کارل بروکلمان (Carl Brockelmann) (۱۷ سپتامبر ۱۸۶۸ – ۶ مه ۱۹۵۶) خاورشناس آلمانی و از بزرگ‌ترین سامی‌شناسان (عرب‌شناسان) در نیمه اول قرن بیستم بود. بروکلمان دوران جوانی خود را در روستوک گذراند. او ابتدا در ترم تابستانی سال 1886 تحصیلات زبان‌شناسی خود را در دانشگاه روستوک آغاز کرد، اما سپس با دریافت یک بورسیه تحصیلی به دانشگاه برسلاو رفت. در سال 1888 به نزد شرق‌شناس مشهور «تئودور نولدکه» در دانشگاه استراسبورگ رفت، جایی که در سال 1890 موفق به اخذ مدرک دکترا شد و آزمون دولتی تدریس در مدارس عالی را نیز گذراند. در دو سال بعد، بروکلمان به عنوان کارآموز و معلم کمکی در دبیرستان پروتستانی استراسبورگ مشغول به کار شد و از جمله به فرزندان خانواده‌های کارخانه‌دار آدلر و اوپنهایمر تدریس کرد.
در سال 1893 بروکلمان در دانشگاه برسلاو برای رشته زبان‌شناسی سامی، مجوز تدریس (habilitation) گرفت. در سال 1900 به عنوان استاد فوق‌العاده زبان عربی به دانشگاه برلین رفت و در سال 1903 به عنوان استاد تمام مصرشناسی در دانشگاه کونیگسبرگ منصوب شد. در سال 1910، او به سمت کرسی زبان‌شناسی سامی و مطالعات اسلامی در دانشگاه هاله دعوت شد، جایی که در سال 1918 تأسیس مؤسسه شرق‌شناسی را پیگیری کرد و در سال‌های 1918-19 به عنوان رئیس دانشگاه خدمت کرد. از جمله شاگردان او می‌توان به هلموت ریتر، آگوست کلینگنهابن و یوهان فوک اشاره کرد. او در سال 1922 دوباره به دانشگاه برلین بازگشت و هانس بائر جانشین او در هاله شد.
با این حال، او در سال 1923 بار دیگر به برسلاو بازگشت. در اکتبر 1932 به ریاست دانشگاه برسلاو انتخاب شد و در مقابل حملات ضدیهودی دانشجویان نازی علیه پروفسور حقوق جزا، ارنست یوزف کوهن، ایستادگی کرد. مورخ معاصر، هلموت هایبر، او را به عنوان «رئیس دانشگاهی با شجاعت فوق‌العاده» توصیف کرده است. از جمله شاگردان
او در برسلاو می‌توان به برتهولد اسپولر و هانس یواخیم کیس‌لینگ اشاره کرد. پس از به قدرت رسیدن نازی‌ها، بروکلمان در 1 آوریل 1933 از سمت خود برکنار شد و در سال 1935 بازنشسته گردید. جانشین او اتو اشپیس بود.
او در سال 1937 به هاله نقل مکان کرد، جایی که توانست از کتابخانه انجمن شرق‌شناسی استفاده کند. پس از جنگ جهانی دوم، در سال 1945 به سمت مسئول کتابخانه منصوب شد و در سال 1947 به تدریس تورکولوژی پرداخت (که جبران‌کننده از دست رفتن حقوق بازنشستگی او در برسلاو بود). همزمان به عضویت اتحادیه سراسری کارگران آلمان (FDGB) درآمد. او تا سن 88 سالگی به تدریس در رشته تخصصی خود ادامه داد.
بروکلمان در توسعه استاندارد DIN 31635 (روش لاتین‌نویسی الفبای عربی) نقش کلیدی داشت. این استاندارد بر اساس روش لاتین‌نویسی انجمن شرق‌شناسی آلمان (DMG) که او و هانس وِر پایه‌گذاری کرده بودند، طراحی شد و در سال 1936 در کنگره بین‌المللی شرق‌شناسان در رم پذیرفته شد.
در سال‌های ۱۸۹۵ تا ۱۹۱۴، بروکلمان به گردآوری اطلاعات درباره تاریخ اسلام پرداخت و نگارش فصل «تاریخ اسلام» را در اثری که زیرنظر یولیوس فون پلوگ هارتونگ درباره تاریخ جهان نوشته می‌شد، به عهده گرفت. این فصل به‌طور فشرده تاریخ اسلام را از آغاز تا زمان تألیف دربرمی‌گرفت. بروکلمان در طی ۲۵ سال این مطلب را گسترش داد و فصلی دراز درباره اوضاع دولت‌های جدید اسلامی بعد از جنگ جهانی اول تا ۱۹۳۹ بر آن افزود. حاصل کار، کتاب مشهور و معتبر تاریخ ملل و دول اسلامی بود که در سال ۱۹۳۹ انتشار یافت.
با اثر خود، «تاریخ ادبیات عربی» (که ابتدا بین سال‌های 1898 تا 1902 توسط انتشارات فلبِر در وایمار منتشر شد و سپس نسخه دوم آن که با ضمائم تطبیق داده شده بود در سال‌های 1937–1942 چاپ شد)، بروکلمان یک کتاب مرجع کتاب‌شناختی مهم نوشت که بعدها فؤاد سزگین با کتاب «تاریخ نگارش‌های عربی» (منتشر شده بین 1967 تا 2015) راه او را ادامه داد.
بروکلمان در تابستان ۱۹۵۳ برای بار دوم بازنشسته شد، ولی درس و بحث را رها نکرد. سرانجام در ۶ مه ۱۹۵۶ درگذشت.
منبع: Iranicaonline
نظر شما