اهمیت دینی و اجتماعی رمضان در پیشاور:

رمضان در پیشاور به شیوه‌ای سنتی آغاز می‌شود. با رؤیت هلال ماه، فضای شهر از ندای تکبیر و صدای نمازهای نافله آکنده می‌شود. در این ایام، حضور مردم در مساجد به‌ویژه در هنگام نماز مغرب و عشاء چشمگیرتر می‌شود و روزه‌داران با شور و اخلاص به عبادت می‌پردازند. مردم پیشاور، آداب و رسوم مذهبی را با احترام و اخلاص به جا می‌آورند و با فراهم کردن افطار و سحری برای روزه‌داران، سنت مهمان‌نوازی خود را تقویت می‌کنند.

سنت‌های افطار و غذاهای ویژه:

افطار در پیشاور با خوراکی‌های خاصی همراه است که به‌عنوان جزء لاینفک سفره‌های این شهر شناخته می‌شوند. از جمله این خوراکی‌ها می‌توان به خرما، داهی بَری (دال‌های خیسانده‌شده در ماست)، پکوره (نوعی پیش‌غذای سرخ‌شده)، سمبوسه، چنا چات (سالاد نخود تند) و فروت چات (سالاد میوه) اشاره کرد. افزون بر این، برخی غذاهای اصیل پشتون نیز در افطار جایگاه ویژه‌ای دارند، همچون:

چپلی کباب – یکی از غذاهای معروف پیشاور که در ماه رمضان از محبوبیت زیادی برخوردار است.  

کَراهی گوشت – خوراکی سنتی که در روغن حیوانی و ادویه‌های خاص طبخ می‌شود.

روغنی نان – نوعی نان محلی که همراه با خورش‌های مختلف سرو می‌شود.  

پکوره با چای شیر مخصوص: از آرد نخود با سیب زمینی، پیاز، بادمجان و فلفل سبز طبخ می شود.

قهوه (قَهُوه) – چای سبکی که برای هضم غذا مفید دانسته می‌شود و معمولاً پس از افطار نوشیده می‌شود.

خوراک‌های مخصوص سحری:

مردم پیشاور برای حفظ انرژی در طول روز، در وعده سحری از غذاهای مغذی و مقوی بهره می‌برند. برخی از خوراک‌های محبوب سحری عبارت‌اند از: 

پراته و ماست – بسیاری از مردم، پراته (نان روغنی سنتی) را به همراه ماست میل می‌کنند، زیرا تأمین‌کننده انرژی در درازمدت است.

نان و نخود – ترکیبی متداول در سحر که به تأمین نیروی روزانه کمک می‌کند.  

قهوه و چای شیر – بسیاری از مردم پس از سحری، قهوه یا چای شیر می‌نوشند تا احساس نشاط و سرزندگی خود را حفظ کنند.  

مساجد و عبادات جمعی: 

در ماه رمضان، حضور مردم در مساجد پیشاور به‌طرز محسوسی افزایش می‌یابد. نمازهای تراویح در مسجد جامع مهابت‌خان، مساجد قصه‌خوانی بازار و دیگر مساجد بزرگ، با شکوه خاصی برگزار می‌شود. افزون بر این، در دهه پایانی ماه رمضان، بسیاری از مردم برای اعتکاف در مساجد اقامت می‌گزینند و در شب‌های قدر، محافل دعا و نیایش به‌طور گسترده برگزار می‌شود.  

بازارهای رمضان و رونق ویژه آن‌ها: 

بازارها و خیابان های پیشاور در ایام رمضان با رسیدن وقت افطار کاملا تعطیل شده و تقریبا هیچ شخصی یا ماشینی در خیابان ها دیده نمی شود. اما پس از افطار بازارها به اوج جنب‌وجوش خود می‌رسند. در بازارهای قصه‌خوانی، صدّه و خیبر، غرفه‌های ویژه‌ای برای فروش افطاری و سحری برپا می‌شود. در این میان، چپلی کباب، کَرهی گوشت، نان افغانی و حلیم، از جمله غذاهای پرطرفدار هستند که مورد استقبال گسترده مردم قرار می‌گیرند.

انواع خرمای ایرانی در بازار پیشاور 

بر اساس یک مقاله پژوهشی منتشرشده در Journal of Ethnic Foods، تاریخ تولید خرما در ایران به چهار هزار سال پیش از میلاد بازمی‌گردد.  

بر روی مُهرهای باستانی که منعکس‌کننده تمدن عیلامی حدود سه هزار سال پیش هستند، نقوشی از درخت خرما یافت شده است. در آن دوران، قطع درختان خرما جریمه به همراه داشت.  

طبق این پژوهش، از میان ۳۱ استان ایران، ۱۳ استان دارای تولید خرما هستند که از میان آن‌ها استان‌های کرمان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، بوشهر، فارس و هرمزگان از مهم‌ترین مراکز تولید محسوب می‌شوند و ۹۸ درصد خرمای ایران در این مناطق تولید می‌شود.  

همچنین، در ایران حدود ۴۰۰ نوع مختلف خرما وجود دارد که از جمله مشهورترین آن‌ها می‌توان به مضافتی، زاهدی، پیارم، و کبکب اشاره کرد.  

در بازار پیشاور نیز همین انواع خرما موجود بودند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.  

 خرمای مضافتی، بام یا کیمیا 

تقریباً در تمامی مغازه‌های بازار، خرمای مضافتی ایران به چشم می‌خورد که قیمت آن حدود ۱۰۰۰ روپیه به ازای هر کیلوگرم بود.  

این نوع خرما به بام خرما نیز معروف است، چراکه در منطقه بام از استان کرمان کشت می‌شود. وزن هر دانه این خرما بین ۷ تا ۹ گرم است.  

 خرمای پیارم (مبروم ایرانی)  

خرمای پیارم یکی از گران‌قیمت‌ترین انواع خرما در ایران محسوب می‌شود. در بازار محلی پاکستان، به دلیل بافت نرم و طعم خاص آن، به خرمای شکلاتی نیز شهرت دارد.  

در بازارهای داخلی پاکستان، این نوع خرما با نام مبروم ایرانی فروخته می‌شود، چراکه از نظر ظاهری شباهت زیادی به خرمای مبروم عربستان دارد. قیمت این خرما در بازار پیشاور تا ۱۵۰۰ روپیه به ازای هر کیلوگرم می‌رسد.  

 خرمای کبکب 

خرمای کبکب دارای رنگ تیره و بافتی بسیار نرم است. این خرما هم به‌صورت هسته‌دار و هم بدون هسته در بازار موجود است. قیمت آن نسبت به سایر انواع کمتر است و بیشتر در بازارهای داخلی ایران به فروش می‌رسد.  

 

خرمای زاهدی 

در بازار پیشاور، خرمای زاهدی به وفور یافت می‌شد و علت آن، به گفته فروشندگان، قیمت پایین این خرما است که هر کیلوگرم آن حدود ۶۰۰ روپیه به فروش می‌رسید.  

جالب توجه است که واژه زاهدی در زبان عربی به معنای ارزان و در دسترس است. این نوع خرما بیشتر در استان بوشهر ایران کشت می‌شود.  

 خرمای ربی 

خرمای ربی در مناطق سیستان و بلوچستان ایران تولید می‌شود. این نوع خرما بافتی نرم دارد و پس از حذف هسته، در بسته‌بندی‌های آماده به فروش می‌رسد.  

قیمت این خرما در بازار پیشاور تا ۱۰۰۰ روپیه برای هر کیلوگرم بود.  

جامعه سیک‌های پیشاور و تقویت همبستگی بین‌مذهبی در رمضان

جامعه سیک‌های پیشاور در ماه مبارک رمضان، سنت خود در توزیع غذا برای افطار مسلمانان را همچنان حفظ کرده‌اند. این اقدام، موجب تقویت روابط برادرانه و همزیستی مسالمت‌آمیز میان جوامع مختلف می‌شود.  

رئیس شورای ملی صلح برای همبستگی بین‌مذهبی در ایالت خیبرپختونخوا، جوگیندر سینگ، در این خصوص گفت: "ما برای هموطنان روزه‌دار خود، افطاری را به عنوان نشانه‌ای از احترام و همدلی ترتیب می‌دهیم. " 

وی در مصاحبه‌ای با Pakistan Forward اظهار داشت که هدف از این اقدام، ایجاد همبستگی میان پیروان ادیان مختلف و ترویج صلح، محبت و برادری است.  

جوگیندر سینگ توضیح داد که داوطلبان سیک در نقاط مختلف پیشاور، روزانه افطاری را میان حدود ۴۵۰ مسلمان توزیع می‌کنند و این روند تا پایان ماه رمضان، که انتظار می‌رود در ۱۴ ژوئن به پایان برسد، ادامه خواهد یافت.

ماه مبارک رمضان در پیشاور نه‌تنها به‌عنوان یک فریضه دینی گرامی داشته می‌شود، بلکه جلوه‌ای از یک جشنواره فرهنگی و اجتماعی را نیز به نمایش می‌گذارد. مردم این شهر، با انجام عبادات، تقویت روابط اجتماعی و پایبندی به سنن مهمان‌نوازی، ارزش‌های دینی و فرهنگی خود را بیش‌ازپیش مستحکم می‌سازند. غذاهای سنتی در هنگام افطار و سحری، همراه با اجتماعات مذهبی، بخشی جدایی‌ناپذیر از هویت رمضانی پیشاور به شمار می‌روند و روح این ماه مقدس را بیش‌ازپیش برجسته می‌کنند.  

منابع: 

1. رمضان و سنت‌های فرهنگی در پیشاور - مرکز تحقیقات فرهنگی خیبر پختونخوا 

2. اهمیت تغذیه‌ای غذاهای سنتی رمضان - مجله علوم تغذیه پاکستان 

3. اجتماعات رمضان در مساجد پیشاور - شورای تحقیقات اسلامی 

4. سنت‌های رمضان در روستاها و شهرهای پشتون‌نشین - گروه جامعه‌شناسی دانشگاه پیشاور 

5. خریدهای رمضان در بازار قصه‌خوانی - آرشیو خبری خیبر نیوز 

https://pakistan.asia-news.com/ur/articles/cnmi_pf/features/2018/06/06/feature-01?utm_source=chatgpt.com

https://www.independenturdu.com/node/178730?utm_source=chatgpt.com

https://mashriqtv.pk/latest/401660/google_vignette