طی سه دهه اخیر اتباع قرقیزی آموزش عالی دینی را عمدتاً در خارج از کشور و بخصوص در کشورهای عربی کسب می‌کنند؛ اما بیشکک برنامه دارد اصلاحاتی در این روند انجام دهد و شرایط لازم را برای کسب تحصیلات مشابه در این کشور فراهم نماید.

بخت بیک نیازاف ۲۱ سال است که در سمت معاون امور تربیتی در یکی از مدارس دینی بیشکک مشغول بکار می‌باشد. وی تعالیم دینی خود را در سال ۱۹۹۳ در دانشگاه اسلام‌شناسی قرقیزستان کسب کرد ه و در سال‌های ۲۰۰۴-۲۰۰۳ نیز در الریاض عربستان سعودی به تحصیلات خود ادامه داده است.

بخت بیک نیازاف معاون امور تربیتی یکی از مدارس دینی بیشکک

وی گفت: تصمیم برای کسب تحصیلات تکمیلی را صرفاً با هدف دیدن کشورهای خارجی و جهان گرفته بودم. مایل بودم اطلاعات و سطح دانش و افق دید خود را ارتقاء دهم. از آنجایی‌که در حوزه دینی قرقیزستان تسلط به زبان عربی در اولویت بود؛  تصمیم گرفتهم به کشور عربستان سعودی برای ادامه تحصیل سفر نمایم. در آن کشور توانستم زبان عربی‌ام را در میان مردم عرب‌زبان تقویت نمایم.

نیازاف می‌گوید که می‌توانست در الریاض به تحصیلات خود ادامه دهد اما تصمیم گرفت به موطن خود بازگردد و وارد یکی از دانشگاه‌های قرقیزستان شود. وی هم‌اکنون در رشته الهیات مقطع دکتری دانشگاه دولتی آرابایف

مشغول به تحصیل می‌باشد. نیازاف ضمن ارزیابی سطح تدریس علوم دینی در قرقیزستان گفت که وضعیت در این زمینه به نظم نسبی رسیده است.

وی در این خصوص گفت: ما اساتید شایسته‌ای در حوزه علوم دینی داریم. از همه علاقه‌مندان به کسب تعالیم دینی دعوت می‌کنم در قرقیزستان تحصیل کنند و صرفاً برای اهداف توریستی به کشورهای خارجی سفر نمایند.

چرا کشورهای خارجی؟

به گفته ذاکر چوتایف معاون کمیسیون دولتی امور ادیان؛ پرطرفدارترین کشورهای خارجی میان طلاب قرقیزی ترکیه، عربستان سعودی، پاکستان، مصر، اردن و نیز روسیه می‌باشد.

ذاکر چوتایف معاون کمیسیون دولتی ادیان قرقیزستان

به گفته وی انتخاب اتباع قرقیزستان دو دلیل دارد: تمایل به دیدن کشورهای خارجی و نیز دوره ممنوعیت دینی در زمان حکومت اتحاد شوروی. بخشی از افراد اعزامی معتقدند که دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی قرقیزستان از نظر کیفیت آموزش قابل‌رقابت با مؤسسات آموزشی خارجی نیستند زیرا در آن کشورها علوم اسلامی بدون وقفه آموزش و تدریس داده می‌شده است.

چوتایف می‌گوید: بسیاری از مردم فکر می‌کنند که سطح تحصیلات در کشورهای عربی به‌مراتب بالاتر است. لیکن دانشگاه الازهر مصر دیگر شهرت و سطح کیفی گذشته را ندارد.حتی سفیر سابق مصر در این کشور نیز قبلا اظهار داشته که این دانشگاه دیگر الازهر قبلی نیست و چنانچه اتباع قرقیزی مایل باشند در آن ادامه تحصیل دهند لازم است برنامه‌ها و منابع درسی سازگار با ارزش‌های ملی این کشور شود؛ زیرا درس‌های کشورهای عربی با زندگی و فرهنگ آن کشورها سازگاری دارد و جریانات و مکاتب دینی مختلف در این کشورها رایج شده است.

ایندیرا اصلان اوا کارشناس علوم دینی می‌گوید: دین در هر کشور ویژگی و خصوصیات خاص خود را دارد. اسلام قرقیزی نیز تا حدی از کشورهای دیگر تفاوت دارد و این امر طبیعی است. سنت‌های تشییع جنازه و ازدواج با برخی آداب ‌ورسوم بومی عجین شده است. این آداب‌ورسوم ممکن است با آموزه‌های افراد تحصیلکرده در سایر کشورهای اسلامی مغایرت داشته باشد؛ زیرا آنان این آداب ‌ورسوم را نه به‌عنوان ویژگی فرهنگی بلکه به‌عنوان بخشی از اسلام قلمداد می‌کنند. لذا آنان ممکن است دیدگاه‌های منفی نسبت به این آداب‌ورسوم داشته باشند و حتی اسلام شما را اسلام نادرست بنامند.

وی افزود: طبق تحقیقات یکی از محققان غربی در دانشگاه الازهر مصر، دانشجویانی که تحصیلات خود را در خارج کسب کرده اند نسبت به پذیرش افکار و دیدگاه‌های رادیکال مقاومت و ایستادگی بیشتری دارند.

قادر مالک اف متخصص علوم دینی و دکترای علوم سیاسی و مطالعات اسلامی معتقد است که اتباع قرقیزی تحصیلات خارجی را ترجیح می‌دهند زیرا نظام و سیستم آموزشی در آن کشورها کاملاً متفاوت است. آنان با حضور در محیط خارجی می‌توانند علاوه بر کسب یک تخصص زبان آن کشور را فرابگیرند. همچنین این تصور وجود دارد که علوم اسلامی در کشورهای خارجی پیشرفته‌تر هستند زیرا به لحاظ تاریخی جزء مناطق گسترش اصلی اسلام بوده‌اند؛ زیرا اتباع قرقیزی دانشگاه‌های خارجی را به دلیل رتبه علمی بالاتر این دانشگاه‌ها نسبت به دانشگاه‌های قرقیزستان انتخاب می‌نمایند. اگر بخواهند بین مدرسه دینی و دانشگاه انتخاب نمایند، انتخاب آنان مشخص است.

مالک اف در سال ۱۹۹۵ در تنها مدرسه دینی فعال در قرقیزستان در آن دوره آموزش دید و پس‌ازآن با استفاده از سهم دولت در رشته شریعت اسلامی دانشگاه اردن تحصیلات عالی خود را گذراند؛ اما آموزش اتباع قرقیزی در مراکز آموزشی کشورهای خارجی نقاط ضعف نیز دارد. اولاً خروج این اتباع در قرقیزستان کنترل نمی‌شود. مسئله دوم این است که افرادی که هیچ آگاهی از مبانی اسلام ندارند پس از ورود به محیط خارجی دین را از زاویه دید درک ملی آن کشور می‌پذیرند. به این دلیل بعضی از آنان به فرق و جریانات مشکوک می‌پیوندند.

احیای شهرت گذشته

در گذشته آسیای مرکزی معروف به مکتب دینی خود بود. در قرن هشتم میلادی پس از ورود اسلام به این منطقه بخارا تبدیل به مرکز دینی، فرهنگی و علمی‌شده بود. محدث و عالم برجسته اسلامی به نام امام بخاری در این شهر زاده شده و آثار خود را آفریده است. در قرن ۱۵ میلادی بخارا در کنار سمرقند مرکز تمدن اسلامی به شمار می‌رفت که بسیاری از علمای مشهور جهان اسلام از این شهرها برخاسته‌اند. در آن روزگار مساجد و مدارس دینی بسیاری در این شهرها ساخته شد که تاکنون طلبه می‌پذیرند.

 حکیم‌جان ارگشوف مسئول بخش آموزش اداره مفتیات قرقیزستان می‌گوید: در دوره حکومت شوروی زمانی که نظام الحاد و بی‌دینی حاکم بوده تعداد مؤسسات و مراکز دینی بسیار کم بود. وقفه بسیار در مطالعه اسلام در سطح مکتب خانه‌ها و مدارس دینی این منطقه تأثیر گذاشته بود. امروزه نیز تخصص پایین کادر دینی در قرقیزستان این امکان را به مردم نمی‌دهد تا تعالیم دینی باکیفیت کسب نمایند.

وی افزود: پس از فروپاشی اتحاد شوروی ما مدرسه دینی در قرقیزستان تأسیس نموده‌ایم. قدمت اولین مدرسه دینی در قرقیزستان تأسیس‌شده پس از فروپاشی ۱۵ سال است. طی این مدت کوتاه نمی‌توان متفکران و علمای بزرگ را تربیت کرد؛ اما مردم ما متقاضی کسب تعالیم دینی از افرادی هستند که درک درست از مفاهیم دینی دارند. به اعتقاد من کسانی که آینده و زندگی خود را در دین و با دین می‌بینند حق‌دارند تحصیلات خوبی کسب نمایند.

وی معتقد است که برای پیشگیری از پیامدهای منفی، همه متقاضیان باید مبانی اسلام را در قرقیزستان بخوانند. مسئله تربیت دانشجویان رشته علوم دینی در دستور کار اداره مفتیات می‌باشد. ارگشوف می‌گوید که اتباع قرقیزی قبل از اعزام به کشورهای خارجی حداقل ۳-۲ سال باید در مؤسسات آموزشی داخلی بخوانند. این امر باعث خواهد شد آنان مبانی زبان عربی و اصول اولیه دین را فرابگیرند.

حکیم‌جان ارگشوف مسئول بخش آموزش اداره مفتیات قرقیزستان

درعین‌حال آیین‌نامه جدید ارائه آموزش دیدنی در قرقیزستان هم برای آموزش متوسطه و هم برای آموزش عالی تصویب خواهد شد. در حال حاضر دانشکده‌های الهیات (با آموزش مختلط) در دانشگاه‌های کشور دایر می‌باشد که مدرک پایان تحصیل از نوع استاندارد دولتی به فارغ‌التحصیلان اعطاء می‌نمایند و نیز مؤسسات آموزشی هستند که صرفاً مشغول تدریس علوم دینی هستند. مدرک تحصیلی این دسته از مؤسسات مورد تائید نظام آموزشی دولت قرقیزستان نمی‌باشد. به گفته ذاکر چوتایف معاون کمیسیون دولتی امور  ادیان در قرقیزستان قرار است آموزش ابتدایی دینی حذف و به‌جای آن دوره‌های آموزش دینی راه‌اندازی شود.

وی گفت: همچنین مردم پیشنهاد می‌کنند مقطع کارشناسی ارشد علوم دینی نیز در دانشگاه‌های قرقیزستان دایر شود. ما برای آموزش عالی دینی حداقل چهار سال را در نظر گرفته‌ایم و در خصوص مقاطع تکمیلی، مراکز آموزشی باید تصمیم مستقل بگیرند. در خصوص رشته اسلام اداره مفتیات بر این کار نظارت دارد.

روند شکل‌گیری دانش‌های دینی در قرقیزستان در حال انجام است اما به اعتقاد کارشناسان تأکید متولیان این امر باید بر فرهنگ و ویژگی‌های ملی این کشور باشد. دانشگاه‌های دینی تنها در طی ده سال اخیر فعالیت دارند و هنوز بنیه علمی قوی برای تدریس معارف دینی در سطح مطلوب ندارند.

درعین‌حال قرقیزستان به دنبال ایجاد شرایط مناسب برای کسب تعالیم دینی در داخل کشور است. کشورهایی نظیر ازبکستان، روسیه و قزاقستان مراکز آموزشی مستقل دارند. قرقیزستان نیز باید به یک نظام آموزشی دینی برسد تا روحانیون و علمای خود را تربیت نماید و وابستگی به مراکز دینی خارجی نداشته باشد.

به گفته ایندیرا اصلا انوا کارشناس مسائل دینی، قرقیزستان سطح آموزش عمومی را  باید از پایه دبستان ارتقاء دهد. آموزش پایه در این کشور ضعیف می‌باشد. مردم نمی‌توانند ویژگی‌های فرهنگی و ویژگی‌های جامع را از هم متمایز کنند. در نتیجه ویژگی‌های فرهنگی بومی منطقه خود را به‌عنوان بخشی از اسلام قلمداد می‌کنند.

وی نیز بر این عقیده است که ما نباید دیدگاه مطلقاً منفی نسبت به کلیه کسانی که در دانشگاه‌های اسلامی خارجی تحصیل کرده اند داشته باشیم. آموزش دینی نه‌تنها شامل دین اسلام بوده بلکه ادیان و مذاهب دیگر نیز مراکز آموزشی خاص خود را دارند.

https://cabar.asia/ru/kyrgyzstan-usilit-institut-vysshego-religioznogo-obrazovaniya-v-strane/