چرا جوانان صرب به دموکراسی اعتقاد ندارند اما معتقدند که صربستان به یک رهبر قوی نیاز دارد؟

بر اساس «گزارش دوره ای» که توسط شورای ملی جوانان صربستان Krovna organizacija mladih Srbije (KOMS) منتشر شده است، 57.5 درصد از جوانان 15 تا 30 ساله صربستان معتقدند که این کشور به یک رهبر قوی نیاز دارد که بالاترین نتیجه در شش سال گذشته است.

در میان جوانترین گروه از پاسخ دهندگان یعنی 15 تا 19 ساله ها، حتی به 63.5 درصد می رسد.  یکی دیگر از یافته های نگران کننده در این تحقیق، نگرش جوانان نسبت به وضعیت کوزوو است. اکثریت، 37.1 درصد بر این باورند که صربستان باید «در زمان مناسب کنترل کامل کوزوو را با ابزار نظامی به دست گیرد»، که اساساً به معنای جنگ است. در همین حال، 21.5 درصد معتقدند که دولت باید «در زمینه آشتی صرب‌ها و آلبانیایی‌ها کار کند و مسئله وضعیت را برای آینده باقی بگذارد»، 2.9 درصد از گزینه «عدم به رسمیت شناختن کوزوو، بلکه مصالحه در برخی زمینه‌ها، مانند عضویت در سازمان‌های بین‌المللی» حمایت می‌کنند. و 18.4 درصد از گزینه "به رسمیت شناختن کوزوو، اما با تغییر مرزها به طوری که اکثریت جمعیت صربستان در صربستان باقی بمانند" موافق هستند.

در مورد نظام های سیاسی، علاوه بر حمایت از یک رهبر قوی، دیدگاه جوانان در مورد دموکراسی نیز نگران کننده است. تنها 39 درصد از جوانان معتقدند که دموکراسی بهترین شکل حکومت است، در حالی که 26.4 درصد چنین نیستند و 34.6 درصد با «نمی دانم» پاسخ دادند.

دلایل این نتایج، به‌ویژه در مورد سیستم‌های ارزشی جوانان، در حوزه‌های متعددی یافت می‌شود. همانطور که میلیانا پژیچ، یکی از همکاران این تحقیق، توضیح می‌دهد: «جوانان نمی‌توانند آنچه را که نمی‌فهمند درک کنند، ما به جوانان درباره دموکراسی، رویه‌ها یا اهمیت ارزش‌های دموکراتیک نمی‌آموزیم. شاخص اصلی این امر همچنان توصیه به اجباری شدن آموزش شهروندی در مدارس است که حتی با گذشت 23 سال از وجود آن در سیستم آموزشی هنوز اتفاق نیفتاده است. در مدارس مطالعه ای در مورد آن وجود ندارد و از سوی دیگر، این وضعیت به این دلیل به وجود می آید که گفتمان سیاسی و رسانه ها هیچ کاری برای توضیح اهمیت دموکراسی و فرآیندهای دموکراتیک انجام نمی دهند. من فکر می کنم همه این دلایل نشان می دهد که جوانان ممکن است اساساً درک نکنند که دموکراسی به چه معناست و چه چیزی می تواند برای آنها فراهم کند. سپس، از سوی دیگر، اگر آنها چیزی را ندانند یا درک نکنند، نمی توانند برای آن ارزش قائل شوند.

جوانان به ارزش های لیبرال اعتقاد دارند، اما به دموکراسی باور ندارند

نظام سیاسی-اجتماعی که برای چندین دهه (یا حتی بیش از 100 سال) بر کیش رهبری پافشاری کرده است، با دوره‌های مهلت کوتاه، و مضامین ملی‌گرایی که از زمان فروپاشی یوگسلاوی ادامه داشته و بر منطقه مسلط بوده است، قطعا بر نگرش جوانان اثر گذاشته و از میان این عوامل می توان دلایلی برای افراط گرایی آنان یافت.

پروفسور بویان ورانیک از دانشکده علوم سیاسی به NIN گفت که چنین تحقیقاتی از یک الگوی علمی شناخته شده پیروی می کند. به گفته او، جوان‌ترین و مسن‌ترین اعضای جامعه اغلب محافظه‌کارترین بخش‌های آن هستند - اعضای مسن‌تر به این دلیل که «در روحیه تجربه زندگی» هستند و جوان‌ترین افراد به این دلیل که «در روحیه بی‌تجربه‌ی زندگی هستند». در جوامع پست کمونیستی مانند صربستان، نفوذ غالب خانواده پدرسالار، گرایش به اقتدار را به پاسخی منطقی برای جوانان تبدیل می کند. با این حال، برخی از ارزش های بیان شده توسط جوانان با این دیدگاه نسل جدید در تضاد است.

ورانیک توضیح داد: اگر به طیف ارزشی جوانان در صربستان نگاه کنید (از این گزارش)، ارزش‌هایی که از یک رهبر مستبد حمایت می‌کنند پایین رتبه‌بندی می‌شوند. منظورم در اینجا تعلق به ملت و ایمان است. از سوی دیگر آزادی فردی، محیط و خانواده بالاترین رتبه را دارند. یک تعبیر احتمالی این است که جوانان در صربستان به استبداد تمایل ندارند، بلکه بیشتر به لیبرالیسم تمایل دارند. این با بی اعتمادی نسبی به دموکراسی همسو می شود زیرا لیبرالیسم و ​​دموکراسی ازدواج طولانی و ناخوشایندی داشته اند. پوپولیسم در صربستان رشد کرد نه به این دلیل که از سیاست های اقتصادی لیبرال انتقاد کرد، بلکه به این دلیل که از دموکراسی (5 اکتبر) انتقاد کرد. بنابراین، رهبر تصور شده توسط جوانان، رهبر مستبد کلاسیک، پدر ملت نیست، که تصویری است که در نسل های قدیمی وجود دارد. در عوض، بیشتر درباره یک رهبر تکنوکرات است که برخی از ارزش‌های جهانی را ترویج می‌کند.»

او خاطرنشان می کند که بیشترین بی اعتمادی به دموکراسی در میان جوان ترین افراد، 15 تا 19 ساله است. با این حال، همانطور که جوانان بالغ می شوند، اعتماد آنها به سیستم دموکراتیک افزایش می یابد. داده ها این را تأیید می کند، به طوری که 42.5درصد از جوانان 25-30 سال اعلام کردند که از دموکراسی حمایت می کنند، و تمایل به یک رهبر قوی در آن گروه سنی از 63.5درصد به 51.5درصد کاهش می یابد. ورانیک تأکید می کند که در جوانی این بیشتر به اجتماعی شدن و فرهنگ سیاسی مربوط می شود تا ایدئولوژی ها. با این حال، با مهاجرت به مناطق شهری بزرگتر و کسب تجربه سیاسی، این انگیزه استبدادی کاهش می یابد و در دوره بین 30 تا 50 سالگی، زمانی که افراد خانواده، شغل و عادات زندگی را ایجاد می کنند، به سطح قابل قبولی از نظر دموکراتیک می رسد. ورانیک توضیح می‌دهد که پس از 50 سالگی، سنت‌سازی مجدد شتاب بیشتری می‌گیرد.

ما نباید فراموش کنیم که جوانان اسلوبودان میلوشویچ را پس از اعتراضات در سال 1996 و البته در سال 2000 سرنگون کردند و جوانان امروز فرزندان آنها هستند. موفقیت اقتصادی، توجه به محیط زیست، نوعی تحمل منفعلانه که در آن برای حقوق اقلیت‌ها مبارزه نمی‌کنید، بلکه آنها را نادیده می‌گیرید، و در نهایت مشارکتی که بیشتر با فرهنگ «بیدار» همخوانی دارد تا با فرهنگ کلاسیک نهادهای تحت فشار. همه اینها ویژگی های تغییرات جهانی در لیبرالیسم است. به نظر من این گزارش چنین روندهایی را نشان می دهد. اگر به زمانی نگاه کنیم که جوانان بیشتر به دموکراسی اعتقاد داشتند، بین سال‌های 2018 تا 2022، در جریان اعتراضات «1 در 5 میلیون» و اولین اعتراضات علیه استخراج لیتیوم بود. مصاحبه‌شونده NIN گفت: این اعتراض‌ها با مضامینی که این گزارش تأیید می‌کند برای جوانان مهم است، همزمان شد.

با این حال، پاسخ ها به طور قابل توجهی بسته به محل سکونت پاسخ دهندگان متفاوت بود. ورانیک اشاره می کند که ناسیونالیسم و ​​محافظه کاری در برخی مناطق سنتی مانند جنوب و غرب صربستان بیشتر وجود دارد.

بنابراین، این بیشتر به اجتماعی شدن و فرهنگ سیاسی مربوط می شود تا ایدئولوژی ها. با این حال، با مهاجرت به مناطق شهری بزرگتر و کسب تجربه سیاسی، این انگیزه اقتدارگرایانه کاهش می یابد و در سنین 30 تا 50 سالگی، زمانی که مردم در حال تشکیل خانواده، شغل و عادات زندگی هستند، به سطح قابل قبول دموکراتیک می رسد. ورانیک توضیح می‌دهد که پس از 50 سالگی، سنت‌سازی مجدد شتاب بیشتری می‌گیرد و تا پیری عمیق‌تر می‌شود.

دموکراسی شهودی

پژیک اضافه می کند که اگرچه جوانان به صراحت به دموکراسی اعتقاد ندارند، اما به طور شهودی با آن درگیر هستند (حتی اگر ممکن است آن را به این نام نگویند) و از اصول دموکراتیک خاصی در مشارکت خود در زندگی عمومی استفاده می کنند.

ما همچنین داده‌هایی را در سال جاری و سال گذشته دریافت کردیم که نشان می‌دهد تقریباً هر جوان دیگری طوماری را امضا کرده یا به اعتراضی که توسط جامعه مدنی سازماندهی شده است پیوسته است. بنابراین جوانان راه هایی برای مشارکت در زندگی عمومی پیدا می کنند. آنچه امسال ما را شگفت زده کرد، داده هایی بود که نشان می داد 73 درصد در انتخابات دسامبر 2023 رای دادند. این دوباره نشان می دهد که حتی اگر جوانان فکر کنند که انتخابات عادلانه نیست، انگیزه آنها را برای رای دادن کاهش نداده است. از یک سو، آنها دموکراسی در صربستان را به عنوان بهترین شکل حکومت نمی‌دانند، اما از سوی دیگر، در فرآیندهای خاصی شرکت می‌کنند، خواه از طریق ابتکارات، طومارها، اعتراض‌ها یا رأی‌گیری باشد.

نتایج نظرسنجی همچنین نشان می دهد که نگرش جوانان نسبت به دموکراسی سیاه و سفید نیست. در نظرسنجی هایی که به عنوان بخشی از این گزارش انجام شد، جوانان ارزش های خاصی را که اغلب با اصول دموکراتیک مرتبط هستند رتبه بندی کردند. از آنها خواسته شد که این مقادیر را در مقیاسی از 1 (اصلا مهم نیست) تا 5 (بسیار مهم) رتبه بندی کنند.

برخی از ارزش‌ها که دموکراتیک تلقی می‌شوند رتبه بسیار بالایی داشتند. به عنوان مثال، میانگین اهمیت آزادی شخصی 4.64، پلورالیسم سیاسی با میانگین 3.37 و عدم وجود فساد نیز امتیاز 3.37 را کسب کرده است. برابری جنسیتی به طور میانگین 92/3 و شمولیت و عدم تبعیض به طور میانگین 09/4 را دریافت کرد. پژیچ معتقد است که جهت گیری ایدئولوژیک جوانان منعکس کننده یک جامعه به طور فزاینده قطبی شده است و خاطرنشان می کند که جهت گیری ایدئولوژیک آنها به بهترین وجه توسط ترجیحات سیاست خارجی آنها نشان داده می شود.

بیشترین درصد جوانان از سیاست تعادل حمایت می کنند، اما زمانی که مجبور به انتخاب جهت گیری سیاست خارجی برای صربستان می شوند – چه صربستان بیشتر به سمت شرق یا غرب متمایل شود – شرق همچنان بر آن تسلط دارد و در حال حاضر 54 درصد طرفدار شرق و 46 درصد طرفدار غرب هستند. با این حال، از سوی دیگر، آنها بسیار آگاهند که چقدر آزادی فردی، ارزشی که آنها بسیار طرفدارش هستند، در دموکراسی های اروپای غربی یافت می شود. این آگاهی آنها را تشویق می کند، اگر قصد مهاجرت از صربستان را دارند، مقصدهایی را انتخاب کنند که بتوانند با این آزادی ها زندگی کنند، که داده ها نیز از آن پشتیبانی می کنند.

او می گوید که این روایت هم از بی میلی و هم ناتوانی دولت در ارائه برنامه هایی برای آموزش مدنی غیررسمی ناشی می شود. علاوه بر این، افزایش تعداد اطلاعات نادرست به جوانان کمک می کند تا فرصت های کمتری برای تفکر انتقادی و شکل دادن به عقایدی داشته باشند که آنها را قادر می سازد در زندگی عمومی و سیاسی شرکت کنند. این وضعیت عواقب خاصی به همراه دارد.

پیامد چنین روایتی این است که جوانان یا بی‌تفاوت می‌شوند یا تصمیم می‌گیرند که مستقلاً خود را درگیر نکنند و آموزش ندهند، یا به سادگی تسلیم روایت‌های پوپولیستی می‌شوند که بیشتر و بیشتر شاهد آن هستیم. شاید نمونه ای از اینکه چگونه روایت های سیاسی می تواند بر نگرش جوانان تأثیر بگذارد را بتوان در داده هایی مشاهده کرد که نشان می دهد تعداد زیادی از جوانان از بازگشت کوزوو از طریق ابزارهای نظامی (37.1٪) حمایت می کنند. وقتی از این رویکرد برای حل مسئله کوزوو صحبت می کنیم، این روایت پوپولیستی را می توان در دو سوی طیف سیاسی مشاهده کرد. تعداد کمی از بازیگران هستند که در مورد چگونگی زندگی مردم در آنجا صحبت می کنند یا اینکه چگونه می توان برخی از چالش ها را از طریق گفتگوی سازنده حل کرد. ما این روایت‌های پوپولیستی را داریم که نه تنها بر جوانان بلکه بر همه شهروندان تأثیر می‌گذارد.»

شورای ملی جوانان صربستان( KOMS)  انجمنی متشکل از 109 تشکل و سازمان جوانان است و بالاترین نهاد نمایندگی مستقل جوانان در صربستان بشمار می رود.

 Snezana Rakic  --  NIN, 27.08.2024

منبع:  https://www.nin.rs/drustvo/vesti/55090/jak-voda-i-vojska-na-kosovu-zasto-mladi-u-srbiji-ne-veruju-previse-u-demokratiju

1403/06/07