چو چینگ‌شان» عضو کمیته مرکزی حزب کمونیست چین و رئیس «موسسه تاریخ و ادبیات حزبِ» کمیته مرکزی حزب حاکم چین در رأس هیاتی به دعوت حزب جنبش خلق تونس به این کشور سفر کرد.

طی این سفر  چهار روزه، چون چینگ‌شان با «ابراهیم بودرباله» رئیس پارلمان، «احمد اونیس» وزیر خارجه سابق و «ظهیر مغزاوی» دبیرکل حزب جنبش خلق تونس دیدار کرد.

مقام ارشد حزب کمونیست چین همچنین در رویداد گفتگوی تمدن‌ها موسوم به «از پکن تا کارتاژ» نیز شرکت کرد.

طرف تونسی در  دیدارها به تمجید فراوان از دستاوردهای توسعه چین تحت رهبری حزب کمونیست پرداخته و تمایل خود را برای تقویت تبادلات و هکاری با چین در زمینه‌های مختلف به منظور ارتقاء توسعه روابط تونس-چین ابراز داشت

نظر به اهمیت استراتژیک منطقه منا  به عنوان تقاطع آفریقا، آسیا و اروپا  ، چین  از  سال 2016  با تنظیم سندی در خصوص توسعه روابط با کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا ، برنامه منسجمی را عملیاتی می کند و در سالهای اخیر با حضور امنیتی در دریای عرب و خلیج عدن، ایجاد پایگاه نظامی تا سیستم ناوبری ماهواره‌ای، حضورگروه‌های مهندسی هسته‌ای چین و همچنین پروژه‌های با بهره از فناوری نوین ، فعالیتهای نظامی و اقتصادی روبه افزایشی را داراست.

علاوه بر فعالیتهای نظامی و اقتصادی ، یکی از مهمترین اهداف پکن افزایش قدرت نرم این کشور در منطقه منا می باشد.

بی تردید یکی از پایه‌های اصلی برای تداوم تولید کالا در اقتصاد چین، بهره‌مندی از منابع انرژی بویژه سوخت‌های فسیلی همچون نفت، گاز و زغال سنگ است. چین با آنکه سیاست متنوع‌سازی سبد تأمین منابع هیدروکربن را دنبال می‌کند اما وابستگی قابل توجهی به منابع منطقه غرب آسیا دارد.

تعامل چین با خاورمیانه و شمال آفریقا در پرتو دو مقوله قابل تبین است. در حالی که فرض بر آن است که منافع پکن در منطقه به امنیت انرژی و روابط اقتصادی محدود می‌شود اما همکاری چین با تمامی کشورهای منطقه در حوزه‌هایی فراتر از اقتصاد و انرژی گسترش یافته است.

چین در طول این سال ها تفاهمنامه های استراتژیک مشابهی را با دوازده کشورهای عرب خاورمیانه و شمال افریقا امضا کرده و روابط نزدیکی با همه بازیگران منطقه خاورمیانه  ایجاد کرده است .پکن تقلا می کند تا با تکیه بر اصل توازن مثبت، یعنی عدم انتخاب یک طرف یا ایجاد دشمنی ،  و بدون مداخله مستقیم ، نفوذش را در خاورمیانه حفظ د.

تبادلات فرهنگی بین چین و کشورهای منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا از دیرباز  به صورت محدود وجود داشته است . کنفرانس باندونگ در سال 1995  فرصتی تاریخی برای مبادلات فرهنگی و عمومی چین با خاورمیانه و شمال آفریقا (منا) فراهم کرد و درهای ارتباطی بین چین جدید و کشورهای اسلامی افتتاح کرد.

آن زمان تا کنون ارائه تصویری مثبت از چین و به ویژه افزایش قدرت نرم چین با استفاده مولفه­های فرهنگی یکی از اهداف اساسی پکن در ارتباط با کشورهای منطقه بوده است. از لحاظ فرهنگی، مؤلفه ­های مهمی همچون زبان، تمدن، هنر، دین، رسانه­ های جمعی و نهادهای آموزشی از مبانی مهم قدرت نرم چین به شمار می روند.

رشد نهادها و موسسات کنفسیوسی در منطقه منا و همچنن جذب دانشجویان و اساتید این منطقه از سوی دانشگاه های چینی موید این افزایش ارتباطات فرهنگی منطقه با چین است.

امارات متحده عربی نخستین کشوری بود که یک مؤسسه کنفوسیوسی را در سال 2010  با هدف تقویت درک فرهنگ و زبان مردم چین، در دانشگاه دبی افتتاح کرد. از آن زمان، پکن 13 مؤسسه کنفوسیوس را در سراسر منطقه تأسیس کرده است که جدیدترین آن در تونس، فلسطین اشغالی و ترکیه بوده است.

در جریان  سفر شی به  عربستان یادداشت های تفاهم هایی را به ارزش ده ها میلیادر دلار امضا شد و دو طرف به یک طرح همکاری جامع شامل 182 مورد همکاری در حوزه های چون سیاست، اقتصاد، تجارت و سرمایه گذاری متعهد شدند. البته این همکاریها از سالها قبل نیز آغاز شده بود.

از مارس 2019 نیز عربستان سعودی برنامه خود را برای شروع آموزش زبان چینی در مراحل مختلف آموزش اعلام کرد و از آ« سال تاکنون برنامه های آموزشی روند افزایشی داشته است .

تعداد دانشجویان منطقه ­ای هم که در دانشگاه ­های چین تحصیل می کردند از سال 2004 تا 2016  26٪ ، افزایش داشت و روند افزایشی از 2016 به بعد نیز تا حدود دو برابر آن اعلام شده است .

برگزاری فستیوال و جشنواره ها و نمایشگاهها ، برنامه های مختلف گردشگری، آموزشی  و.... ازجمله فعالیتهای فرهنگی چین به شمار می روند.

روابط چین و کشورهای حاشیه خلیج فارس، از سال ۲۰۰۴ با شکل گیری مجمع جامع همکاری چین و کشورهای عربی (CASCF)وارد دوران جدیدی شد. دومین نقطه عطف در روابط میان چین و شورای همکاری خلیج فارس را می‌توان حرکت دو طرف به سمت امضا توافق نامه تجارت آزاد در طول یک دهه گذشته دانست. امروز روابط اقتصادی میان دولت‌های حاشیه خلیج فارس با چین بسیار بیشتر از روابط تجاری با ایالات متحده آمریکا است. به عنوان مثال در سال ۲۰۱۹ حجم روابط اقتصادی میان امارات و آمریکا ۲۴.۵ میلیارد دلار بوده است. این در حالی می‌باشد که حجم تبادلات اقتصادی میان امارات و چین عدد ۴۶ میلیارد دلار را به ثبت رسانده است.

همچنین در همان سال حجم روابط اقتصادی میان سعودی و آمریکا ۳۷.۷ میلیارد دلار بوده؛ اما در مقابل میزان روابط اقتصادی میان چین و سعودی ۶۳ میلیارد دلار را نشان می‌دهد. در چنین شرایطی دستگاه سیاست خارجی آمریکا «مهار چین» را از سواحل خلیج فارس اغاز کرده و به دنبال ایجاد سد نفوذ در برابر «اژدهای نفت خوار» است. شاید یکی از اصلی‌ترین اهداف بایدن از سفر به منطقه و شرکت در نشست جده مقابله با افزایش نفوذ اقتصادی در میان متحدین عرب خود باشد. جو بایدن به صراحت در نشست شورای همکاری خلیج فارس درباره استفاده چین، روسیه و ایران از خلاء خروج آمریکا از منطقه سخن گفت.

روابط پکن و قاهره را هم که اخیرا شتاب بیشتری گرفته است . مصر پرجمعیت ترین کشور جهان عرب محسوب می شود، بنابراین می تواند بازار خوبی در اختیار چین قرار دهد. مصر در میان کشورهای عربی  دارای نفوذ است و براین اساس پکن به مصر به عنوان یکی از دروازه های ورود به جهان عرب و قاره آفریقا می نگرد.

دو کشور از چندی پیش قراردادهای متعددی را در زمینه های سیاسی، فرهنگی و اقتصادی امضا کرده اند که حاکی از تصمیم  محور قاره – پکن به تعمیق روابط  استراتژیک و نقش آفرینی هم سو در عرصه‌های منطقه ای و فرامنطقه ای است؛ از آن جمله می توان به توافقنامه ای در خصوص تدریس زبان چینی در مدارس مصر اشاره کرد.

براساس این توافقنامه که ماه میلادی گذشته بین دو  کشور به امضا رسید ، زبان چینی به عنوان زبان دوم در دبیرستان های مصر تدریس می شود.

این توافقنامه علاوه بر جنبه های فرهنگی آن ، می تواند حاکی از برنامه بلند مدت قاهره وپکن در گسترش روابط همه جانبه و همسویی بین المللی باشد.

از سوی دیگر به نظر می رسد مصر تلاش می کند در عرصه روابط خارجی گزینه های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود را تنوع بخشد و علاوه بر غرب، بلوک شرق را نیز در زاویه دید خود داشته باشد.

در حالی که مصر مایل است جایگاهی در طرح "یک کمر بند، یک راه" برای خود دست و پا کند، چین نیز در این ارتباط  دو سویه تلاش می کند، اگر نگوییم نفوذ ، بلکه حداقل دسترسی آسان تر و ایمن تری به آبراه کانال سوئز بدست آورد

در حالی که مصر مایل است جایگاهی در طرح "یک کمر بند، یک راه" برای خود دست و پا کند، چین نیز در این ارتباط  دو سویه تلاش می کند، اگر نگوییم نفوذ ، بلکه حداقل دسترسی آسان تر و ایمن تری به آبراه کانال سوئز بدست آورد

چین طرح های سرمایه گذاری بسیار بزرگی را در مصر در اختیار دارد که از آن جمله می تواند به ایجاد پایتخت جدید در ۴۵ کیلومتری شرق قاهره اشاره کرد.

همچنین براساس توافقنامه ای که در سال ۲۰۱۶ بین دو کشور به امضا رسید، چین ۲۰ میلیون دلار طی ۱۰ سال برای احداث ۲۰ برج بزرگ در مصر سرمایه گذاری می کند که بلندترین این برجها ۳۸۵ متر ارتفاع دارد و بزرگترین برج قاره آفریقا محسوب می شود.

براساس این طرح  سرمایه گذاری در مرحله اول ۸۴ بنگاه و شرکت اقتصادی و در مرحله دوم ۱۵۰ شرکت عظیم اقتصادی در کنار کانال سوئز ایجاد می شود. با توسعه منطقه اقتصادی کانال سوئز انتظار می رود سرمایه گذاریهای عظیمی از سراسرجهان به این منطقه سرازیر شود.

در سال گذشته منابع مصری از مذاکرات شرکت دولتی «منطقه اقتصادی کانال سوئز» با چین برای اجرای پروژه‌های سرمایه‌گذاری به ارزش 5 میلیارد دلار خبر دادند.

مراکش از دیگر کشورهایی است که بشدت مورد توجه چین قرار گرفته و شاهد یک رشد بی‌سابقه در روابط دو جانبه با چین است و باسرعت قابل توجهی  به شریک مهمی برای چین تبدیل شده است.

در ابتدای قرن ۲۱ که چین  به مصرف قابل توجه منابع انرژی روی آورد، به دلیل اینکه  مراکش در مقایسه با سایر کشورها ذخایر نفتی زیادی نداشت در حاشیه قرار گرفت، اما در سالهای اخیر که چین به دنبال افزایش و تنوع بخشی به سرمایه‌گذاری‌های خود در منطقه است، توجه ویژه چین را جذب کرده است . این  توجه پس از سفر پادشاه مراکش «محمد ششم»  به چین در سال ۲۰۱۶  افزایش قابل توجهی یافت . از آن سفر تاکنون  سه موسسه‌ی کنفوسیوسی در مراکش دایر و فعال شده اند.

چین برای تنوع بخشی به سرمایه‌گذاری‌های خارجی‌اش ، سود فزاینده‌ای  در مراکش یافته است .  به ویژه در حوزه‌ی فناوری و گردشگری، با توجه به ثبات و آرامش در مراکش ( و تنشهای سالهای اخیر در کشورهای شمال آفریقا ) مورد توجه چین واقع شده است .

پل محمد ششم که به طول ۹۵۲ متر و به دست مهندسان چینی ساخته شده است . در نوامبر ۲۰۱۶، گروه تجاری «چینت» برای تاسیس یک نیروگاه خورشیدی ۱۷۰ مگاواتی برگزیده شد. به علاوه،‌ مقامات چینی با شرکت راه‌آهن چین درباره‌ی تاسیس یک خط آهن چند میلیارد دلاری و سریع‌السیر بین شهرهای مراکش و اگادیر به توافقاتی دست یافتند .

در سال ۲۰۱۶ بانک چین شعبه‌ای در کازابلانکا گشود. همچنین، شرکت اتومبیل سازی «یانگتسه»  سرمایه‌گذاری ۱۰۰ میلیون دلاری در شهر طنجه داشته  است .افزون بر این  طنجه به عنوان مرکز پروژه‌ی بسیار مهم  مراکش برای راه‌اندازی یک قطب ۱۰ میلیارد دلاری فناوری مورد توجه و مشارکت چینی ها قرا رگرفته است.

جیبوتی با ۸۰۰ هزار نفر جمعیت در شاخ آفریقا ،کوچک ترین و کم جمعیت ترین کشور آفریقایی محسوب می‌شودو یک کشور بسیار مهم راهبردی است که در دهانه ورودی دریای سرخ و در مجاورت یمن و در آن سوی باب المندب قرار دارد و به سمت کانال سوئز راه پیدا می‌کند .

سالهای متمادی کشورهای غربی بخصوص آمریکا و اتحادیه اروپا از جمله ایتالیا و فرانسه و حتی ژاپن در این بندر کوچک قدرت نمایی می کردن . چین اولین پایگاه نظامی خارج از کشور خود را در این کشور در سال ۲۰۱۷ و مصادف با نودمین سالگرد تشکیل ارتش آزادی‌بخش خلق چین، اولین پایگاه نظامی خارجی چین در جیبوتی افتتاح کرد.

ایجاد دروازه ورود امن صادراتی و تحت کنترل چین به آفریقا،  کنترل چین بر اقیانوس هند و کانال سوئز و دروازه ورودی به دریای سرخ،  کنترل بر ورودی و خروجی خط آهن سراسری در آفریقا از جمله دلایل تاسیس این پایگاه می باشد.

آمریکا حضور نظامی گسترده ای در جیبوتی دارد، به طوری که فقط در اردوگاه “لمونییر” در این کشور، حدود ۴ هزار نیروی نظامی آمریکایی مستقر هستند.

آمریکا نگران آن است که اپراتورهایی که بندر جیبوتی را اداره می‌کنند به تدریج تغییر کنند و قراردادهای تازه باعث شود تا چین نفوذ بیشتری در این بندر پیدا کند که در این صورت کار سوختگیری برای کشتی‌های آمریکایی و یا عرضه بسیاری از تجهیزات و کالاهای مورد نیاز برای این کشتی‌ها در جیبوتی، محدود شود.

در ابتدای تاسیس این پایگاه، ماموریت اصلی ناوگان چین، گشت زنی، حفاظت، کمک‌های انسانی، رزمایش‌های مشترک و فعالیت‌های مربوط به آموزش در شاخ آفریقا اعلام شد، اما  حفاظت از منابع و منافع صادراتی چین به قاره آفریقا در اولویت اصلی قرار گرفته است.

Middel East & North Africa

تهیه و تنظیم: سودابه ملایری