خوجه

 گروهی مذهبی در جنوب آسیا که به اسلام روی آوردند. کلمه «خوجه» از واژه فارسی خواجه و به معنای فرد محترم و متشخص گرفته شده است. در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن بیستم، به دنبال مهاجرت آقاخان اول از ایران به هند، آنها به تشیع و تسنن روی آوردند و اکثریت این گروه پیرو فرقه اسماعیلیه نزاری باقی ماندند. به دنبال دیدار شماری از خوجه‌ها به رهبری دوجی جمال در نجف با شیخ زین العابدین مازندرانی در اوایل دهه ۱۸۷۰ میلادی، زمینه گرایش تعدادی از خوجه‌ها به تشیع فراهم شد. خوجه‌ها امروزه در شرق آفریقا، هند، اروپا و شمال آمریکا زندگی می‌کنند.

خوجه های اثنی عشری

این گروه اصالتاً از ایالت گجرات و منطقه کچ هندوستان هستند؛ که پیشتر از آیین هندو به مذهب اسماعیلیه گرویده بودند، در اوایل دهه ۱۸۷۰ به مذهب شیعه اثنی عشری پیوستند. شایان ذکر است که خوجه‌های اثناعشری در پنج قاره جهان حضور دارند و در هر کشوری جماعات و تشکیلاتی مستقل دارند، فدراسیون جهانی جماعات شیعه خوجه اثناعشری مهمترین تشکیلات آنان است که جماعات و فدراسیون‌های منطقه‌ای زیر نظر آن فعالیت می‌کنند. سازمان بلال مسلم میشن، ویپاز و فدراسیون جماعات شیعه خوجه اثناعشری آفریقا، از مهمترین تشکیلات متعلق به شیعیان شرق آفریقا است. دبیرخانه فدراسیون جهانی شیعیان خوجه در لندن مستقر است. دوجی جمال، ملا اصغر و حاجی ناجی از شخصیت‌های خوجه اثناعشری هستند.

خوجه های اثنی عشری در اصل اسماعیله نزاری هستند که در ابتدا زیر پرچم آقا خان بودند اما بعلت اندیشه های عجیب آقا خان خود را جدا و به شیعه اثنی عشری پیوستند. آقاخان سوم به انگلیس ها و حکومت آنان بسیار عشق می ورزید و در بسیاری از نویسندگان آن زمان درباره او می نویسند: «آقاخان مخالف استقلال هند بود و در طول سال های مقاومت و تحریم کالاهای انگلیسی، پیروان خود را به مسالمت و وفاداری به حکومت انگلیس ترغیب می کرد. او شیفته نژاد سفید بود و دوست داشت به عنوان عضوی از این نژاد پذیرفته شود. وی اعلام کرده بود که هدف او آن است که مردم هند را به سطح نژاد انگلوساکسون برساند و این تنها در صورتی ممکن بود که آنان از ذهن سالم، جسم سالم و روحیه سالم برخوردار می شدند. حتی تأکیدات مکرر او به امر آموزش و تعلیم، به خاطر غربی کردن جامعه اسماعیلی بود. در یک سخنرانی اعلام کرد که «آموزش، آموزش، آموزش. . . باید با آموزش به دریای بیشمار هندیها تعلیم داده شوند که نگهبان و پشتیبان تاج و تخت (پادشاه انگلستان) اند، به همان اندازه که شهروندان سفید امپراطوری هستند.

دفاع مطلق و تسلیم محض او به سیاست های دولت انگلیس در هند را بارها پیروان خود او نیز مورد انتقاد قرار دادند تا آنجا که حدود یکصد هزار خوجه اسماعیلی در اعتراض به این که او بلندگوی دولت جبّار و کینه توز انگلیس شده است، مذهب خود را ترک کردند و به مذهب اثنی عشریه گرویدند. این گروه که به جامعه شیعیان خوجه شهرت دارند هم اکنون در اروپا و آمریکا و آفریقای شرقی یکی از متشکل ترین گروه های اثنی عشریه را تشکیل می دهند و امور مذهبی آنان را سازمان انتخابی فدراسیون جهانی جامعه خوجه اداره می کند. اینان در حال حاضر عمدتاًً از مقلدین آیت الله سیستانی هستند. گروه زیادی از خوجه های شبه قاره هم وجود دارند که شیعه اثنی عشری هستند و در بمبئی مقبره ای به نام آوامباغ بنا نهاد و روابط خود را با سایر خوجه های بمبئی حفظ کرده اند و جماعتهایی از این خوجه ها در اروپا نیز وجود دارند که به مذهب اثنی عشری هستند و ارتباط مستقیمی با مجامع شیعی ایران و عراق دارند.

سال ۱۳۹۶