در روز اعتدال بهاری مردمان ایرانی و ترکی سال نو را طبق تقویم شمسی جشن می‌گیرند. نوروز در زبان فارسی به معنای «روز نو» است. املا و تلفظ این واژه در کشورهای مختلف متفاوت است: نووروز (در قرقیزستان)، نُوروز (در آذربایجان)، نَوروز (در تاجیکستان)، نُروز (تاتارستان)، نِوروز (ترکیه)، نائوریز (قزاقستان).

در سپتامبر 2009، این جشن در فهرست میراث فرهنگی ناملموس بشریت در یونسکو ثبت شد. در سال 2010 در شصت و چهارمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل متحد، 21 مارس به عنوان روز جهانی نوروز اعلام شد. این جشن در آذربایجان، هند، ایران، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، ترکیه، داغستان، تاتارستان، باشقیرستان، منطقه خودمختار اویغور سین کیانگ چین و کردستان عراق برگزار می‌شود.

در خاورمیانه، نوروز را فقط نمایندگان آن دسته از مردمانی جشن می‌گیرند که قبل از ورود اعراب، گسترش اسلام و ظهور خلافت عرب در آنجا زندگی می‌کردند. اعراب این عید را جشن نمی‌گیرند. در ترکیه، جشن نوروز به طور رسمی از سال 1925 تا 1991 ممنوع بود. این ممنوعیت هنوز در سوریه به قوت خود باقی است.

نوروز با آیین زرتشتی و آتش پرستی پیوند تنگاتنگی دارد. سنت آتش روشن کردن تا به امروز باقی مانده است، مانند سایر عادات زرتشتیان که برای این جشن سبزه گندم یا جو می‌کاشتند. معروف‌ترین غذای نوروزی سمنو است.

در دوران شوروی، جشن نوروز در قرقیزستان برگزار نمی‌شد. هیچ ممنوعیت رسمی وجود نداشت، اما هیچ جشن باشکوهی نیز برپا نمی‌گردید. این عید با آغاز کار کشاورزی و کاشت غلات محدود می‌شد. در اوایل دهه 1920، در برخی از کشورهای اتحاد جماهیر شوروی، نوروز به عنوان یک روز تعطیل در نظر گرفته می‌شد. سپس در راستای مبارزه با به اصطلاح «آثار گذشته»، نوروز همراه با سال نو میلادی، کریسمس و دیگر اعیاد مذهبی و ملی لغو شد. با این حال، جشن‌های عمومی همچنان برگزار می‌شد. در بایگانی عکس‌هایی از جشنواره «بهار آلاتو» مورخ نوروز ۱۳۴۸ هست.

عکس از بایگانی مرکزی دولتی اسناد فیلم، عکس و صدا جمهوری قرقیزستان. جشنواره «بهار آلاتو»، نوروز ۱۳۴۸

قرقیزستان تنها پس از کسب استقلال، به برگزاری جشن نوروز به طور رسمی آغاز کرد. عسکر آقایِف، رئیس‌جمهور وقت، در ۱۶ بهمن ۱۳۶۹ فرمان برپایی جشن ملی نوروز را امضا کرد. از آن زمان، 21 مارس در قرقیزستان به یک روز تعطیل رسمی تبدیل شده است. با این حال، در بایگانی عکس‌ها و فیلم‌هایی از جشن نوروز در سال‌های ۱۳۶۹-۱۳۶۸، قبل از رسمیت یافتن این عید وجود دارد. روز نوروز، نمایش‌های تئاتری، اجراهای خوانندگان، کنسرت ارکستر دولتی سازهای محلی قرقیزستان و مجالس تشریفاتی در سراسر کشور برگزار می‌شد.

ضمیربیک سورونبایِف، هنرمند خلق قرقیزستان، مدیر اصلی این جشن‌های ملی بود. وی می‌گوید: «عید نوروز ممنوع بود، اما مردم در حلقه عزیزان خود جمع می‌شدند و سمنو می‌پختند. در این روز همیشه سعی می‌کردند جشنی ترتیب دهند. مراسم عروسی همیشه برای 21 مارس برنامه‌ریزی می‌شد و یا مراسم کودکانه در این روز برپا می‌گردید. نمی‌فهمم چرا نوروز ممنوع بود، آخر این جشن عید دینی نیست. اظهارات مبنی بر اینکه مردم قرقیز نباید آن را جشن بگیرند نیز برایم قابل درک نیست. نوروز جشن تجدید، وحدت و آغاز نو است».

طبق سنت ثابت شده، تمام جشن‌های بزرگ در قرقیزستان در میدان مرگزی «آلاتو» شهر بیشکک برگزار می‌شود. نوروز نیز از این قاعده مستثنی نبود. ضمیربیک سورونبایِف مخالف این ایده بود و جشن نوروز را به هیپودروم منتقل کرد. این کارگردان به یاد می‌آورد: «نوروز جشن سنت‌ها و آداب و رسوم است. آن را نمی‌توان در میدان برگزار کرد. بازی‌های سوارکاری، پختن سمنو، بریدن بند (یکی از رسوم قرقیزی) - همه اینها نوروز را واقعاً محبوب می‌کند. همه دیدند که در هیپودروم نوروز بسیار روح‌انگیزتر بود. مردم به یکدیگر تبریک می‌گفتند، همدیگر را در آغوش می‌گرفتند، می‌بوسیدند و شادی می‌کردند. نوروز فقط عید قرقیزها نیست. نمایندگان ملیت‌های دیگر هم می‌آمدند. ملت را نباید بر اساس ملیت تقسیم کرد. دقیقاً این نوع رویدادها است که مردم را دور هم جمع می‌کند. در یکی از این جشن‌های نوروزی با خواننده یولیا روتسکایا آشنا شدم که روس است. من او را در برنامه جشن درج کردم و پشیمان نشدم. او خیلی زیبا می‌خواند. این قدر خوشم آمد که هنوزم صدایش در یادم هست. اکنون او یک خواننده مشهور است و هیچ کس بهتر از او به زبان قرقیزی آهنگ نمی‌خواند. او مایه افتخار کشور است».

خود یولیا روتسکایا به یاد می‌آورد که یکی از اولین آهنگ‌هایی که او به زبان قرقیزی اجرا کرد، آهنگ «ژامغیر» («باران») اثر توگالبای قزاقوف بود. او در ابتدای کارش در تمام رویدادهای دولتی با این آهنگ روی صحنه می‌رفت، اما در جشن نوروز در مسکو او آهنگ معروف «آپاق سویو» («عشق سفید») را اجرا کرد. این آهنگ را خیلی‌ها خوانده‌اند، اما بهترین اجرا توسط یولیا روتسکایا بود، انگار برای او نوشته شده بود.

منبع:

https://24.kg/obschestvo/79034_nooruz_kak_vkyirgyizstane_vozrojdali_vesenniy_prazdnik/