیزستان: افسانه یا واقعیت

مولف: پولینا بِکِّر

چندی پیش دبیر شورای امنیت قرقیزستان نظر خود را مبنی بر اینکه زنان قرقیز بیشتر به پوشیدن حجاب پرداختند، به اشتراک گذاشت. به گفته وی، قانون اساسی قرقیزستان آزادی دین را تضمین می‌کند و دولت اگرچه در این زمینه دخالت نمی‌کند، باید آن را در راستای منافع امنیت ملی تنظیم کند.

وی گفت: «سلول‌های بسیاری از سازمان‌های افراطی به همین صورت ظاهر شدند. حملات تروریستی سال‌های ۱۹۹۹ و ۲۰۰۰ را به یاد دارید؟ شهروندان ما چگونه به آنها ملحق شدند؟ در قاراکولْجا که مرکز بخش بود، مردی که گویی ملا بود، کودکان را به بهانه توضیح ارزش‌های اسلام در خانه خود جمع می‌کرد».

شرافت‌خان مجیدُوا، معاون پارلمان قرقیزستان که در اوش زنان با نقاب را دیده بود، نیز بر همین نظر است. وی به عصبانیت می‌گوید: «همه لباس سیاه است و فقط چشم‌ها را می‌توان دید. زنان زیادی در اوش هستند که اینگونه لباس می‌پوشند. مفتیات باید کار توضیحی انجام دهد. بگذار روسری سر کنند، اما چرا خود را در لباس سیاه بپیچند؟»

عجیب است که نمایندگان مردم با «استانداردهای دوگانه» بازی می‌کنند. آنها از یک سو مخالف پوشیدن لباس مذهبی هستند و از سوی دیگر، خود سران کشورها با دین معاشقه می‌کنند. ظاهراً به امید به دست آوردن رای‌دهندگان متدین. به عنوان مثال، سوورون‌بای جِیِن‌بیکوف، سلف صادر جباروف، در سال 2019 در سخنرانی در یازدهم کنگره قضات تمام وقت به بیاناتی از احادیث حضرت محمد استناد می‌کرد. وی خاطرنشان کرد: «مهمترین چیز ترس از قانون و خداوند متعال است».

در ضمن، این اولین رجوع رهبر کشور به دین نیست. در سال 2018 رئیس دولت اظهار داشت که «در قرقیزستان تعداد مساجد بیشتر از مدارس است. این یک شاخص خوب است. هر چه تعداد مساجد بیشتر باشد، بچه‌ها وظیفه‌شناس‌تر می‌شوند. هر چه مدارس مذهبی بیشتر باشد، جوانان وظیفه‌شناس ما بیشتر می‌شوند».

در سال 2015 در قرقیزستان 2669 مسجد و 2027 مدرسه وجود داشت و در سال 2018 در سراسر کشور 2600 مدرسه و 2647 مسجد فعالیت داشت، یعنی روند باستانی شدن جامعه به وضوح قابل مشاهده است. این جمله که «مساجد در قرقیزستان بیشتر از مدارس است» تا یک زمانی شوخی بود و حالا حتی خنده‌دار هم نیست، غم‌انگیز و ترسناک است، زیرا اگر کودکی درس نخواند و فقط نماز بخواند، به سختی در سیستم فعلی جهان ادغام می‌شود.

علاوه بر این تز که «مساجد در کشور بیشتر از مدارس است»، این مشکل نیز وجود دارد که دین سیاسی شده است. انتخابات ریاست جمهوری 2021 نمونه خوبی است. علاوه بر رئیس فعلی دولت، آرْسْتان‌بیک میقْتی‌بیک نیز متقاضی این پست شد که مقام چهارم را به دست آورد. برنامه انتخاباتی او عمدتاً شامل اظهاراتی بود که قرقیزستان باید به یک کشور شرعی تبدیل شود. وی در رقابت انتخاباتی اظهار داشت که «قرقیزستان تا زمانی که به یک کشور مسلمان تبدیل نشود، نمی‌تواند توسعه یابد».

یک مثال دیگری هم هست که مربوط به انتخابات پارلمانی در نوامبر 2021 است. یکی از احزاب به نام «ایمان نورو» اسلامی کردن قرقیزستان را از طریق پارلمان کشور تبلیغ کرد. یعنی حزبی با مولفه مذهبی که قانون آن را ممنوع کرده است، تلاش کرد تا در نهاد قانونگذاری کشور کرسی بگیرد. نورجیگیت قادربیکوف رهبر آن در اکتبر 2021 مورد توجه طالبان قرار گرفته بود. به گفته نمایندگان این جنبش، افکار و اندیشه‌های این واعظ قرقیز با دیدگاه شخصیت‌های افغان همخوانی دارد.

این نمونه‌ها به خوبی نشان می‌دهد که اسلامی‌سازی کشور از دیروز آغاز نشده است و می‌توان اظهار داشت که سیاستمداران این امر را به هر طریقی می‌پذیرند.

دینداری در حال افزایش است

در واقع، نمایندگان به دلایل واقعی خشمگین هستند. برای درک چگونگی اوضاع در حوزه دینی قرقیزستان، به اعداد و ارقام می‌پردازیم.

تا سال ۱۹۹۱ در کشور حدود 39 مسجد وجود داشت. در سال 2005 تعداد مساجد از 1000 گذشت. داده‌های رسمی در سال 2018 می‌گوید که 2647 مسجد در قرقیزستان وجود داشت و داده‌های آماری تا اول ژانویه 2020 از وجود 2688 مسجد در کشور خبر داد.

باید در نظر گرفت که این اطلاعات رسمی است و مساجدی نیز وجود دارند که ثبت نشده‌اند. تا سال 2019 در سراسر کشور بیش از 300 مسجد از این دست وجود داشته است. به گفته ذاکر چوتایِف، معاون رئیس کمیسیون دولتی امور ادیان، فعالیت چنین مساجدی ممنوع است، اما مساجد این قانون را نقض می‌کنند. وی می‌گوید: «طبق قانون، چنین مساجدی حق فعالیت ندارند، اما طبق اطلاعات ما، برخی از مساجد همچنان فعال هستند و ما به نوبه خود در حال نظارت هستیم».

اینجا این سوال مطرح می‌شود که آیا این مساجد غیرقانونی در حال تبلیغ و جذب نیرو به «سلول‌های خفته» هستند؟ در تئوری و عمل، بله، شاید. اولین حادثه در سال 2013 رخ داد. آنگاه داسْتان جومابیکوف، یکی از نمایندگان مجلس از حزب مخالف آن زمان «آتا جورْت» این موضوع را مطرح کرد که نوجوانان در مساجد جنوب کشور برای شرکت در جنگ داخلی سوریه جذب می‌شوند.

در اوایل سال 2015 مقامات انتظامی کمالوف را که در حال جذب ستیزه‌جویان بود، در بزرگترین مسجد قاراسو در اوش بازداشت کردند و سال 2018 مقصدبیک توقْتوموشِف، مفتی وقت قرقیزستان گفت که در کشور افراد از طریق اینترنت جذب می‌شوند، نه در مساجد.

مقصدبیک توقتوموشف گفت: «ما هر سال طرحی را تصویب می‌کنیم که بر اساس آن 2800 امام باید ماهانه گزارش کتبی داشته باشند. یکی از پنج نکته این گزارش، تلاش برای مقابله با رادیکالیزه شدن مومنان است. بنابراین، وقتی می‌گویند که جذب در مساجد انجام می‌شود، این تهمت است».

ما دوست داریم که حرف مفتی سابق را باور کنیم که جذب نیرو واقعاً تهمت است، اما نمی‌توان متوجه نشد که قرقیزستان سال به سال بیشتر و بیشتر به یک کشور مذهبی تبدیل می‌شود. البته برای این موضوع چند توضیح وجود دارد. یکی از آنها تنزل عمومی وضعیت اقتصادی- اجتماعی کشور است که به نظر می‌رسد اگر حل شود، مشکلی به نام «اسلامی شدن کشور» وجود نخواهد داشت. اما حل مشکل کجا بود! خود سیاستمداران گاهی به امید «امتیاز گرفتن» از مردم، اسلامی‌سازی می‌کنند و به دلیل ساخت مساجد جدید مهم‌ترین چیز را نمی‌بینند: به جای مسجد می‌توان مدرسه ساخت و به بچه‌ها آموزش داد و آینده بهتر ساخت. با این حال، سیاستمداران قرقیز ترجیح می‌دهند امروز زندگی کنند و کشور در این میان به تدریج در حال تبدیل شدن به افغانستان است.

ترجمه: جاوید میرزایف

منبع: پایگاه تحلیلی «سْتان‌رادار»

https://stanradar.com/news/full/52303-islamizatsija-kyrgyzstana-mif-ili-realnost.html