سیاست آموزش عالی در پاکستان، چالش‌ها و فرصت‌ها در عرصه بین الملل 

 دکتر طیبه ضیا، دانشکده مدیریت دولتی، دانشگاه یانشان Qinhuangdao Hebei،

 پروفسور چین لیو بانگفان دانشکده مدیریت دولتی، دانشگاه یانشان، چین،

 دکتر محمد فیاض خوخار. ، مدیریت دولتی، دانشکده مدیریت دولتی، دانشگاه یانشان Qinhuangdao Hebei، چین

دکتر محمد شریف. محقق، دانشگاه دوستی مردم، مسکو،

دکتر شمشاد اختر، مدرس کالج پنجاب سیالکوت پاکستان،

دکتر محمد امتیاز حسین، استادیار، گروه مطالعات اسلامی، مؤسسه بین المللی الکرام، بهرا، سرگودا، پاکستان

 چکیده:

آموزش عالی در پیشرفت اجتماعی-اقتصادی یک کشور اهمیت به سزایی دارد، زیرا به طور قابل توجهی بر ساختن رهبران، محققان و متخصصان آینده تأثیر می گذارد.اخیراً  در پاکستان، نظام آموزش عالی رشد و توسعه قابل توجه ای را تجربه کرده است. با این وجود، این بخش با موانع مختلفی مواجه است که مانع پیشرفت آن برای رقابت در سطح بین المللی می شود. سیستم آموزش عالی پاکستان مجموعه وسیعی از دانشگاه ها و موسسات آموزشی  دولتی و خصوصی را در بر می گیرد  کمیسیون آموزش عالی (HEC) به عنوان نهاد اصلی حاکمیتی وظیفه تنظیم، نظارت و هماهنگی آموزش عالی در داخل کشور را بر عهده دارد. هدف اصلی این مقاله پژوهشی، بررسی موانع گوناگونی است که با آن مواجه هستند.

 کلیدواژه‌ها: پاکستان، آموزش عالی، کمیسیون آموزش عالی، چالش‌ها، فرصت‌ها

مقدمه

 کمیسیون آموزش عالی در پاکستان، مانند بسیاری از کشورهای دیگر، با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی مواجه است که تأثیر قابل‌توجهی بر پیشرفت آن دارد. آموزش عالی یک مؤلفه اساسی از پیشرفت یک کشور است که تأثیر قابل توجهی بر ابعاد فکری، اجتماعی و اقتصادی جامعه پاکستان دارد (ناز، 2016). این کشور دارای گزینه های گسترده ای از دانشگاه ها و مؤسسات آموزشی دولتی و خصوصی را در بر می گیرد که مجموعه ای جامع از برنامه های تحصیلی را در زمینه های مختلف دانشگاهی ارائه می دهند. با این وجود، علی‌رغم پیشرفت‌های به‌دست‌آمده در طول زمان، موانع زیادی وجود دارد که مانع از پیشرفت این بخش می‌شود (Murtaza & Hui, 2021). موانع اولیه ای که باید مورد توجه قرار گیرند عبارتند از:  تضمین کیفیت مناسبت آموزش، گسترش دسترسی و عدالت آموزشی، تخصیص بودجه و منابع کافی و رفع نواقص در توسعه و تحقیقات دانشکده ها. علاوه بر این، وجود مداخله سیاسی و استفاده از برنامه های درسی قدیمی موانع قابل توجهی را ایجاد کرده است (Zahid, Hooley, & Neary, 2020).

علی ایحال با وجود این چالش ها، بخش آموزش عالی پاکستان فرصت های متعددی را ایجاد کرده است. نیاز روزافزون به آموزش عالی با توجه به  پیشرفت‌های فن‌آوری و ارتقا آموزش آنلاین، فرصت‌هایی برای مشارکت‌های بین‌المللی و تمرکز بر تحقیق و نوآوری،مشهود می باشد. با اجرای سیاست‌های کارآمد و به‌کارگیری برنامه‌ های استراتژیک، پاکستان این پتانسیل را دارد که از جمعیت جوان و سرزنده خود برای بهره‌برداری کامل از قابلیت‌های سیستم آموزش عالی خود استفاده کند (الله، اجمل و رحمان، 2011). این رویکرد کشور را قادر می سازد تا به طور مستقیم با چالش های موجود مقابله کند و با بهره گیری از شرایط مساعد و در نهایت ارتقای رونق ملی و رقابت جهانی (خالد، علی، خلیل و اسلام، 2017)را در بر گیرد. نظام آموزش عالی در پاکستان طی سالیان متمادی دستخوش تحولات چشمگیری شده است. با این حال، هنوز هم با طیفی از موانع مربوط به جنبه هایی مانند تضمین کیفیت، دسترسی عادلانه، پایداری مالی، حکمرانی موثر، بهره وری پژوهش و یکپارچگی جهانی مواجه است. این مقاله با در نظر گرفتن زمینه جهانی و راه های ممکن برای استفاده از فرصت ها برای ارتقای بخش آموزش عالی در پاکستان، بررسی جامعی از چالش های ذکر شده را ارائه می دهد.

چالش های آموزش عالی در پاکستان در جامعه معاصر

 تحقق مفاهیمی مانند ملت سازی و ثبات اقتصادی، اولویت بندی آموزش را به عنوان یک نیاز اساسی ضروری می کند. به همین دلیل است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته بخش قابل توجهی از منابع مالی خود را به آموزش اختصاص می دهند که شامل طرح هایی مانند برنامه های بورسیه تحصیلی و گسترش زیرساخت های آموزشی موجود می شود (رضا و همکاران، 2023). متأسفانه، بخش آموزش عالی در پاکستان به علت بی‌ثباتی اقتصادی با چالش‌های متعددی مواجه است و علیرغم وجود دانشگاه های ارزشمند کمبودهای جدی آموزشی را در آن شاهد هستیم.

ارائه آموزش با کیفیت، توانایی این کشور را در تأثیرگذاری چشمگیر بر سیاست گذاری در سطح بالا را منجر می شود  و آنچه آموزش عالی در پاکستان را مختل می کند، چالش های مهم پیش رو می باشد، از جمله: منابع مالی محدود، زیرساخت های ناکافی و کمبود اساتید دانشگاهی آموزش دیده می باشد (علی و جلال، 2018).  همچنین مهمترین مانع پیش روی ملت، کمبود فرصت برای کسب تحصیلات عالی با تأکید ویژه بر مناطق روستایی است (اقبال، عاشیق، رحمان، رشید و طیب، 2022). هزینه گزاف آموزش به عنوان یکی از عوامل مؤثر درمحدودیت ثبت نام در مؤسسات آموزش عالی شناخته شده است. هزینه های گران مرتبط با آموزش در پاکستان آن را فراتر از توان مالی اکثر خانواده ها، به ویژه روستاییان، می کند (خواجه، ظفر، و فایزه، 2022). مرسوم شدن شهریه های گران مؤسسات آموزشی خصوصی را می توان مرتبط به ظرفیت محدود مؤسسات دولتی بر شمرد. علاوه بر این، دانش‌آموزانی که از مناطق روستایی می‌آیند با موانع تکمیلی از جمله دسترسی محدود به منابع و تسهیلات لازم مواجه می‌شوند که در نتیجه ادامه تحصیلات  آنها را پس از دوره متوسطه مختل می‌کند (طاهرا، حسن، مالک و یوسف، 2020). بخش قابل‌توجه ی از دانش‌آموزان روستایی به آموزش متوسطه با کیفیت بالا دسترسی ندارند که  این دوره پیش‌نیازی الزامی برای ادامه تحصیل دانشگاهی می باشد. (مکارم، راثور، خان، دانمارکی، و زبیر، 2021). مؤسسات آموزشی در مناطق روستایی کیفیت پایینی دارند و در نتیجه دانش آموزان از تجربه یادگیری جامع و کامل محروم می شوند و این یک چالش برای افرادی که به دنبال پذیرش در موسسات آموزش عالی هستند، ایجاد می کند، زیرا آنها نمی توانند معیارهای پذیرش لازم را گسب کنند. (زکریا، جانجوا، و فیدا، 2016). کیفیت آموزش عالی در پاکستان موضوع قابل توجهی است. علیرغم افزایش مؤسسات آموزش عالی در داخل کشور، استانداردهای ارائه آموزشی همچنان سطوح پایین تر از حد مطلوب را نشان می دهد. یکی از عوامل مؤثر در کیفیت پایین آموزش در پاکستان، ناکافی بودن اعضای هیئت علمی شایسته، همراه با منابع ناکافی و برنامه های درسی قدیمی است (والکینشاو، فنتون اسمیت، و هامفریس، 2017). با توجه به شرایط زیرساخت ها، کشور دارای مجموعه متنوعی از دانشگاه ها می باشد که هم مؤسسات دولتی و هم خصوصی را در بر می گیرد. این باور رایج وجود دارد که مؤسسات آموزشی خصوصی در مقایسه با مؤسسات دولتی استاندارد بالاتری از آموزش را ارائه می دهند. (اسد، حسین، وادو، خند و چوری، 2021). در مقابل، دانشگاه ها و کالج های خصوصی تمایل به تبلیغات و رقابت دارند. سیاست آموزش عالی آنها با هزینه های بالاتر و در درجه اول مختص به قشر مرفه جامعه می باشد. شرایط فوق منجر به اختلاف قابل توجهی در استانداردهای آموزشی ارائه شده توسط مؤسسات دولتی و خصوصی شده است و در نتیجه شکاف اجتماعی-اقتصادی در داخل کشور را تشدید می کند (اختر، عامر، خورشید، ابرو و حسین، 2015).

یکی از موانع مهمی که بخش آموزش عالی در پاکستان با آن مواجه است، ناکافی بودن  بودجه است که منجر به کمبود امکانات ضروری از جمله کتابخانه‌ها، آزمایشگاه‌ها و سالن‌های سخنرانی می‌شود. همچنین  منجر به کمبود اعضای هیئت علمی با صلاحیت های لازم می گردد. بسیاری از مؤسسات دانشگاهی در پاکستان در حال حاضر با کمبود اعضای هیأت علمی دست و پنجه نرم می‌کنند که در نتیجه آسیب قابل‌توجهی به کیفیت آموزشی دانشجویان وارد می کند (خوخار، 2018). یکی از موانع قابل توجه پیش روی آموزش عالی در پاکستان، زیرساخت های ناکافی است. بسیاری از مؤسسات آموزش عالی از امکانات ناکافی از جمله کلاس های درس، کتابخانه ها و آزمایشگاه های رایانه رنج می برند. این موضوع برای پیشرفت تحصیلی دانش آموزان  اخلال ایجاد می کند . بهبود آموزش عالی منوط به وجود زیرساخت های کافی، تخصیص بودجه مناسب و مدیریت شفاف مالی است. کتابخانه‌ها، آزمایشگاه‌ها و آزمایشگاه‌های کامپیوتری اجزای جدایی‌ناپذیر در فرآیند تولید دانش هستند و اگر تعهد ما به تولید دانش باکیفیت واقعی باشد، نیاز به توجه اختصاصی دارد (Sultan, Ajmal, & Lodhi, 2016).

یکی دیگر از موانعی که با موضوع مذبور همراه است، ناکافی بودن بورسیه های اعطایی تحقیقاتی به دانشجویان است که  اغلب منجر به تولید پژوهش های ناقص و ناکافی می شود. که در رشد «فرهنگ پژوهشی» در مؤسسات دانشگاهی در رشته های مختلف له آن نیاز داریم.  دلیل اصلی این است که مقامات دولتی تمایلی به مشارکت دانشگاهیان در تدوین سیاست‌های مبتنی بر پژوهش نشان نمی‌دهند (محبوب، 2017). دولت، اغلب افراد خارجی که دارای شرایط لازم هستند را ترجیح می دهد، احتمالاً به دلیل آگاهی از شرایط  علمی و آموزشی دانشگاه های داخلی است و دقیقاً همین دلیل باید برای ترغیب ما به تأمل در این موضوع و اجرای تدابیر قاطع، کافی باشد تا تدبیری اندیدشید که بدون اتکا به کارشناسان خارجی برای تدوین سیاست‌های حکومتی، به اندازه کافی نیازهای ما را برآورده کنند (مغول، قیصرانی، سولنگی و فیض، 2011).

موضوع دسترسی به آموزش نیز یک نگرانی قابل توجه است. نگرانی کنونی مربوط به پویایی طبقات اجتماعی است که به موجب آن افراد دارای ثروت و نفوذ می توانند از فرصت های آموزشی در موسسات معتبر استفاده کنند. در نتیجه، یک الگوی قابل تشخیص پدید آمده است که در آن بخش قابل توجهی از فارغ التحصیلان مشاغل خود را در خدمات دولتی دنبال می کنند و در نتیجه به موقعیت های عالی در جامعه دست می یابند. در نتیجه، افراد در مناطق محروم  شرایط رشد و ارتقاء نخواهند داشت. 

فرصت ها برای آموزش عالی در پاکستان در عرصه بین الملل

پاکستان چشم اندازهای فراوانی برای آموزش پیشرفته در چارچوب جهانی فراهم می کند و آن را  به یک انتخاب قانع کننده برای دانشجویان و دانش پژوهان بین المللی تبدیل کرده است. این کشور دارای طیف وسیعی از دانشگاه‌ها و مؤسسات دانشگاهی معتبر است که در رشته‌های مختلف ثبت نام می کنند . دانش‌آموزان این فرصت را دارند که برنامه‌های با کیفیت بالا را کشف کنند که به طور خاص برای همسویی با علایق فردی و جاه‌طلبی‌های حرفه‌ای آنها در رشته های مختلفی، از جمله مهندسی، فناوری، علوم اجتماعی، تجارت و هنر طراحی شده‌اند (Murtaza & Hui, 2021). در سال های اخیر، سیستم آموزش عالی در پاکستان پیشرفت های قابل توجهی را تجربه کرده است که مشخصه آن تمرکز فزاینده بر تحقیقات و نوآوری است.

پیشرفت فوق الذکر با افزایش تعداد نشریات و مقاله های تحقیقاتی و مشارکت با موسسات جهانی که به پرورش فضای فکری غنی برای دانشجویان داخلی و بین المللی کمک می کند، به وضوح نشان داده شده است (ناز، 2016). علاوه بر این، هزینه زندگی و شهریه نسبتاً پایین پاکستان  برای دانشجویان خارجی در مقایسه با سایر کشورها، ادامه تحصیل در این کشور را گزینه مناسبی می‌سازد (رازا و همکاران، 2023). موقعیت جغرافیایی ایده ال این کشور در جنوب آسیا، علاوه بر این، فرصت تعامل با یک محیط فرهنگی چند وجهی را فراهم می‌آورد، در نتیجه  برای دانشجویان بین‌المللی انتخابی متمایز و سودمند است. علاوه بر این، دولت به طور فعال در اجرای طرح‌های بورسیه تحصیلی و همکاری با دانشگاه‌های بین‌المللی با هدف جذب مجموعه‌ای از افراد با استعداد از سراسر جهان مشارکت داشته است (Murtaza & Hui, 2021). این تلاش هماهنگ در خدمت افزایش چشم انداز آموزش در دسترس دانشجویان بین المللی است که به دنبال ادامه تحصیل در پاکستان هستند. با انتخاب پاکستان به عنوان مقصدی برای ادامه تحصیلات عالی، دانش‌آموزان نه تنها به یک سیستم آموزشی سطح بالا دسترسی پیدا می‌کنند، بلکه این فرصت را دارند که در یک محیط فرهنگی پر جنب و جوش غوطه‌ور شوند و با طیف وسیعی از دیدگاه‌ها مواجه شوند. انتظار می رود که این تجربیات به طور قابل توجهی توسعه شخصی و حرفه ای آنها را در دوره ای که با ارتباط متقابل جهانی در حال رشد مشخص می شود افزایش دهد (خالد و همکاران، 2017). علاوه بر این، سیستم آموزش عالی در پاکستان حائز توسعه قابل توجهی در مقیاس جهانی شده است و چشم انداز وسیعی را برای دانشجویان داخلی و بین المللی ارائه می دهد. پاکستان به دلیل موسسات آموزشی معتبر، تاکید بر تحقیق و نوآوری و فضای فراگیر که مشارکت دانشمندان بین‌المللی را تقویت می‌کند، محیطی مساعد برای تعالی دانشگاهی و رشد فکری ارائه می‌دهد (اسد و همکاران، 2021). این امر دانش آموزان را قادر می سازد تا از نظر تحصیلی پیشرفت کنند و دانش و دیدگاه های خود را گسترش دهند. با سرمایه گذاری های مستمر در بخش آموزش و ارتقای مشارکت های بین المللی، این کشور در موقعیتی قرار گرفته است که شرایط بهتری را در پیش گیردو نقش مهمی در عرصه آموزش عالی جهانی دارد (طاهرا و همکاران، 2020). این امر منجر به جذب استعدادهای متنوع از مناطق مختلف و غنی سازی مخزن جهانی دانش و تخصص خواهد شد.

 نتیجه‌گیری:  سیستم آموزش عالی در پاکستان با چالش‌های متعددی مواجه است که پیامدهایی برای گسترش و رقابت آن در عرصه جهانی دارد. با این وجود، سیاستگذاران و ذینفعان از طریق شناخت این موانع و استفاده از چشم‌اندازهای بالقوه، توانایی ایجاد یک سیستم آموزش عالی انعطاف‌پذیر را دارند که کمک قابل توجهی به پیشرفت ملی و تحسین بین‌المللی می‌کند. پاکستان این پتانسیل را دارد که در ارتقای سیستم آموزش عالی خود و پرورش گروهی از افراد شایسته و آگاه که قادر به رسیدگی به چالش های آینده هستند، پیشرفت چشمگیری داشته باشد. این را می توان با پرداختن مؤثر به نگرانی های مربوط به کیفیت، دسترسی، بودجه، حکومت، تحقیق و بین المللی شدن به دست آورد.

منابع

1.  Akhtar, C. S., Aamir, A., Khurshid, M. A., Abro, M. M. Q., & Hussain, J. (2015). کل پاداش ها و حفظ: مطالعه موردی موسسات آموزش عالی در پاکستان. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 210, 251-259
2. علی، م. س.، و جلال، ح. (2018). آموزش عالی به عنوان پیش بینی کننده اشتغال: چشم انداز دنیای کار. بولتن آموزش و پژوهش، 40(2)، 79-90.
3.  اسد، م. م.، حسین، ن.، وادو، م.، خند، ز. ح.، و چوری، پ. پی. (2021). ادغام فن‌آوری‌های یادگیری الکترونیکی برای فرآیند آموزش و یادگیری تعاملی: یک مطالعه تجربی بر روی موسسات آموزش عالی پاکستان. مجله پژوهش های کاربردی در آموزش عالی، 13(3)، 649-663.
4.  اقبال، س. ع.، عاشیق، م.، رحمان، س. یو.، رشید، س.، و طیب، ن. (2022). برداشت ها و تجربیات دانشجویان از آموزش آنلاین در دانشگاه ها و مؤسسات آموزش عالی پاکستان در طول COVID-19. علوم تربیتی، 12(3)، 166.
5. Khalid, J., Ali, A. J., Khaleel, M., & Islam, M. S. (2017). به سوی جامعه دانش جهانی؛ تحلیل SWOT آموزش عالی پاکستان در زمینه بین المللی شدن مجله تجارت، 2(2)، 08-15.
6.  Khokhar, A. J. (2018). رهبران آکادمیک زن در آموزش عالی در پاکستان: دیدگاه های دانشجویان دختر ثبت نام شده در مقاطع تحصیلی عالی مجله مطالعات زنان پاکستان: علم النسوان، 25(2)، 59-76.
7.  خواجه، ت.، ظفر، ع. م.، و فایزه، ف. ا. (2022). رهبران تصادفی: تجربیات و دیدگاه های رهبران آموزش عالی در پاکستان مجله بین المللی رهبری و مدیریت آموزشی، 168-194.
8.  محبوب، ع. (1396). آموزش زبان انگلیسی در آموزش عالی در پاکستان: سیاست ها، ادراکات، مشکلات و امکانات آموزش متوسط ​​انگلیسی در آموزش عالی در آسیا و اقیانوسیه: از سیاست تا آموزش، 71-91.
9.  مغول، س.ح.، قیصرانی، ن.، سولنگی، گ.، و فیض، س. (1390). ترویج آموزش برای توسعه پایدار: چالش ها و مسائل برای موسسات آموزش عالی در پاکستان مجله بین المللی یادگیری و توسعه، 1 (1)، 159-165.
10.   . Mukaram, A. T., Rathore, K., Khan, M. A., Danish, R. Q., & Zubair, S. S. (2021). آیا دو رهبری تطبیقی-آکادمیک می توانند دانشگاه ها را برای تغییر آماده کنند؟ شواهد از موسسات آموزش عالی در پاکستان در پرتو COVID-19. بررسی تحقیقات مدیریت، 44(11)، 1478-1498.
11.  مرتضی، K. G.، و Hui، L. (2021). آموزش عالی در پاکستان: چالش ها، فرصت ها، پیشنهادات بررسی فصلنامه آموزش، 4(2).
12.  ناز، س (1395). تأثیر جهانی شدن بر آموزش عالی در پاکستان: چالش ها و فرصت ها مجله بین المللی نوآوری در آموزش و یادگیری (IJITL)، 2(2
13. . قریشی، م. ای.، جانجوا، س. ی.، زمان، ک.، لودی، م. س.، و طارق، ی. ب. (2014). بین المللی سازی موسسات آموزش عالی: اجرای چرخه DMAIC. علم سنجی، 98، 2295-2310.
14.  Raza, H., Ali, A., Rafiq, N., Xing, L., Asif, T., & Jing, C. (2023). مقایسه آموزش عالی در پاکستان و چین: توسعه پایدار در دیدگاه دانشجو پایداری، 15(5)، 4327. 15
15.  Sultan, S., Ajmal, M., & Lodhi, M. F. (2016). آگاهی زیست محیطی در میان معلمان کارآموز در سطح عالی در پاکستان: نیاز، دامنه، چالش ها و فرصت ها. بولتن آموزش و پژوهش، 38(2)، 123-134.
16.  طاهره، م.، حسن، ع.، مالک، ع.، و یوسف، م. آی. (2020). آموزش معلمان در پاکستان: مسائل و مشکلات. ارسال آنلاین.
17.  Ullah, M. H., Ajmal, M., & Rahman, F. (2011). تجزیه و تحلیل شاخص های کیفیت آموزش عالی در پاکستان. مجله علوم اجتماعی کانادا، 1 (1)، 1-5.
18. . Walkinshaw, I., Fenton-Smith, B., & Humphreys, P. (2017). مسائل و چالش های EMI در آموزش عالی آسیا و اقیانوسیه: مقدمه آموزش متوسط ​​انگلیسی در آموزش عالی در آسیا و اقیانوسیه: از سیاست تا آموزش، 1-18.
19. زاهد، جی.، هولی، تی، و نیری، س. (2020). مشاغل در آموزش عالی در پاکستان: تمرین فعلی و گزینه های آینده. مجله بریتانیایی راهنمایی و مشاوره، 48 (4)، 443-453.
20.  زکریا، م.، جانجوا، س. ی.، و فیدا، ب. ا. (2016). بین المللی شدن آموزش عالی: روندها و سیاست ها در پاکستان بولتن آموزش و پژوهش، 38(1)، 75-88.

لینک منبع :

https://www.researchgate.net/publication/373069868_Higher_Education_Policy_in_Pakistan_Challenges_and_Opportunities_in_Global_Context