قزاقستان در مسابقه از ازبکستان عقب افتاده است: چرا باید از رهبری در آسیای مرکزی دست برداشت؟

آرمان کاسِنوف معاون وزیر اقتصاد ملی، اخیراً اعلام کرد که قزاقستان با کمبود سرمایه‌گذاری مواجه است.

وی صادقانه اذعان داشت که نسبت سرمایه‌گذاری به تولید ناخالص داخلی در کشور قزاقستان پایین است و در حدود 14-15 درصد نوسان دارد و برای احیای فضای سرمایه‌گذاری، دولت تصمیم گرفت 1 تریلیون تنگه به هلدینگ دولتی "بایترک" تزریق کند تا در عوض 8 تریلیون تنگه به کسب‌وکارها وام دهد. البته تحلیل این حساب کار ظریفی است، اما برای متخصصان، برای افراد عادی، قضاوت کردن و تحلیل جایز نیست.

پس از آن، معاون وزیر اعلام کرد که کشور مشکل دیگری هم دارد: کمبود پروژه‌های با کیفیت. یا کسب‌وکارها تنبل هستند، یا تخیل ندارند، یا نمی‌دانند چگونه اسناد را به زیبایی تنظیم کنند. یا شاید مشکل نه در کسب‌وکار، بلکه در خود سیستم است؟ خبرنگار پورتال خبری کاروان این موضوع را بررسی کرد.

کارخانه‌ها رد می‌شوند، هتل‌ها تخفیف می‌گیرند

به عنوان مثال، هلدینگ "بایترک" را در نظر بگیرید. طبق گزارش‌ها، "مجموعه‌ای از ابزارها" برای حمایت دارد. با این حال، پروژه‌های بزرگ در اولویت قرار می‌گیرند. کارخانه تیتانیوم؟ بفرمایید. مرکز خرید با فودکورت؟ حتماً. اما کشاورزی از آکتوبینسک که آرزوی انجماد توت فرنگی و صادرات آن به دبی را دارد، باید منتظر بماند.

سال گذشته، اتاق کارآفرینان ملی "آتامکن" گزارش داد که در تعدادی از مناطق، شعب بنیاد "دامو" به سادگی از پذیرش درخواست‌ها خودداری کردند. زیرا پول یارانه‌ها تمام شده بود.

در همین حال، نمایندگان مجلس قزاقستان به بانک توسعه قزاقستان، یکی دیگر از "زیرمجموعه‌های" "بایترک"، انتقاد کردند. مائولن آشیمبایف گفت که وام‌های ترجیحی برای ساخت هتل‌ها و مجتمع‌های تجاری-تفریحی ارائه شده است و شرکت‌های صنعتی نادیده گرفته شدند. نماینده مجلس همچنین یادآوری کرد که نرخ بهره وام فعلی در بانک به 22 درصد می‌رسد که بر توسعه شرکت‌های صنایع تبدیلی تأثیر منفی می‌گذارد.

به طور کلی، یارانه‌ها، ضمانت‌ها، وام‌ها - همه اینها تا زمانی که با واقعیت روبرو نشوید، زیبا به نظر می‌رسند. البته می‌توان مراکز خرید ساخت، سیم‌ها را از میان استپ‌ها عبور داد، توربین‌های بادی را راه‌اندازی کرد - همه اینها مهم است. اما اگر در عین حال فرآوری و تولید را توسعه ندهیم، اثر آن مانند بلندگوی گران‌قیمت در سالن خالی خواهد بود - پر سر و صدا، اما بی‌فایده.

وضعیت همسایه‌ها چگونه است؟

بیایید برای لحظه‌ای از تزریق تریلیون‌ها به "بایترک" غافل شویم و به همسایگان خود نگاهی بیندازیم. به ازبکستان و چه می‌بینیم؟

در سال 2024، ازبکستان حدود 18.5 میلیارد دلار در دارایی‌های ثابت سرمایه‌گذاری کرد، که دو برابر کمتر از قزاقستان است. اگر به ازای هر نفر محاسبه کنیم، سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت در قزاقستان چهار برابر بیشتر است و اکنون توجه کنید: سطح اشتغال در قزاقستان در حال کاهش است، در حالی که در ازبکستان در حال افزایش است.

در کشور قزاقستان، در دو سال گذشته، اشتغال از 69.5 درصد به 66.6 درصد کاهش یافته است. در ازبکستان، برعکس، از 67.4 درصد به 68.0 درصد افزایش یافته است. و اکنون نکته مهم‌تر: بیکاری در ازبکستان از سال 2020 از 10.5 درصد به 5.8 درصد کاهش یافته است. و در کشور قزاقستان؟ خوب، اینجا ثابت است - از 4.9 درصد به 4.6 درصد. تقریباً درجا می‌زنیم.

به عبارت دیگر، با وجود اینکه پول بیشتری تزریق می‌کنیم، مشاغل کمتری ایجاد می‌شود. در ازبکستان، پول کمتر، اما سود بیشتر. چگونه این اتفاق افتاد؟ آیا از افراد اشتباهی حمایت می‌کنیم؟

و در حالی که در قزاقستان وام‌هایی با بهره 22 درصد می‌دهیم و مراکز خرید دیگری می‌سازیم، همسایگان قزاقستان مشغول خیاطی، تولید، صادرات و استخدام افراد هستند.

چه چیزهایی باید تغییر کند؟

یربولات سیلیخانوف دکتر علوم سیاسی و محقق ارشد موسسه تحقیقات استراتژیک قزاقستان، معتقد است که قزاقستان باید نگاهی واقع‌بینانه به تجربه همسایگان خود بیندازد. به گفته او، برخلاف قزاقستان، ازبکستان نه تنها بر سرمایه‌گذاران استراتژیک تمرکز می‌کند، بلکه به طور فعال سرمایه را به کسب‌وکارهای کوچک و متوسط جذب می‌کند.

یربولات سیلیخانوف معتقد است: " ازبکستان با سرعت بسیار زیادی در حال توسعه است و طبق پیش‌بینی‌های شخصی من، اگر همه چیز به همین منوال پیش برود، تا سال 2040 می‌تواند از قزاقستان پیشی بگیرد. چرا؟ زیرا آنها به طور فعال سرمایه‌گذاران را جذب می‌کنند - و نه فقط در پروژه‌های بزرگ، بلکه در کسب‌وکارهای کوچک و متوسط. این امر دو اثر فوری دارد: تنوع بخشیدن به اقتصاد و ایجاد فرصت‌های شغلی. در کشور قزاقستان اغلب بر سرمایه‌گذاران اصلی تمرکز می‌شود. در نتیجه، یک شرکت بزرگ می‌آید، مثلاً 500 میلیون دلار سرمایه‌گذاری می‌کند و 200 شغل ایجاد می‌کند. در ازبکستان، می‌توانند سرمایه‌گذاری با 10-15 میلیون دلار جذب کنند و 1500-2000 شغل ایجاد کند. این یعنی مالیات، اشتغال و مهم‌تر از همه، ثبات اجتماعی."

به نظر او، تمرکز بر سرمایه‌گذاران اصلی در قزاقستان فقط تا حدی قابل توجیه است. کسب‌وکارهای بزرگ دیجیتالی و خودکار شده‌اند و علاقه‌ای به استخدام گسترده ندارند. در نتیجه، سرمایه‌گذاری وجود دارد، اما مشاغل کم است.

او معتقد است: " سرمایه‌گذاری باید نه تنها از نظر حجم، بلکه از نظر اثر اجتماعی نیز ارزیابی شود: چند شغل می‌توانیم ایجاد کنیم، تولید چقدر افزایش می‌یابد، آیا محصولات جدیدی خواهیم داشت، حتی نماد یا نشان - مهم نیست. نکته اصلی این است که حقوق، مالیات و ثبات به همراه داشته باشد. و نه فقط فناوری در اولویت باشد، بلکه بازده اجتماعی نیز مهم باشد."

یربولات سیلیخانوف همچنین خواستار دست برداشتن از کلیشه‌ها در مورد رهبری بلامنازع قزاقستان در آسیای مرکزی شد.

او گفت: " عادت کرده‌ایم خود را رهبر بدانیم. بله، دیجیتالی‌سازی پیشرفته‌ای داریم. اما این دلیلی برای برخورد مغرورانه با همسایگان نیست. آنها نیز ایده‌ها و رویکردهای مؤثری دارند. چیزهایی برای یادگیری از آنها داریم. و شاید لازم باشد برخی از اصول سیاست اقتصادی و اجتماعی خود را بازبینی کنیم."

به نظر دکتر علوم سیاسی، اگر قزاقستان رویکرد سرمایه‌گذاری خود را بازبینی کند و به طور فعال از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط حمایت کند، همه برنده خواهند شد: هم دولت و هم مردم عادی. این کار اقتصاد قزاقستان را پایدار می‌کند و به بهبود زندگی هر قزاقستانی کمک می‌کند.

نکته: رقابت سخت و فشرده ای بین کشورهای منطقه آسیای مرکزی در زمینه پیشرو بودن در اقتصاد و روابط سیاسی منطقه ای در جریان است و این رقابت بین دو کشور همسایه قزاقستان و ازبکستان بطور جدی وجود دارد. در بسیاری از حوزه ها قزاقستان از جمله نقش آفرینی به عنوان میانجی مستقل، دیجیتال سازی، شفافیت مالی و ... پیشرو است، ولی ازبکستان با اتخاذ سیاست ها و رویکردهای اقتصادی در بخش اقتصاد خرد در تلاش است از این رقابت بازنماند. این گزارش تحلیلی به نوعی انتقاد سازنده است و جهت گیری کشورهای مهم منطقه را نمایان می کند.

آلماتی قزاقستان

منبع: https://www.caravan.kz/analytics/kazahstan-proigryvaet-v-gonke-uzbekistanu-pochemu-pora-otkazatsja-ot-liderstva-v-centralnoj-azii/