آقا خانی ها

آقاخان نام لقبی موروثی است که به امام اسماعیلیان گفته می‌شود. نخستین ‌بار فتحعلی شاه قاجار، به حسنعلی شاه که چهل و ششمین امام اسماعیلیه بود، لقب «آقاخان» را اعطا کرد و از آن زمان به بعد، امامان اسماعیلی با لقب احترام‌آمیز «آقاخان» خطاب می‌شوند.

تاکنون چهار تن از امامان اسماعیلیه عنوان آقاخان داشته‌اند:

• حسن‌علی شاه محلاتی آقاخان اول
• علی شاه آقاخان دوم
• شاهزاده سلطان محمد آقاخان سوم
• شاهزاده کریم الحسینی آقاخان چهارم

در دوران پادشاهی محمدرضا شاه پهلوی در اسناد و مجالس رسمی ایران به آقاخان با عنوان والاحضرت (که مخصوص خانواده سلطنتی بود) خطاب می‌شد.

آقا خان چهارم، که در ایران به «پرنس کریم آقاخان» معروف است، بنیان‌گذار شبکه توسعه آقاخان است که برای گسترش آموزش و بهبود وضع زندگی در برخی کشورهای جهان مانند افغانستان کار می‌کند و در میان اعضای جماعت به امام زنده مشهور است.

•  کریم آقا خان

کریم آقاخان یا آقا خان چهارم، (متولد ۱۳ دسامبر ۱۹۳۶) امام حاضر شیعیان اسماعیلی (شعبه نزاریه) است که پیروان آن بالغ بر ۱۵ میلیون نفر برآورد می‌شود و در حدود ۱۰٪ درصد از مجموع شیعیان جهان را تشکیل می‌دهند.

آقاخان چهل و نهمین امام شیعیان اسماعیلیه می‌باشد، که در واقع نسل چهل ‌و نهم از فرزندان علی بن ابی‌طالب و فاطمه زهرا (دختر محمد پیامبر اسلام) محسوب می‌شود، که پس از پدربزرگش محمد شاه آقاخان، در سن ۲۰ سالگی و در ۱۱ ژوئیه ۱۹۵۷ به امامت رسید. وی دانش‌آموخته دانشگاه هاروارد در رشته تاریخ اسلام است.

آقاخان یکی از ثروتمندترین سرمایه‌گذاران مسلمان است. وی مالک دو جت شخصی، صدها اسب مسابقه‌ای، تعدادی مزرعه اصلاح‌نژاد، یک باشگاه اختصاصی قایق‌رانی بادبانی در جزیره ساردنی و یک ملک مجلل در نزدیکی پاریس است. وی سرمایه زیادی را در نقاط فقیر و دورافتاده دنیا خرج کرده‌است که از تجارت کالاهای اساسی چون تور ماهی‌گیری، کبریت و کیسه پلاستیک گرفته تا پروژه‌های بزرگی همچون احداث یک سیستم نیروگاه برق ‌آبی ۷۵۰ میلیون دلاری با همکاری چند شرکت نیروگاهی در اوگاندا را در بر می‌گیرد.

آقاخان همچنین تلاش دارد تا چهره‌ای غیرخشونت‌آمیز از اسلام را به معرض دید جهانیان بگذارد و از ثروت و کمک‌های مالی خود، برای ترویج اقتصاد خودپایدار در کشورهای در حال توسعه و مردمان فقیر آن‌ها بهره می‌جوید. بخشی از ثروت شخصی آقاخان که به گفته مشاوران او در سال ۲۰۰۷ بیش از یک میلیارد دلار است از عشریه هایی (سهم امام) تامین شده‌است که ۱۵ میلیون پیرو فرقه اسماعیلیه در سراسر دنیا به او می‌پردازند. وی در مورد مبلغ این عشریه‌ها سکوت اختیار کرده اما احتمالاً در هر سال به صدها میلیون دلار می‌رسد. وی از پنجاه سال پیش به جانشینی پدربزرگش تعیین شد و کنترل بی قید و شرط این عشریه‌ها به او واگذار شد. از آن زمان تاکنون وی این سرمایه‌ها را در حدود ۹۰ بنگاه تجاری هزینه کرده‌است که در مجموع ۳۶ هزار کارمند در آنها مشغول هستند. چند هتل پنج‌ ستاره، چند شرکت مخابراتی و یک خط هواپیمایی از جمله آن‌هاست اما بیشتر آن‌ها بنگاه‌های تجاری کوچک و متوسط در آسیای میانه و آفریقای جنوب صحرا هستند.

•  گزیده ای از تاریخچه آقا خانی ها

آقا خان اول، آقا حسن علیشاه به سال ۱۲۵۶ هجری ۱۸۴۰ میلادی به هند آمد در زمان حیات فتحعلیشاه ایران مرکز مساعدی برای فعالیتهای اقاخان بود. شاه یکی از نوه هایش به نام محمد شاه را جانشین خود معین کرده بود و آقاخان نیز برای نشان دادن وفاداری به دوست دیرین از هیچ گونه جانبداری از نوه او مضایقه نکرد بالاخره محمد شاه موفق شد، تخت و تاج را بدست آورد و در حکومتی که تشکیل داد سمت فرمانده کل قوا را به آقا خان بسپرد، چند سالی  همه چیز بر وفق مراد بود اما در حوالی سال ۱۲۵۴ هجری  برخوردهای تندی بین آقا خان و صدراعظم در گرفت، آقا خان پس از مدتی ایران را ترک کرد و از راه افغانستان راهی سند شد حاکمان تالپور هند که از دیرباز مرید او بودند به استقبال وی شتافتند.

سالها قبل از ورودش به سند یعنی در ۱۲۴۹ هجری ۱۸۲۹ میلادی پای او به کشمکش با جماعتش در بمبئی کشیده شد عده ای از خوجه های مقیم آن شهر از پرداخت زکات به امام امتناع می کردند، آقا خان میرزا عبدالقاسم و جد و مادرش بنام بی بی ماری را به آنجا فرستاد و کوشید تا وجوه مورد نظر را وصول  کند. ایشان به اقدامات دیگری نیز از جمله اقامه دعوی در دادگاه عالی بمبئی برای گرفتن حکمی که  پرداخت این مبلغ را الزامی سازد دست زدند.

ورود آقا خان به سند با لشکر کشی بریتانیا برای ضمیمه کردن آن ایالت به هند  همزمان  بود، او که از استعداد فرماندهی نظامی برخوردار بود اکنون در موقع مناسبی قرار گرفته بود، با دریافت وجوهی از طریق گرد آورندة خاصی به نام بوخس که به موجب آن خوجه های  متدین یک دهم از دارای خود را به  پیشوای روحانی باید بدهند، آقا خان یک دسته سواره نظام  تشکیل داد و خدمت ارزشمندی به بریتانیا در لشکر کشی به سند عرضه داشت. سر چارلز در سال ۱۸۴۴ م درباره او می نویسد: «شاهزاده سالخورده ایرانی آقا خان از دوستان صمیمی من در اینجاست هزینه زندگی او را نمی دهم ولی سالیانه ۲۰۰۰ پوند استر لینگ برای او مقرر کرده ام  او در نظر مریدانش خداست و درآمد  هنگفتی دارد، او مردی زیرک، شجاع و بی باک است و گزافه نیست اگر بگویم که پیروانش از انجام هیچ یک از خواسته های سر باز نمی زنند،  حتی  اگر بخواهد می تواند دستور دهد، مرا بکشند، به کمترین اشاره او یکی از مریدانش  این کار را خواهد کرد و به پاداش آن به بهشت خواهد رفت». آقاخان در ابتدا ورودش به هند در نظر  نداشت  در این سرزمین  ما ندگار  شود به پاس خدمات او انگلیسیها عنوان و لقب موروثی "والا حضرت" به او دادند. آقا خان یک بار هم خواست تا در "بمپور" در مرز مکران )که  زیر  سیطره  بردارش بود( مستقر گردد، ولی با مخالفت بسیار شدید ایران مواجه شد؛ این خیال را از سر به در کرد و به بمبئی رفت تا آنجا بماند،  اما در آنجا نیز با نفوذ دولت ایران وادار شد به کلکته نقل مکان کند و تنها پس از مرگ محمد شاه، پادشاه ایران توانست در سال ۱۲۶۴ هجری به بمبئی باز گردد. جز دوره کوتاهی اقامتش در بنگلور مقر او در بمبئی بود.

•  شبکه  توسعه آقا خان

 این شبکه گسترده، متشکل از سازمانها و زیر مجموعه هاست که در جهت بهبود شرایط زندگی و افزایش فرصت های توسعه در نواحی مختلف دنیا گام بر می دارند. این آژانسها به ویژه در آسیا و آفریقا به فعالیت

مشغولند. گستره کار این سازمانها از بخشهای مثل بهداشت و آموزش و پرورش تا فرهنگ و توسعه روستای کشیده شده است.

این سازمانها در تلاش هستند تا خود را به حدی برسانند، که بتوانند پاسخگوی چالشهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای جهان سوم باشند. شبکه توسعه آقاخان در جهت کمک به پیشرفت کشورهای جهان سوم در بکارگیری تکنولوژی روز در جهت بهبود زندگی اشخاص بسیار اهتمام ورزیده است. بنیاد آقا خان یکی از موسسات بین المللی داخل در شبکه توسعه آقا خان می باشد.

این شبکه گسترده از سازمانها وبنیادهای زیر تشکیل گردیده است:

۱-  بنیاد آقا خان

۲- سازمان خدمات آموزشی آقا خان

۳- سازمان خدمات پزشکی، بهداشتی آقا خان

۴- سازمان فرهنگی آقاخان

۵- دانشگاه آقاخان

۶- سازمان خدمات طراحی و ساختمان سازی آقا خان

۷- سازمان توسعه اقتصادی آقا خان

•  پراکندگی جغرافیایی

 امروزه بنیاد آقا خان در هر چهار قاره با شعبه های از بنگلادش ، کانادا ، ایرلند، پاکستان، پرتغال، سوئیس، تاجیکستان ، تانزانیا ، اوگاندا ، انگستان و ایالات متحده به فعالیت مشغول میباشد.

با وجود این شعبه ها، بنیاد مناطق خاصی را جهت انجام فعالیتهای خود انتخاب کرده است. بنیاد آقا خان به مثابه پلی ما بین کشورهای شمال و کشورهای جنوب عمل می کند.

وابستگی های بنیاد با موسسات محلی در کشورها از کانادا و پرتغال تا اوگاندا و تاجیکستان پلهایی را به وجود آورده که به مثابه رابط بین کشورهای جهان اول و جهان سوم عمل می کند.

سال ۱۳۹۶