وقفه طولانی در تدریس تاریخ در نیجریه

تدریس تاریخ برای یک کشور از اهمیت بالایی برخوردار است و به مردم کمک می‌کند تا هویت ملی خود را بشناسند و از پیشینه فرهنگی و اجتماعی خود آگاهی یابند. این آگاهی نه‌ تنها باعث تقویت احساس تعلق و همبستگی میان اقوام مختلف می‌شود، بلکه به افراد امکان می‌دهد تا از اشتباهات گذشته بیاموزند و تصمیمات بهتری در حال و آینده اتخاذ کنند.

نیجریه کشوری است با تاریخ و فرهنگ بسیار پیچیده که در آن گروه‌های قومی و مذهبی مختلف در طول قرن‌ها ، همگرایی‌ها و واگرایی‌های متعددی داشته‌اند. این همگرائی‌ها و واگرائی‌ها نه تنها به مسائل قومی، بلکه به زمینه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیز مرتبط هستند. در اینجا برخی از همگرائی‌ها و واگرائی‌های تاریخی قوم‌های اصلی نیجریه بیان می گردد:

همگرائی‌ها

اتحاد در مقابل استعمار

 در دوران استعمار، مردم نیجریه به رغم تفاوت‌های قومی و فرهنگی خود، در برابر سلطه بریتانیا همگرایی پیدا کردند. دولت بریتانیا پس از اتحاد مناطق مختلف نیجریه تحت حاکمیت خود، تلاش کرد تا این مناطق را به یک کل واحد تبدیل کند. این همگرایی سیاسی موجب شد تا قوم‌های مختلف نیجریه در نهایت وارد یک پروسه مشترک علیه استعمار شوند.

تجارت و روابط اقتصادی

در طول تاریخ، برخی از گروه‌های قومی نیجریه روابط تجاری و اقتصادی نزدیک‌تری با یکدیگر داشتند. برای مثال، قوم یوروبا، هاوسا و ایگبو در بعضی دوره‌ها برای تجارت و تبادل کالاها با یکدیگر همگرایی پیدا کردند. این همگرائی‌های اقتصادی در بسط شبکه‌های تجاری در غرب آفریقا تأثیرگذار بوده است.

ادغام فرهنگی

 در مناطقی مانند ایبولا (یوروبا) و مناطق مختلف شمالی، قوم‌ها در طول تاریخ در پی پذیرش فرهنگ‌ها و رسوم یکدیگر بوده‌اند. در نتیجه، فرهنگ‌های مختلف در هم آمیخته و موجب ایجاد یک جامعه فرهنگی غنی و چندگانه شده‌اند.

واگرائی‌ها

اختلافات قومی و مذهبی

یکی از مهم‌ترین علل واگرایی در نیجریه، تفاوت‌های قومی و مذهبی است. در شمال نیجریه، مسلمانان غالب هستند، در حالی که در جنوب و شرق، بیشتر مردم به مسیحیت و آداب و رسوم سنتی وفادار هستند. این اختلافات مذهبی باعث تنش‌های شدید بین گروه‌های مختلف و گاهی منجر به خشونت و درگیری‌های قومی شده است.

جنگ‌های داخلی و جنگ‌های قومیتی

در دهه‌های اخیر، به ویژه پس از استقلال نیجریه در 1960، قوم‌ها درگیر جنگ‌های داخلی و درگیری‌های قومی شدند. یکی از شناخته‌شده‌ترین این درگیری‌ها، جنگ بیافرا (1967–1970) است که به دلیل تلاش قوم ایگبو برای جدایی و تشکیل کشور مستقل بیافرا بود. این جنگ بیش از یک میلیون کشته بر جای گذاشت و باعث ایجاد واگرایی‌های قومی و فرهنگی در میان مردم نیجریه شد.

نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی

اختلافات اقتصادی و اجتماعی نیز یکی دیگر از دلایل واگرایی‌ها در نیجریه است. مناطق جنوبی، به ویژه در نواحی نفت‌خیز، ثروت‌های زیادی را کسب کرده‌اند، در حالی که شمال نیجریه که عمدتاً کشاورزی است، از نظر اقتصادی کمتر توسعه یافته است. این نابرابری‌ها باعث ایجاد احساس نارضایتی و واگرایی در میان گروه‌های مختلف شده است.

نظام حکومتی و تقسیم قدرت

 در طول تاریخ، نظام حکومتی نیجریه به گونه‌ای بوده که بعضی از قوم‌ها احساس کرده‌اند که قدرت سیاسی و اقتصادی به صورت ناعادلانه توزیع می‌شود. این احساس بی‌عدالتی به واگرایی‌ها و اعتراضات گسترده در میان گروه‌های قومی مختلف دامن زده است.

چرایی عدم تدریس تاریخ در نیجریه

درس تاریخ در مدارس نیجریه از سال ۲۰۰۹ به‌طور رسمی حذف شد. دولت نیجریه تصمیم گرفت که تاریخ را از برنامه درسی مدارس حذف کند، به‌دلیل نگرانی‌ها از مشکلات مالی، منابع محدود آموزشی و فشارهای اقتصادی که باعث شد توجه بیشتری به دروس علمی و مهارت‌های شغلی معطوف شود. همچنین، برخی مقامات اعتقاد داشتند که تاریخ به‌طور خاص در فضاهای مدارس ابتدایی و متوسطه ممکن است برای دانش‌آموزان کاربردی و مفید نباشد.

این تصمیم باعث واکنش‌های گسترده‌ای شد و بسیاری از متخصصان و نهادهای آموزشی و فرهنگی اعتراض کردند، زیرا معتقد بودند که تاریخ بخش مهمی از هویت ملی است و حذف آن باعث از دست رفتن آگاهی از گذشته کشور و فرهنگ آن خواهد شد. بسیاری از منتقدان می‌گویند که این تصمیم ممکن است به نسل‌های جدید آسیب بزند و آن‌ها را از درک صحیح از تاریخ کشور، هویت ملی و ارزش‌های فرهنگی خود بی‌بهره سازد .

در آخرین روز سال 2024، وزیر آموزش و پرورش نیجریه ، تونجی آلوسا، در کانال های تلویزیونی اعلام کرد که از سال 2025، تاریخ در مدارس ابتدایی و متوسطه نیجریه تدریس خواهد شد. در کشور نیجریه افراد زیر 30 سال 0 کاملا از تاریخ خود ناآگاه هستند و این موضوع  تقریبا در هیچ نقطه ای از جهان اتفاق سابقه ندارد

چالش های پیش رو برای تدوین و تدریس درس تاریخ در نیجریه

تدوین و تدریس تاریخ در نیجریه با توجه به تنوع و تکثر فرهنگی، قومی و دینی این کشور، با چالش‌های متعددی روبرو است. نیجریه با بیش از ۲۵۰ قوم و زبان مختلف و تنوع دینی گسترده (اسلام، مسیحیت و مذاهب سنتی آفریقایی) ویژگی‌های خاصی دارد که تأثیر زیادی بر آموزش تاریخ در مدارس می‌گذارد. در اینجا چند چالش اصلی بررسی می‌شود:

اختلافات قومی و فرهنگی

 تاریخ نیجریه شامل رویدادهایی است که از دیدگاه‌های مختلف قومی و فرهنگی تفسیر می‌شود. هر قوم ممکن است روایت متفاوتی از تاریخ داشته باشد و این تفاوت‌ها می‌تواند منجر به تضادهای آموزش‌پذیری و چالش‌های هویتی برای دانش‌آموزان شود. در نتیجه، تدوین یک تاریخ واحد و مشترک برای تمام اقوام نیجریه دشوار است.

تنش‌های دینی

 با وجود تنوع دینی در نیجریه، تاریخ کشور ممکن است حاوی وقایع حساس یا جنجال‌آفرین در زمینه‌های مذهبی باشد. آموزش تاریخ به‌طور همزمان به مسیحیان، مسلمانان و پیروان مذاهب سنتی می‌تواند به بروز احساسات دینی متناقض و مشکلات در پذیرش مشترک منجر شود.

تأثیر سیاست‌ها

 اغلب تاریخ‌نگاری‌های نیجریه تحت تأثیر سیاست‌های دولتی و ایدئولوژی‌های حاکم قرار دارند. این امر می‌تواند منجر به تحریف یا سانسور بخشی از تاریخ شود تا تناسب بیشتری با نگرش‌های سیاسی خاص پیدا کند. این نوع تاریخ‌نگاری ممکن است نتواند تنوع و پیچیدگی واقعی تاریخ کشور را به‌طور کامل و بی‌طرفانه بازتاب دهد.

منابع محدود و دسترسی به اطلاعات

 بسیاری از اقوام نیجریه‌ای دارای تاریخ شفاهی غنی هستند، اما کمبود منابع کتبی و مستندات رسمی، مشکلاتی را در تدوین تاریخ دقیق و کامل به‌وجود آورده است. علاوه بر این، دسترسی به اطلاعات و منابع مرتبط با تاریخ‌های محلی برای نهادهای آموزشی ممکن است محدود باشد.

نگرش‌های متفاوت نسبت به تاریخ استعماری

 تاریخ استعماری نیجریه برای بسیاری از اقوام و گروه‌های اجتماعی یک موضوع حساس است. استعمار بریتانیا تأثیرات عمیقی بر کشور گذاشته، اما این تأثیرات ممکن است از دیدگاه‌های مختلف تفسیرهای متفاوتی داشته باشد. این می‌تواند باعث بروز مشکلات در تدریس تاریخ استعمار و تأثیرات آن بر ساختارهای اجتماعی و اقتصادی کشور شود.

تنوع زبان‌ها

 نیجریه بیش از ۵۰۰ زبان دارد، و این مسئله در تدریس تاریخ چالش ایجاد می‌کند. به‌ویژه در مناطقی که بسیاری از اقوام زبان‌های مختلف صحبت می‌کنند، دشواری‌های مربوط به ترجمه منابع تاریخی و تدریس تاریخ به زبان‌های مختلف وجود دارد.

نتیجه گیری :

تدریس تاریخ در نیجریه نه‌تنها به‌عنوان ابزاری برای آگاهی از هویت ملی و فرهنگی، بلکه به‌عنوان عامل مهمی در تقویت همبستگی اجتماعی و شناخت مسائل دموکراتیک و حقوق بشری اهمیت دارد. با این حال، حذف تاریخ از برنامه درسی مدارس در سال ۲۰۰۹ باعث از دست رفتن بخش زیادی از این آگاهی شد و نسل‌های جدید را از شناخت گذشته کشور و فرهنگ خود محروم ساخت. تصمیم اخیر دولت برای بازگرداندن تدریس تاریخ از سال ۲۰۲۵ نشان‌دهنده اهمیت دوباره‌ی تاریخ در فرآیند آموزش است، اما با توجه به تنوع قومی، فرهنگی، دینی و زبانی در نیجریه، این بازگشت با چالش‌های زیادی روبه‌رو خواهد بود. اختلافات قومی و دینی، تحریف‌های سیاسی، کمبود منابع معتبر و محدودیت‌های زبانی می‌تواند روند تدریس تاریخ را پیچیده کند. بنابراین، برای تدوین و تدریس تاریخ به‌طور مؤثر در نیجریه، نیاز به رویکردی جامع و دموکراتیک است که بتواند همه اقوام و گروه‌های مختلف را در نظر بگیرد و از تحریف تاریخ جلوگیری کند.

منابع:

https://themeteor.ng/2025/01/03/history-returns-to-nigerian-classrooms-after-13-year-absence/

https://tribuneonlineng.com/fulani-hausa-and-yoruba-truths/

https://guardian.ng/saturday-magazine/cover/nigerias-unending-vilification-of-history-in-schools/