افزایش نگرانی مردم نیجریه از حمایت آمریکا از بوکوحرام

مقدمه:

گروه تروریستی بوکوحرام یکی از تهدیدات جدی امنیتی در نیجریه و غرب آفریقا به شمار می‌آید. این گروه که در ابتدا به عنوان یک جنبش مذهبی مخالف با نظام آموزشی غربی شکل گرفت، به مرور زمان به یک تهدید بزرگتر تبدیل شد و عملیات‌های تروریستی گسترده‌ای را در منطقه انجام داد. با وجود اینکه ایالات متحده به طور رسمی بوکوحرام را به عنوان یک گروه تروریستی شناخته و در مبارزه با آن مشارکت کرده است، برخی شواهد و تحلیل‌ها حاکی از آن است که حمایت‌های آمریکا از این گروه به صورت غیرمستقیم و از طرق مختلف به گسترش فعالیت‌های آن کمک کرده است. در این متن، به بررسی نقش آمریکا در حمایت از بوکوحرام و چالش‌های موجود در این زمینه پرداخته خواهد شد.

تاریخچه کوتاه بوکوحرام در نیجریه

بوکوحرام یک گروه تروریستی افراطی است که عمدتا در نیجریه فعالیت می‌کند. تاریخچه آن به طور عمده با بحران‌های امنیتی و اجتماعی در شمال نیجریه ارتباط دارد. این گروه که به طور رسمی «جنبش اهل سنت برای جهاد در غرب آفریقا» نیز شناخته می‌شود، در سال 2002 توسط محمد یوسف تأسیس شد. او ابتدا در مدرسه‌ای مذهبی در مایدوگوری، در شمال نیجریه، فعالیت می‌کرد و بعدها جنبشی را بنیان‌گذاری کرد که به مخالفت با دولت نیجریه و ارزش‌های غربی پرداخت. واژه «بوکوحرام» از دو واژه در زبان هوسا گرفته شده است: «بوکو» به معنای «آموزش غربی» و «حرام» به معنای «ممنوع» یا «غیرقانونی» است. به طور کلی، نام این گروه به معنای «آموزش غربی حرام است» می‌باشد.

گروه بوکوحرام ابتدا به صورت یک حرکت مذهبی ضد دولتی و ضد فرهنگ غربی شروع به فعالیت کرد. این گروه مخالف نظام آموزشی و سیاسی نیجریه بود و خواستار ایجاد یک حکومت اسلامی در این کشور بود. در سال 2009، بوکوحرام به شدت علیه دولت نیجریه شورش کرد. این شورش به سرکوبی شدید گروه توسط نیروهای امنیتی نیجریه انجامید و محمد یوسف، رهبر گروه، کشته شد. این واقعه باعث شد که برخی از اعضای بوکوحرام از کشور فرار کنند و در کشورهای همسایه مانند کامرون و چاد پناه بگیرند. پس از این شکست، گروه به روش‌های تروریستی بیشتر متوسل شد. پس از مرگ محمد یوسف، گروه تحت رهبری ابوبکر شکو وارد فاز جدیدی از خشونت و ترور شد. این گروه مسئول بسیاری از حملات تروریستی، بمب‌گذاری‌ها، و حملات مسلحانه در شمال نیجریه است. یکی از معروف‌ترین حوادث مربوط به این گروه، ربایش 276 دختر از مدرسه‌ای در چیبوک در سال 2014 بود که واکنش جهانی گسترده‌ای را نیز به همراه داشت.

 بوکوحرام به تدریج فعالیت‌های خود را به کشورهای همسایه نیجریه، مانند چاد، کامرون، و نیجر گسترش داد. این گروه به دلیل پیوندهای خود با دیگر گروه‌های افراطی مانند داعش، تهدیدی بزرگ برای امنیت منطقه غرب آفریقا محسوب می‌شود. بوکوحرام همچنان به فعالیت‌های تروریستی خود ادامه می‌دهد، گرچه برخی از رهبران آن کشته یا دستگیر شده‌اند. این گروه به طور مستقیم به تهدید امنیت ملی نیجریه و کشورهای همسایه تبدیل شده و در حال حاضر با چالش‌های زیادی مواجه است.

نقش آمریکا در شکل گیری و حمایت از بوکوحرام در نیجریه

پشتیبانی غیرمستقیم ایالات متحده از بوکوحرام در نیجریه به یکی از مباحث مهم در بین مقامات نیجریه و کارشناسان تبدیل شده است. در حالی که ایالات متحده به طور رسمی بوکوحرام را به عنوان یک گروه تروریستی خارجی (FTO) و یک گروه تروریستی جهانی ویژه (SDGT) معرفی کرده است، تحولات و تحلیل‌های اخیر نشان می دهد که ممکن است اشکال مختلفی از حمایت غیرمستقیم این کشور از گروه تروریستی بوکوحرام وجود داشته باشد که پیچیدگی‌های این موضوع را بیشتر کرده است.

ایالات متحده در مبارزه نیجریه با بوکوحرام از طریق اشکال مختلفی از حمایت، از جمله اشتراک‌گذاری اطلاعات، آموزش نظامی و حمایت لجستیکی، مشارکت داشته است. مقامات ایالات متحده بر اهمیت کمک‌های ضدتروریسم برای تقویت توانایی نیروهای نیجریه‌ای در مقابله با شورش بوکوحرام تأکید کرده‌اند. ایالات متحده همچنین به افراد بی‌خانمان کمک‌های انسانی ارائه می‌دهد و از این طریق به وضعیت کمک می‌کند و در تلاش‌های دیپلماتیک و امدادی دخیل است.

با این حال، دینامیک‌های مشارکت ایالات متحده مورد سوال قرار گرفته است. برخی از مقامات نیجریه و کارشناسان نگرانی‌هایی در مورد ماهیت این حمایت ابراز کرده‌اند، به ویژه در مورد احتمال حمایت غیرمستقیم از گروه‌ها یا افرادی که با بوکوحرام مخالف هستند. این نگرانی‌ها بر این نکته تأکید دارند که ممکن است حمایت ایالات متحده به طور ناخواسته به نفع گروه‌های دیگری باشد که اهداف آن‌ها با اهداف دولت نیجریه هم‌راستا نیست و یا ممکن است به سود جناح‌هایی که برنامه‌های متناقضی دارند، استفاده شود.

برخی کارشناسان معتقدند که ایالات متحده در حالی که رسماً از دولت نیجریه حمایت می‌کند، ممکن است به طور غیرمستقیم از برخی عناصر که اهداف آن‌ها از استراتژی ضدتروریسم دولت نیجریه جداست، حمایت کند. این می‌تواند منجر به وضعیتی شود که کمک‌های ایالات متحده به پیچیدگی‌های موجود در میدان نبرد دامن بزند، نه اینکه کمک‌های روشن و واضحی در مبارزه با بوکوحرام ارائه دهد.

تحلیلگران اشاره دارند که برخی از گروه‌ها در نیجریه که مستقیماً با دولت نیجریه هم‌راستا نیستند، ممکن است تحت پوشش حمایت‌های ضدتروریسم آموزش دیده یا کمک‌های نظامی دریافت کنند. در این سناریوها، ممکن است ایالات متحده به طور غیرمستقیم بر نتایج درگیری‌های داخلی تأثیر بگذارد.

کارشناسان بین‌المللی معتقدند که در حالی که حمایت‌های ایالات متحده نقش حیاتی ایفا می‌کند، باید با دقت و هماهنگی بیشتری انجام شود. پیچیدگی‌های موجود در بافت نیجریه، با گروه‌های مسلح و جناح‌های سیاسی مختلف، ایجاب می‌کند که حمایت‌های بین‌المللی به دقت با استراتژی‌ها و اهداف دولت نیجریه هم‌راستا باشد تا از هرگونه اشتباه جلوگیری شود. اطمینان از اینکه حمایت‌ها به گروه‌های درست برسد و هیچ‌گونه تقویت ناخواسته گروه‌های افراطی به دنبال نداشته باشد، برای موفقیت این مأموریت بسیار مهم است.

واکنش مقامات و رسانه های نیجریه و جهان

مقامات عالی‌رتبه نیجریه واکنش‌های متفاوتی به این حمایت‌ها نشان داده‌اند. در حالی که آن‌ها از تلاش‌های دولت ایالات متحده در مبارزه با بوکوحرام استقبال کرده‌اند، برخی از آن‌ها خواستار شفافیت بیشتر و حمایت‌های مستقیم‌تر، به ویژه در زمینه عملیات نظامی شده‌اند. دولت نیجریه بر لزوم همکاری واضح‌تر تأکید کرده است تا از هرگونه عواقب ناخواسته که ممکن است از حمایت‌های غیرمستقیم یا عدم هم‌راستایی اهداف ناشی شود، جلوگیری گردد.

به عنوان مثال، در سال ۲۰۱۹، دولت ریاست‌جمهوری محمدو بوهاری از ایالات متحده خواست تا در جنگ با بوکوحرام فعال‌تر باشد و به ویژه از آن‌ها خواست برای ارائه حمایت‌های نظامی و همکاری در زمینه جمع‌آوری اطلاعات هوایی بیشتر مشارکت کنند. مقامات نیجریه بر این نکته تأکید کرده‌اند که جنگ با بوکوحرام با حمایت‌های غیرمستقیم به نتیجه نمی‌رسد و نیاز به مشارکت عملی‌تر در جنبه‌های عملیاتی در این جنگ دارند.

احضار رؤسای امنیتی سنا به دلیل اتهامات مالی USAID به بوکوحرام

سنای نیجریه مقامات ارشد امنیتی کشور را برای جلسه‌ای غیرعلنی در خصوص ادعای تأمین مالی گروه تروریستی بوکوحرام توسط USAID احضار کرده است. این اقدام پس از ادعای اسکات پری، نماینده کنگره آمریکا، صورت گرفت که گفته بود USAID در سطح جهانی به گروه‌های تروریستی از جمله بوکوحرام کمک مالی کرده است. با وجود بررسی این ادعا در کنگره آمریکا، سنای نیجریه تصمیم گرفت تحقیقات مستقلی انجام دهد.

افشاگری نماینده کنگره از کمک مالی آمریکا به گروه‌های تروریستی

اسکات پری نماینده جمهوری‌خواه پنسیلوانیا اعلام کرد که میلیاردها دلار از کمک‌های آمریکا برای تأمین مالی گروه‌های تروریستی از جمله بوکوحرام، القاعده و داعش استفاده شده است. وی این موضوع را در جریان یک جلسه استماع مجلس در مورد آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا USAID اعلام کرد. این جلسه که توسط کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان برگزار شد، به‌منظور بررسی توقف بودجه دولت ترامپ به USAID بود. پری USAID را متهم کرد که از مأموریت خود دور شده و به‌جای آن، گروه‌هایی را که امنیت جهانی را تهدید می‌کنند، تأمین مالی می‌کند. او در یک ویدئو که در رسانه‌های اجتماعی پخش ‌شد، گفت: ۶۹۷ میلیون دلار از پول شما سالانه صرف کمک‌های مالی به داعش، القاعده، بوکوحرام، داعش خراسان و اردوگاه‌های آموزشی تروریست‌ها در جهان می گردد.

آسوشیتدپرس اعلام کرد ژنرال «دونالد بالدوک» در جلسه خود با سامانتا پاور نماینده آمریکا در سازمان ملل متحد گفت: شواهدی زیادی در دست است که نشان می دهد فعالیت های بوکوحرام از سوی داعش حمایت می شود. سال 2024 بوکوحرام با انتشار ویدیویی در فضای مجازی حمایت خود را رسماً از اقدامات داعش اعلام کرد. فرمانده نیروهای آمریکایی در پایگاه کشور چاد بر لزوم همکاری کشورهای آفریقایی در مبارزه با بوکوحرام و داعش به خصوص در برقراری امنیت لیبی تاکید کرد.

بولاجی آکینیمی، وزیر امور خارجه سابق نیجریه

بولاجی آکینیمی، وزیر امور خارجه سابق نیجریه، در مصاحبه‌ای با عنوان" نقش قدرت‌های جهانی در بی‌ثباتی نیجریه" در شبکه دولتی این کشور، تأکید کرد که قدرت‌های خارجی از دیرباز در تلاش برای بی‌ثبات کردن نیجریه بوده‌اند. او این موضوع را به دوران استعمار بریتانیا نسبت داد و بیان کرد که از سال ۱۹۴۵، بریتانیا استراتژی "واگذاری قدرت به گروه‌های وابسته و قابل کنترل" را اجرا کرد.

وی همچنین اشاره کرد که در زمان عضویتش در کمیته بررسی بوکوحرام، گزارش‌هایی از سوی روستاییان مبنی بر فرود هلیکوپترهایی با خلبانان سفیدپوست در نیمه‌شب و تحویل تسلیحات و پول به بوکوحرام دریافت شده بود. در ابتدا گمان می‌رفت که این عملیات توسط فرانسوی‌ها انجام می‌شود، اما افشاگری اسکات پری نشان داد که این کمک‌ها توسط عوامل آمریکایی صورت گرفته است.

آکینیمی در ادامه تصریح کرد که کشورهای غربی تمایلی به ظهور یک ابرقدرت آفریقایی ندارند و در برخی نشست‌های بین‌المللی، نگرانی‌هایی درباره برهم خوردن توازن نژادی در شمال جهانی در صورت ظهور یک نیجریه قدرتمند مطرح شده است. او اظهار داشت که کشورهای غربی از نفوذ سیاسی و اقتصادی خود برای حفظ سلطه در مناطق بحرانی استفاده می‌کنند و کمک‌های بین‌المللی اغلب ابزاری برای پیشبرد این اهداف هستند.

مایک اجیوفور، مدیر سابق سرویس اطلاعات داخلی نیجریه (DSS)

مایک اجیوفور، مدیر سابق سرویس اطلاعات داخلی نیجریه (DSS) نیز این افشاگری را تعجب‌آور ندانست و خاطرنشان کرد که رئیس ستاد دفاع نیجریه نیز پیش‌تر مدعی شده بود که برخی سازمان‌های غیردولتی بین‌المللی به‌طور مخفیانه با تروریست‌ها در نیجریه همکاری دارند. او تأکید کرد که این افشاگری، صحت ادعاهای پیشین را تقویت می‌کند.

اجیوفور خواستار تحقیقات جدی توسط شورای ملی نیجریه و نهادهای امنیتی برای بررسی صحت این ادعا شد و تصریح کرد که بسیاری از این سازمان‌های خارجی، چه دولتی و چه غیردولتی، ممکن است به‌عنوان پوششی برای فعالیت‌های دیگر عمل کنند. او همچنین تأکید کرد که تنها در صورت اثبات گناه این سازمان‌ها، دولت می‌تواند اقدامات قاطعانه‌ای اتخاذ کند.

مصاحبه ژنرال کریستوفر موسی رئیس ستاد کل ارتش نیجریه

ژنرال موسی در مصاحبه اخیر با الجزیره این سوال را مطرح کرد که چگونه گروه های تروریستی در نیجریه با وجود تهاجمات نظامی مداوم، عملیات خود را ادامه می دهند. وی به حمایت مالی و لجستیکی خارجی به عنوان عاملی حیاتی برای تداوم این گروه ها اشاره کرد. ایشان اعلام کرد که بسیاری از جنگجویان بوکوحرام که تسلیم شده یا اسیر شده بودند، ارز خارجی در اختیار داشتند، و این سؤالات جدی در مورد منابع مالی آنها ایجاد کرد. ایشان اضافه می کند در حال حاضر بیش از 120000 عضو بوکوحرام که تسلیم ارتش نیجریه شده‌اند دارای ارز خارجی بوده اند. الان سوال این است که چگونه آن را به دست آوردند؟ بودجه آنها چگونه تامین می شود؟ آنها چگونه آموزش دیدند؟ تجهیزات را چگونه به دست آوردند؟».

در ادامه ایشان همچنین هشدارهایی را در مورد فعالیت های مشکوک برخی از سازمان های غیردولتی را به صدا درآورده است و به مواردی اشاره می کند که برخی از آنها، ظاهراً کمک های بشردوستانه ارائه می کنند و تا 10 سال آتی اجاره محل خود را در مناطق مستعد شورش، پیشاپیش پرداخت کرده اند.   وی در پایان از سازمان ملل خواست تا در مورد تأمین مالی و آموزش تروریست های بوکوحرام تحقیق کند.

آغاز تحقیق کمیته امور خارجی نمایندگان مجلس آمریکا

کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان آمریکا تحقیقاتی را در مورد مدیریت بودجه USAID در نیجریه و سایر کشورهای دریافت کننده آغاز کرده است. این کمیته اعلام کرد در صورت مشاهده بی‌نظمی‌های مالی، ایالات متحده می‌تواند به طور دائم کمک‌های خارجی را کاهش داده یا تغییر مسیر دهد.

از سوی دیگر، ندوم، رئیس سابق سنا، طی سخنرانی در جلسه عمومی، خواستار تحقیق در مورد ادعاهای قانونگذار آمریکایی مبنی بر اینکه USAID بودجه بوکوحرام را تامین کرده است، از دولت فدرال خواست تا تحقیقاتی را برای بررسی اینکه آیا بودجه USAID به درستی استفاده شده است انجام دهد. ندومه از سنا خواست تا با توجه به ویرانی های بوکوحرام، افشاگری پری را جدی بگیرد.

بیانیه سفارت آمریکا در نیجریه

با این حال، سفارت ایالات متحده در نیجریه مجدداً بر تعهد خود برای اطمینان از استفاده مناسب از کمک های ایالات متحده تأکید کرد و هرگونه نگرانی در مورد انحراف منابع مالی خود به گروه های تروریستی را رد کرد. در بیانیه‌ای که در شبکه X منتشر شد، تاکید کرد که سیستم‌های نظارت و ارزیابی جامع برای تأیید کمک ایالات متحده به دریافت‌کنندگان واقعی وجود دارد کا مانع انحراف این اهداف می شود. و همچنین جنایات بوکوحرام و سایر گروه‌های افراطی در نیجریه و سراسر منطقه را به شدت محکوم کرد و گفت: ایالات متحده خشونت و بی‌اعتنایی آشکار به جان انسان‌ها توسط بوکوحرام و سایر گروه‌های تروریستی در نیجریه و منطقه را محکوم می‌کند.

دلایل افشاگری حمایت آمریکا از گروه تروریستی بوکوحرام در مقطع زمانی کنونی

حمایت آمریکا از گروه تروریستی بوکوحرام مسئله‌ای نیست که به چند ماه اخیر مربوط باشد. ارتباط مستقیم یا غیرمستقیم دولت آمریکا با این گروه، ریشه در شکل‌گیری و ادامه فعالیت‌های بوکوحرام دارد. اما نکته‌ای که ممکن است سوالاتی را ایجاد کند این است که چرا اکنون این حمایت‌ها به صورت علنی مطرح شده است.

برخی کارشناسان بر این باورند که سیاست‌های دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور جدید آمریکا، نقش مهمی در افشای این موضوع در زمان کنونی داشته است. با کاهش شدید حمایت‌های مالی آمریکا از کشورهای آفریقایی، به ویژه نیجریه، این مسئله باعث شد کشور نیجریه برای حفظ تعادل در روابط خارجی خود برخی از اطلاعات را افشا کند تا از این طریق بتواند دولت جدید آمریکا را تحت فشار قرار دهد تا نسبت به تصمیمات خود بازنگری کند. علی ایحال، یکی از اهداف  دولت مردان در عدم افشای این اطلاعات تاکنون، می تواند حفظ منافع استراتژیک و سیاسی دوکشور تا قبل از دوران جدید ریاست جمهوری دولت دونالد ترامپ باشد.

نتیجه‌گیری:

با توجه به پیچیدگی‌های موجود در روابط بین‌المللی و وضعیت بحرانی امنیتی در نیجریه، حمایت‌های ایالات متحده از گروه‌های مبارزه با تروریسم می‌تواند پیامدهای غیرمنتظره‌ای داشته باشد. اگرچه حمایت‌های آمریکا در قالب اطلاعات، آموزش نظامی و امداد انسانی نقش مهمی در مقابله با بوکوحرام ایفا کرده است، اما نگرانی‌های جدی در مورد تأثیرات غیرمستقیم این حمایت‌ها بر گسترش فعالیت‌های تروریستی وجود دارد. این واقعیت که برخی گروه‌ها و افراد ممکن است از این کمک‌ها به طور نادرست بهره‌برداری کنند، به وضوح نشان می‌دهد که همکاری‌های بین‌المللی در این زمینه باید با دقت و هماهنگی بیشتری انجام شود. در نهایت، تنها از طریق شفافیت بیشتر در فرآیندهای حمایتی و هماهنگی نزدیک‌تر با دولت نیجریه، می‌توان از هرگونه تقویت ناخواسته گروه‌های افراطی جلوگیری کرد و امنیت منطقه را بهبود بخشید.

منابع:

ü https://www.arise.tv/senate-summons-security-chiefs-over-allegations-of-usaid-funding-boko-haram

ü https://businessday.ng/news/article/us-ambassador-denies-allegations-of-usaid-funding-boko-haram

ü https://punchng.com/usaid-bharam-controversy-nigeria-may-miss-603m-fund-senate-summons-service-chiefs/