محیط پر رونق تحقیقات

آلمان به دلیل گستردگی سیستم آموزش عالی، فنی حرفه ای و تحقیقات پیشرو در جهان به عنوان یکی از کشور های برجسته شناخته می شود.

این کشور به دلیل قدرت در نوآوری و سیستم علمی و تحقیقاتی گسترده در سراسر جهان از شهرت خوبی برخوردار است. یکی از علل اصلی این موفقیت، وجود 420 موسسه آموزش عالی در این کشور می باشد. تحقیقات صنعتی یکی دیگر از عناصر کلیدی این کشور در آموزش عالی می باشد. همچنین آلمان از نظر تعداد درخواست های ثبت اختراع، در بین کشورهای پیشرو جهان قرار گرفته است.آلمان سرمایه گذاری های گسترده ای در زمینه های علمی و تحقیقاتی انجام می دهد. این امر جمهوری فدرال را در میان گروهی از کشورهای پیشرو قرار می دهد که سالانه حدود 3 درصد از تولید ناخالص داخلی را در تحقیق و توسعه سرمایه گذاری می کنند. هدف این است که این میزان تا سال 2025 به حداقل 3.5 درصد از کل هزینه های دولتی برسد.

از آموزش فنی و حرفه ای تا تحقیقات پیشرو در جهان

دولت فدرال از تحقیقات پیشرو در برنامه ای استراتژیک و بلند مدت از دانشگاه ها حمایت می کند. این استراتژی، در جهت اهداف تحقیقاتی و پژوهشی می باشد. هر سال بیش از 500 میلیون یورو برای کل برنامه دانشگاه های عالی، که در سطح بین المللی تایید شده اند اختصاص می یابد. دولت فدرال قصد دارد از این تحقیقات استراتژی بلند مدت خود استفاده کند و برنامه های کلیدی آینده دولت را تعیین کند که شامل موضوعاتی در زمینه های: توسعه فن آوری های مدرن، آب و هوای، کشاورزی و مواد غذایی پایدار، تقویت حاکمیت تکنولوژیک، توسعه سیستم بیوتکنولوژی، پزشکی و بهداشتی می باشد. ساخت اولین واکسن mRNA کووید-19 نمونه ای از بودجه های دولتی است که برای اینچنین موضوعاتی در نظر گرفته شده است.

چشم انداز بین المللی

طبق اصلاحات آموزش عالی اروپا (قرارداد بولونیا) اکثر دوره های دانشگاهی در آلمان بازسازی شده اند و مدارک لیسانس و فوق لیسانس با استاندارد های بین المللی مطابقت دارند. علاوه بر زبان آلمانی، دروس به زبان انگلیسی هم ارائه می شود که همین موضوع باعث شده آلمان سال ها به عنوان محبوب ترین کشور خارج از کشورهای انگلیسی زبان برای دانشجویان بین المللی باشد. حدودا از هر ده نفر محصل آلمانی یک نفر خارجی می باشد.در آلمان برخلاف بسیاری از کشورها، دانشجویانی که از خارجی که در موسسات آموزش عالی دولتی در آلمان تحصیل می کنند؛ نیاز به پرداخت هیچ وجهی ندارند و یا فقط هزینه های بسیار محدود برای تحصیل می پردازند. (به استثنای ایالت های خاصی مانند بادن-وورتمبرگ)

مؤسسات آموزش عالی آلمان، به طور مداوم در حال گسترش همکاری های خود در سراسر جهان هستند. حمایت آلمان از مؤسسات آموزش عالی خود شامل خدمات تبادل علمی آلمان DAAD و بنیاد الکساندر فون هومبولت است که توسط وزارت خارجه فدرال تأمین مالی می شود. برنامه های بورسیه یک عنصر اساسی از سیاست خارجی دانشگاهی و آموزش عالی آلمان است. این خدمات به دانشجویان، دانشگاهیان و محققان خارجی برای اقامت در آلمان کمک می کند. آلمان همچنین به مشارکت آموزش عالی در سراسر جهان کمک مالی می کند. بیش از 37.000 قرارداد بین مؤسسات آموزش عالی در آلمان و شرکا در بیش از 150 کشور وجود دارد.

تحقیقات پیشرو و بلند پروازانه

علم و تحقیق در آلمان از جایگاه بالایی برخوردار است. در سال های اخیر، کسب و کارها و سیاستمداران به طور مستمر بودجه فعالیت های علمی را افزایش داده اند. در سال 2020، هزینه های تحقیقاتی 3.13 درصد از تولید ناخالص داخلی آلمان را تشکیل می داد. هدف این است که این میزان تا سال 2025 به 3.5 درصد برسد. این امر آلمان را در زمره از کشورهایی قرار می دهد که بیش از 3 درصد از تولید ناخالص داخلی را صرف تحقیق و توسعه می کنند.قدرت تحقیقات پیشرفته در آلمان در تعداد انتشارات تولید شده توسط محققان منعکس شده است. در سال 2022 موسسه Nature Index که عملکرد موسسات تحقیقاتی و آموزش عالی را ارزیابی می کند، اعلام کرد که آلمان بالاترین رتبه را در اروپا داشته است. آلمان در مقابل رقبای بین‌المللی خود پس از آمریکا و چین در رتبه سوم قرار دارد.آلمان تا سال 2025 با توجه به استراتژی فناوری پیشرفته اهداف خود را بر موضوعاتی همچون: مبارزه با سرطان، کاهش پلاستیک در محیط زیست و پیشبرد برنامه های کاهش گازهای گلخانه ای متمرکز کرده است.

موسسات تحقیقاتی غیر دانشگاهی

در کنار مؤسسات آموزش عالی آلمان، چهار مؤسسه تحقیقاتی بزرگ غیر دانشگاهی وجود دارد که ستون فقرات سیستم تحقیقاتی آلمان را تشکیل می دهند.

1. انجمن ماکس پلانک[1] در سال 1948 تأسیس شده است. این مرکز پیشرو غیر دانشگاهی در تحقیقات بنیادی علوم طبیعی، زیستی و اجتماعی و علوم انسانی فعالیت می کند. حدود 7000 دانشمند و محقق، 3400 دانشجوی دکترا و 2200 محقق میهمان در 86 موسسه تحقیقاتی انجمن ماکس پلانک فعالیت می کنند که برخی از آنها در خارج از آلمان هستند. بیش از نیمی (54.6٪) از دانشگاهیان و محققان این انجمن از شهروندان خارجی هستند. محققان این موسسه از زمان تأسیس آن بیش از 20 جایزه نوبل به دریافت کرده است.
2. انجمن هلمهولتز[2] موسسه ای است که تحقیقات پیشگامانه ای را در شش حوزه انجام می دهد:

انرژی، زمین و محیط زیست، بهداشت و سلامتی، اطلاعات، مواد و اجسام، هوانوردی و جابجایی در فضا

این انجمن بزرگترین سازمان تحقیقاتی آلمان است که بیش از 43.000 نفر در 19 مرکز آن از جمله مرکز هوافضای آلمان[3] کار می کنند. این انجمن در نظر دارد یک مرکز جدید برای تحقیقات در زمینه سالمندان راه اندازی کند.

1. انجمن فراون هوفر[4] دارای 76 نهاد تحقیقاتی در سراسر کشور است و همچنین بزرگترین مؤسسه برای توسعه برنامه محور در اروپا می باشد. این انجمن تحقیقات خود را در سه حوزه انجام می دهد:

سلامت و محیط زیست، جابجایی و حمل و نقل، انرژی و سوخت

این انجمن با هشت شعبه در اروپا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و آسیا، دفاتر نمایندگی و مشاوران ارشد متعدد، در بسیاری از کشورهای جهان حضور دارد.

1. انجمن لایبنیتس[5] متشکل از ۹۶ مؤسسه تحقیقاتی مستقل می باشد که در زمینه های مختلفی همچون علوم طبیعی، هوافضا، اقتصاد، علوم اجتماعی و علوم انسانی فعالیت می کنند. یکی از اولویت های اصلی برای 11.700 محقق این انجمن، انتقال دانش به سیاست گذاران، مشاغل و بخش های عمومی اجتماع می باشد.

موسسات آموزش عالی و تحقیقاتی فوق، برای کارکنان بین المللی بسیار جذاب هستند. به طوری که بیش از 25 درصد کارکنان این موسسات از خارج کشور هستند که این اقدامات در راستای شبکه سازی با شرکای بین المللی از اهمیت زیادی برخوردار می باشد.

بنیاد تحقیقات آلمان[6] به عنوان بزرگترین انجمن تأمین مالی اروپا در زمینه های علمی، دانشگاهی و تحقیقاتی می باشد. دفتر مرکزی آن در بن واقع شده است. همچنین دفاتری در هند، ژاپن، آمریکای لاتین و آمریکای شمالی دارد.

آموزش عالی پویا

آلمان دارای سیستم آموزش عالی با ساختار های بسیار متنوعی است. این بخش شامل دانشگاه های معروف در شهرهای بزرگ مانند برلین و مونیخ است. همچنین موسسات آموزش عالی برجسته را می توان در آخن، هایدلبرگ و کارلسروهه نیز یافت. بسیاری از دانشگاه‌های آلمان از جایگاه خوبی در رتبه‌بندی های بین‌المللی برخوردار هستند. به طوری که ۹ دانشگاه آلمان در رتبه‌بندی شانگهای در بین ۲۰۰ دانشگاه برتر، 11 دانشگاه در رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی QS و 22 دانشگاه در رتبه‌بندی دانشگاه‌های جهانی آموزش عالی تایمز ۲۲ قرار گرفته اند.بر اساس داده های کنفرانس روسای آلمان[7] در سال 2021 دانشجویان در آلمان می توانند از بین 420 موسسه آموزش عالی (120 دانشگاه، 243 دانشگاه علمی کاربردی و 57 آکادمی موسیقی و هنر) یکی را انتخاب کنند. این موسسات در مجموع 20593 دوره تحصیلی ارائه می دهند. بودجه 272 موسسه آموزش عالی توسط دولت، 38 موسسه توسط کلیسا و 110 موسسه به صورت خصوصی تامین می شود.

استانداردهای بالا و متمرکز بر تمرین

در آلمان سه نوع مؤسسه آموزش عالی با ساختار و اهداف متفاوت از یکدیگر وجود دارد که به شرح زیر می باشد:

• دانشگاه ها
• دانشگاه های علمی کاربردی
• آکادمی های هنر، فیلم و موسیقی

دانشگاه ها خود را نه تنها به عنوان موسسات آموزشی، بلکه به عنوان مراکز تحقیقاتی نیز اعلام می نمایند. هدف اصلی دانشگاه ها پرورش نسل آینده دانشگاهیان و محققان، آموزش دانش تخصصی آکادمیک و آموزش دانشگاهیان برای کار و تحقیق مستقل می باشد.

یکی از ویژگی های منحصر به فرد سیستم آموزش عالی آلمان از طریق تمرکز قوی دانشگاه های علمی کاربردی در برنامه های عملیاتی کشور است. برخی از فناوری ها و نوآوری های اجتماعی در همین دانشگاه های علمی کاربردی و دانشگاه های کوچک به دست آمده است. به منظور ارائه پشتیبانی هدفمند برای کمک به انتقال این نوآوری ها به تجارت، دولت فدرال آژانس انتقال و نوآوری آلمان[8] را با بودجه اولیه 15 میلیون یورو راه اندازی کرده است. هدف از اینگونه اقدامات، تقویت فرهنگ استارتاپی در موسسات آموزش عالی آلمان می باشد.

افزایش تعداد دانشجویان

تحصیلات دانشگاهی در آلمان رو به افزایش است. در سال 2005 حدود 37 درصد از جوانان در دوره های دانشگاهی ثبت نام کردند و تا سال 2021 این رقم به 52 درصد افزایش یافت. در این راستا، مطابق پیمان آموزش عالی از سال 2007 تا 2023، دولت فدرال 20.2 میلیارد یورو و ایالت ها 18.3 میلیارد یورو جهت گسترش زیرساخت های آموزشی ارائه می دهند.

شبکه های جهانی و تجربه در خارج از کشور

موسسات آموزش عالی آلمان از فعالیت های بین المللی قوی و متمرکزی برخوردار هستند. کنفرانس روسای آلمان بیش از 37.000 موافقت نامه همکاری بین المللی را با نهادهای همکار در بیش از 150 کشور شناسایی کرده است. بسیاری از مؤسسات آموزش عالی در توسعه دوره های تحصیلی و راه اندازی مؤسسات آموزش عالی بر اساس مدل آلمانی مشارکت دارند که از نمونه های آن می توان به مؤسسات موجود در کشور های چین، مصر، مجارستان، اردن، قزاقستان، مغولستان، عمان، سنگاپور، ویتنام و ترکیه اشاره نمود.

در جهت ارتقای تحرک بین‌المللی برای دانشجویان آلمانی بودجه ای متناسب با 134.000 اقامت در خارج از کشور برای سال 2021 ارائه شده است. بورسیه‌هایی مانند برنامه Erasmus+ از این بازدیدهای مطالعاتی ارزشمند پشتیبانی می‌کنند.

دیپلماسی علمی

مشارکت های دانشگاهی به عنوان یکی از بخش های اصلی سیاست خارجی آلمان از اهمیت بالایی برخوردار است. دیپلماسی علمی آلمان یک محرک تشکیل شبکه ها و اتحادیه هایی در راستای آزادی دانشگاه و تحقیقات در سراسر جهان می باشد. تنها راه حل بحران های جهانی همچون صلح، تغییرات آب و هوایی و بیماری های همه گیر، توسط دیپلماسی و تعامل با شرکای بین المللی میسر می باشد.

برنامه های بورسیه و همکاری دانشگاهی

یکی از عوامل کلیدی در سیاست علم و آموزش عالی کشور آلمان، برنامه های آن در راستای اعتای بورسیه تحصیلی برای دانشجویان و محققان خارجی می باشد. در این راستا، خدمات تبادل دانشگاهی آلمان [9]و بنیاد الکساندر فون هومبولت جهت تامین برنامه های دانشگاهی و اعطای بورسیه تحصیلی  با نمایندگی های دیپلماتیک آلمان در خارج از کشور همکاری می کنند و فعالیت های خود را توسعه می دهند.

این برنامه، برای جوانان با استعداد از کشورهایی که به عنوان پناهنده به آلمان مهاجرت می کنند، شرایط مناسبی جهت تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد را فراهم می کند. آلمان همچنین از طریق برنامه بورسیه، مشارکت های آموزش عالی در سراسر جهان را تامین می کند. طبق گزارش قطب ‌نمای آموزش عالی، در سال 2021 حدود 37000 قرارداد مشارکت با 5400 موسسه در بیش از 150 کشور جهان به امضا رسیده است. این قراردادهای همکاری، منشأ مؤسسات آموزش عالی دو ملیتی با مدرک معتبر در هر دو کشور، مانند: [10]DKU در آلماتی، دانشگاه آلمان در قاهره و دانشگاه ترکی آلمانی در استانبول بوده است.

آلمان – مرکز تحقیقات و نوآوری

آلمان کشوری با فناوری پیشرفته است، بنابراین ترویج مشارکت های بین المللی یک عنصر اساسی در برنامه ریزی استراتژیک این کشور برای آینده به حساب می آید. مراکز تحقیقات و نوآوری آلمان در شهرهایی مانند نیویورک، توکیو، سائوپائولو و دهلی نو برای تبلیغ، شبکه سازی و یک تعامل طولانی مدت برای سازمان های علمی و دانشگاهی آلمان به حساب می آیند.

آمار و ارقام مربوط به آموزش و پژوهش در آلمان

• در سال 2020، آلمان 241  میلیارد یورو برای آموزش، پژوهشی و دانشگاه ها هزینه کرد. همچنین بیش از 500 میلیون یورو برای برنامه دانشگاه های عالی در سطح بین المللی اختصاص داده است.
• آلمان جزو 10 کشور برتر دنیا در زمینه نوآوری می باشد.
• طبق آمار سازمان همکاری اقتصادی و توسعه، آلمان به طور متوسط 14200 دلار برای هر دانش آموز هزینه می کند که بالاتر از میانگین جهانی آن (11800 دلار) می باشد.
• قدیمی ترین دانشگاه آلمان، دانشگاه هایدلبرگ است که در سال 1386 تاسیس شده است.
• دانشجویان خارجی 11 درصد از کل دانشجویان آلمان را تشکیل می دهند. اکثر آنها از منطقه آسیا اقیانوسیه و همچنین شمال آفریقا، خاورمیانه و اروپای غربی هستند.

سیستم آموزش فنی حرفه ای دوگانه

آنچه سیستم آموزش و پرورش آلمان را متفاوت می کند، ترکیب بخش های تئوری و عملی می باشد. نرخ پایین بیکاری جوانان آلمان در مقایسه با همتایان اروپایی خود تا حدی مدیون این سیستم است.سیستم دوگانه آموزش فنی و حرفه ای آلمان با یادگیری مبتنی بر کلاس درس که در بسیاری از کشورها است متفاوت می باشد. دانش‌آموزان سه تا چهار روز در هفته را صرف یادگیری به صورت دوره های عملی در محیط کاری می‌کنند و در روز های دیگر مشغول یادگیری دوره های نظری می شوند. به طور کلی بین دو تا سه سال و نیم طول می کشد تا این دوره های آموزشی را به پایان برسانند و کارآموزان در این مدت حقوق دریافت می کنند.

حدود یک میلیون جوان در آلمان در حال آموزش در برنامه های آموزشی رسمی هستند. در سال 2022، آنها توانستند از بین 324 شغل مختلف یک کسب و کار را برای خود انتخاب کنند. در سال 2021 حدود 467.000 نفر قراردادهای جدید آموزش فنی حرفه ای دوگانه را امضا کردند.آموزش فنی حرفه ای در آلمان توسط بخش های مختلف ذی نفعان پشتیبانی می شود تا نسبت به کیفیت بالای آموزش اطمینان حاصل شود. به عنوان مثال: اتاق‌های بازرگانی به شرکت‌هایی که آموزش‌های حین خدمت را ارائه می‌کنند، مشاوره می‌دهند و امکانات آنها را ارزیابی می‌کنند. اتحادیه‌های کارگری و انجمن‌های کارفرمایی درباره حقوق کارآموزان مذاکره می‌کنند و به تعریف استانداردهایی برای آموزش حرفه‌ای کمک می‌کنند. دولت بودجه و نظارت بر کالج عمومی حرفه ای را تامین می کند. سیستم همچنین به جوانان بیکار و محروم کمک می کند تا وارد آموزش شوند.

مدل آلمانی - جلب علایق در سراسر جهان

ادغام دانش نظری و تجربه حرفه ای عملی در میان بسیاری از شرکت ها تقاضای زیادی دارد. همچنین در سطح بین المللی علاقه زیادی به این سیستم وجود دارد و بسیاری از کشورها در حال تطبیق سیستم آموزش فنی حرفه ای دوگانه آلمان با نظام آموزشی خود هستند.در پاسخ به سطوح بالای تقاضا، دولت فدرال آلمان دفتری با عنوان همکاری های بین المللی و آموزش حرفه ای[11] را به عنوان نقطه مرکزی تماس راه اندازی کرده است. این دفتر تمام درخواست های مربوط به سیستم آموزش حرفه ای آلمان که بسیاری از آنها از خارج از کشور می آیند را پیگیری می کند. چارچوب این امر، استراتژی دولت فدرال برای همکاری بین المللی در زمینه آموزش و پرورش حرفه ای است که در سال 2013 به تصویب رسید و در سال 2019 به روز شد.

سیستم جذاب مدارس

سیستم مدارس در درجه اول بر عهده 16 ایالت فدرال آلمان می باشد. به همین دلیل است که سیستم های مدارس، برنامه های درسی و انواع مدارس مختلف در سراسر آلمان وجود دارد. کنفرانس دائمی وزرای آموزش و پرورش و امور فرهنگی ایالت ها در جمهوری فدرال آلمان[12] مقایسه برنامه های آموزشی و مدارک اعطا شده در ایالات مختلف را بررسی و تضمین می کند. در سال تحصیلی 2021 – 2022 حدود 11 میلیون دانش آموز در 40.000 مدرسه دولتی (مدارس عمومی، مدارس فنی و حرفه ای) با 798.000 معلم تحصیل کردند. علاوه بر این، کمتر از یک میلیون دانش آموز در حدود 5.800 مدرسه خصوصی (غیر انتفاعی) تحصیل می کنند.به طور کلی، حضور در مدرسه برای همه کودکان از سن شش سالگی برای یک دوره نه ساله اجباری است. در عین حال، آموزش در سال‌های اولیه و چگونگی ارتباط آن با مدرسه ابتدایی یک موضوع اولویت دار در سیاست آموزشی است. در حال حاضر حدود 20.000 مدرسه تمام وقت در سیستم آموزشی وجود دارند که انتظار می رود تحصیل در این مدارس، فرصت های برابری را به صورت ویژه برای کودکانی که دارای زمینه های تحصیلی محروم (مانند مهاجرین) هستند فراهم سازد.

تحصیل رایگان

تحصیل در مدارس دولتی آلمان به صورت رایگان می باشد. سیستم مدرسه به چند سطح تقسیم می شود:

آموزش ابتدایی، آموزش متوسطه سطح یک و دو

به عنوان یک قاعده، همه کودکان در یک مدرسه ابتدایی تحصیل می کنند که از سال اول تا چهارم (سال اول تا ششم در برلین و براندنبورگ) طول می کشد. پس از مدرسه ابتدایی، دانش‌آموزان یکی از سه شکل استاندارد آموزش متوسطه را دنبال می‌کنند.

• مدارس Hauptschule: (به مدت 5 تا 9 یا 10 سال‌) تا سطح دو آموزش می بیند.
• مدارس Realschule: (به مدت 5 تا 10 سال) با امتحان نهایی دوره متوسطه پایان می یابد و مدرک پایان سطح دو را دریافت می کند.
• مدارس Gymnasium: (به مدت 5 تا 12 یا 13 سال) با امتحان نهایی برای کسب مدرک Abitur برای ورود به آموزش عالی پایان می یابد و دیپلم ورودی آموزش عالی عمومی دریافت می کنند.

در سال 2021 حدود 395.000 دانش آموز، دیپلم ورودی آموزش عالی را کسب کردند.

مدارس آلمانی در خارج از کشور

در خارج از کشور 137 مدرسه آلمانی در 70 کشور آموزش عالی را ارائه می دهند. حدود 84.000 دانش آموز در این مدارس تحصیل می کنند که حدود 23.000 نفر از آنها به عنوان زبان اول آلمانی صحبت می کنند. بیشتر مدارس به صورت خصوصی تأمین مالی می شوند و در عین حال از اداره مرکزی مدارس آلمانی خارج از کشور[13] حمایت مالی دریافت می کنند. از سال 2008،  مدرسه های: شرکای آینده[14] که توسط وزارت خارجه فدرال هماهنگ می شود، با ZfA و موسسه گوته برای ایجاد یک شبکه بزرگتر از دانش آموزان آلمانی کار می کند که تقریباً 2.000 مدرسه در سراسر جهان را به هم متصل می کند و بیش از 600.000 دانش آموز را مشغول تحصیل می کند.

منبع:

https://www.tatsachen-ueber-deutschland.de