بحران سوریه که از سال ۲۰۱۱ آغاز شد، یکی از پیچیده‌ترین و تأثیرگذارترین رویدادهای سیاسی و نظامی خاورمیانه در دهه‌های اخیر بوده است. در این بحران، ترکیه به عنوان یکی از کشورهای همسایه سوریه و یکی از بازیگران اصلی منطقه، نقش پررنگی ایفا کرده است. سیاست‌های ترکیه در قبال سوریه، از حمایت از گروه‌های مخالف تا تأثیرگذاری بر تحولات نظامی و سیاسی، به طور مستقیم بر سقوط رژیم بشار اسد تأثیر داشته است.
اهداف ترکیه در بحران سوریه
۱. تأمین امنیت ملی: ترکیه به دلیل هم‌مرزی با سوریه، همواره نگران نفوذ گروه‌های تروریستی و شبه‌نظامیان کُرد به خاک خود بوده است. آنکارا تلاش کرده است با ایجاد مناطق امن در مرزهای سوریه، این تهدیدات را کاهش دهد.
۲. حمایت از اپوزیسیون سوریه: ترکیه از ابتدای بحران، حمایت گسترده‌ای از گروه‌های مخالف اسد، به ویژه ائتلاف ملی سوریه و گروه‌های نظامی همچون "ارتش آزاد سوریه"، انجام داده است.
۳. تقویت جایگاه منطقه‌ای: ترکیه تلاش کرده است با ایفای نقش فعال در بحران سوریه، نفوذ خود را در منطقه خاورمیانه گسترش دهد و به عنوان یک قدرت اصلی در حل‌وفصل بحران‌های منطقه‌ای شناخته شود.
سیاست‌های ترکیه علیه رژیم اسد
۱. حمایت از گروه‌های مخالف و افراطی: ترکیه افزون بر حمایت از اپوزیسیون میانه‌رو، به برخی گروه‌های تندرو مانند "هیئت تحریر الشام" نیز کمک کرده است. این اقدامات به تضعیف مواضع رژیم اسد در مناطق استراتژیک منجر شد.
۲. عملیات نظامی مستقیم: ترکیه چندین عملیات نظامی در خاک سوریه انجام داده است، مانند عملیات "سپر فرات" و "شاخه زیتون"، که هدف آن‌ها نه تنها مقابله با نیروهای کُرد، بلکه تضعیف ارتش سوریه نیز بوده است.
۳. تأثیرگذاری بر دیپلماسی منطقه‌ای: ترکیه از طریق مشارکت در مذاکرات آستانه و سوچی، سعی کرده است مواضع خود را بر رژیم اسد و متحدانش مانند روسیه و ایران تحمیل کند.
تأثیر ترکیه بر سقوط رژیم بشار اسد
۱. تضعیف مشروعیت بین‌المللی اسد: ترکیه با لابی‌های گسترده در سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای غربی، به کاهش حمایت‌های بین‌المللی از رژیم اسد کمک کرده است.
۲. تغییر موازنه قدرت در میدان نبرد: حمایت تسلیحاتی و مالی ترکیه از گروه‌های مخالف، موازنه قدرت را در برخی جبهه‌های مهم به نفع مخالفان تغییر داده است.
۳. افزایش فشار اقتصادی بر رژیم اسد: سیاست‌های ترکیه، از جمله تحریم‌های اقتصادی و محدودیت‌های تجاری، فشار مضاعفی بر اقتصاد سوریه وارد کرده است.
ترکیه به لطف موقعیت استراتژیک خود در تقاطع اروپا و آسیا، روابط تاریخی و سیاست خارجی بلندپروازانه، نقشی کلیدی در ژئوپلیتیک خاورمیانه و آسیای مرکزی ایفا می‌کند. در دهه‌های اخیر، آنکارا تلاش کرده است تا نفوذ خود را در این مناطق از طریق ابزارهای سیاسی، اقتصادی، نظامی و فرهنگی تقویت کند.
در خاورمیانه، ترکیه یکی از بازیگران اصلی سیاست منطقه‌ای است. دخالت آن در بحران سوریه نمونه بارزی از تلاش آنکارا برای گسترش حضور خود و حفاظت از منافع ملی‌اش است. با حمایت از نیروهای مخالف در سوریه، ایجاد مناطق امن و انجام عملیات‌های نظامی، ترکیه نفوذ خود را در بخش شمالی این کشور تقویت می‌کند و هم‌زمان با گروه‌های کرد که آن‌ها را تهدیدی برای امنیت ملی خود می‌داند، مبارزه می‌کند. علاوه بر این، آنکارا سیاست فعالی در قبال درگیری فلسطین و اسرائیل در پیش گرفته و با حمایت از فلسطینیان و مخالفت با سیاست‌های اسرائیل، تلاش می‌کند حمایت کشورهای مسلمان را جلب کرده و موقعیت خود را در جهان اسلام تقویت کند.
سیاست اقتصادی ترکیه در خاورمیانه نیز به عنوان ابزاری مهم برای نفوذ عمل می‌کند. آنکارا خود را به عنوان یک مرکز کلیدی انرژی معرفی کرده که از طریق آن خطوط لوله انتقال نفت و گاز از کشورهای خلیج فارس و منطقه خزر به اروپا عبور می‌کند. پروژه‌هایی نظیر خط لوله باکو-تفلیس-جیهان (BTC) و خط لوله ترانس آناتولی (TANAP) ترکیه را به یک عنصر حیاتی در معماری انرژی منطقه تبدیل است.
در عین حال، ترکیه از قدرت نرم نیز برای گسترش حضور خود بهره می‌برد. از طریق برنامه‌های فرهنگی و آموزشی، سریال‌های تلویزیونی، کمک‌های بشردوستانه و توسعه زیرساخت‌ها، آنکارا ایده‌های نئوعثمانی‌گرایی را ترویج می‌دهد و به کشورهای منطقه روابط تاریخی آن‌ها با امپراتوری عثمانی را یادآوری می‌کند.
در آسیای مرکزی نیز ترکیه تلاش دارد نقش مهمی ایفا کند و بر هویت مشترک ترکی خود تأکید می‌کند. قزاقستان، ازبکستان، قرقیزستان و سایر کشورهای منطقه از سوی آنکارا به عنوان بخشی از فضای فرهنگی مشترک تلقی می‌شوند که این امر امکان توسعه همکاری‌های نزدیک را فراهم می‌کند. ترکیه روابط تجاری و سرمایه‌گذاری خود را با این کشورها، از جمله پروژه‌های حوزه ساخت‌وساز، حمل‌ونقل و انرژی، فعالانه توسعه می‌دهد. همچنین از طریق سازمان‌هایی مانند شورای همکاری کشورهای ترک‌زبان، پیوندهای خود را تقویت می‌کند.
بدین ترتیب، ترکیه با ترکیب عناصر قدرت سخت و نرم، به طور ماهرانه‌ای نفوذ خود را هم در خاورمیانه و هم در آسیای مرکزی تقویت می‌کند. اقدامات استراتژیک آن نه تنها چشم‌انداز سیاسی این مناطق را تغییر می‌دهد، بلکه جایگاه آن را در سیاست جهانی به سطح جدیدی ارتقا می‌بخشد.
چالش‌ها و پیامدها برای ترکیه
۱. روابط با ایران و روسیه: حمایت ترکیه از مخالفان اسد باعث تنش‌هایی در روابط این کشور با ایران و روسیه شده است، هرچند آنکارا تلاش کرده است این تنش‌ها را مدیریت کند.
۲. مشکل پناهجویان: بحران سوریه منجر به ورود میلیون‌ها پناهجو به ترکیه شده است که فشار زیادی بر اقتصاد و جامعه ترکیه وارد کرده است.
۳. تهدید امنیت داخلی: حمایت از گروه‌های مسلح و افراطی گاهی به ناامنی‌های داخلی و حملات تروریستی در خاک ترکیه منجر شده است.
نکته:
ترکیه با اتخاذ سیاست‌های فعال در بحران سوریه، نقش مهمی در تضعیف و سقوط رژیم بشار اسد ایفا کرده است. با این حال، این اقدامات پیامدهای متعددی برای امنیت، اقتصاد و سیاست داخلی و خارجی ترکیه داشته است. در نهایت، نقش ترکیه در بحران سوریه نشان‌دهنده تعادل پیچیده میان منافع ملی، نفوذ منطقه‌ای و همکاری‌های بین‌المللی است. آینده این بحران و جایگاه ترکیه در آن به توانایی آنکارا در مدیریت چالش‌ها و بهره‌برداری از فرصت‌ها بستگی دارد.
آستانه قزاقستان
https://ru.valdaiclub.com/a/highlights/byt-ili-ne-byt-miru-mezhdu-ankaroy-i-damaskom/
https://www.rbc.ru/politics/08/12/2024/6755741b9a79475db5968c5d
نظر شما