چکیده:

 نشست سران عرب در آوریل ۲۰۲۵ در شرایطی برگزار شد که عراق با مجموعه‌ای از چالش‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی دست و پنجه نرم می‌کرد. این مقاله تلاش دارد تا با رصد تحولات رسانه‌ای و اجتماعی عراق پیش از این نشست، به بررسی چگونگی بازتاب مسائل داخلی و منطقه‌ای در گفتمان رسانه‌ها و نگرش جامعه عراق بپردازد. روش تحقیق کیفی و مبتنی بر تحلیل محتوای رسانه‌های رسمی، حزبی و شبکه‌های اجتماعی و همچنین تحلیل گفتمان عمومی جامعه عراق است. یافته‌ها نشان می‌دهد که رسانه‌های عراقی با رویکردهای متفاوت نسبت به نشست، سعی در بازتاب نگرانی‌ها و انتظارات عمومی داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها: عراق، نشست سران عرب، رسانه‌ها، افکار عمومی، تحلیل گفتمان

1. مقدمه:

عراق در آستانه نشست سران عرب در سال ۲۰۲۵ در موقعیتی حساس از نظر سیاسی و امنیتی قرار داشت. این نشست در حالی برگزار شد که دولت عراق تلاش می‌کرد نقش خود را در جهان عرب بازتعریف کند. در این میان، رسانه‌ها و افکار عمومی نقش تعیین‌کننده‌ای در بازنمایی و جهت‌دهی به این تلاش‌ها ایفا می‌کردند. هدف مقاله حاضر، تحلیل و بررسی نحوه پوشش رسانه‌ای این نشست و بازتاب آن در جامعه عراق است.

2. اهمیت نشست سران عرب ۲۰۲۵ و موقعیت عراق:

 نشست سران عرب در سال ۲۰۲۵ با محوریت بحران‌های منطقه‌ای، روند عادی‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، مسائل امنیتی و انرژی برگزار شد. عراق به‌عنوان کشوری درگیر با تحولات داخلی و همزمان، دارای جایگاه ژئوپلیتیکی مهم، تلاش داشت در این نشست نقش فعالی ایفا کند. این مسئله در رسانه‌ها و محافل اجتماعی مورد توجه ویژه قرار گرفت.

3. زمینه‌های سیاسی و اجتماعی عراق پیش از نشست:

در ماه‌های منتهی به نشست، عراق شاهد تنش‌هایی در روابط احزاب شیعی، اعتراضات مدنی در مناطق جنوبی، فشارهای اقتصادی ناشی از کاهش قیمت نفت و نیز تلاش دولت برای اجرای اصلاحات سیاسی بود. این شرایط بستری فراهم آورد تا نشست سران عرب، به‌عنوان فرصتی برای تقویت جایگاه عراق در منطقه تلقی شود.

4. تحلیل محتوای رسانه‌های عراقی:

تحلیل رسانه‌های رسمی چون شبکه العراقیه، رسانه‌های حزبی وابسته به جریان صدر و چارچوب هماهنگی، و رسانه‌های مستقل نشان می‌دهد که نگاه‌ها نسبت به نشست متنوع بود:

رسانه‌های رسمی بر اهمیت دیپلماسی و نقش دولت در تقویت روابط منطقه‌ای تأکید داشتند.

رسانه‌های حزبی بیشتر نگرانی‌ها از نادیده گرفتن مسائل داخلی و تأثیرپذیری از سیاست‌های عربستان و امارات را مطرح می‌کردند.

در شبکه‌های اجتماعی، کاربران عراقی ضمن نقد عملکرد دولت، خواستار بازتاب مطالبات مردم در سطح منطقه‌ای بودند.

5. گفتمان‌های غالب در رسانه‌ها پیرامون نشست:

سه گفتمان اصلی قابل شناسایی است: الف) گفتمان وحدت عربی و نقش سازنده عراق؛ ب) گفتمان انتقادی نسبت به روابط با کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس؛ ج) گفتمان بی‌اعتمادی نسبت به نتایج عملی نشست‌ها.

6. نگرش عمومی جامعه عراق:

 جامعه عراق، به‌ویژه جوانان و طبقات متوسط شهری، در آستانه نشست با دیدگاهی محتاطانه به آن می‌نگریستند. نظرسنجی‌های میدانی و تحلیل واکنش‌های شبکه‌های اجتماعی نشان داد که مردم انتظار داشتند دولت عراق از فرصت نشست برای بیان دغدغه‌های مردم، حل بحران‌های اقتصادی، مقابله با فساد و استقلال سیاسی استفاده کند.

7. نقش گروه‌های سیاسی و مدنی:

احزاب شیعی عمدتاً با تردید به نشست می‌نگریستند و آن را فرصتی برای تحکیم نفوذ برخی کشورهای عربی در عراق ارزیابی می‌کردند. در مقابل، برخی گروه‌های سنی و کرد از حضور فعال عراق در نشست حمایت می‌کردند. نهادهای مدنی نیز با انتشار بیانیه‌هایی خواستار شفافیت در مذاکرات و تأکید بر منافع ملی شدند.

8. نتیجه‌گیری:

 نشست سران عرب در ۱۵ آوریل ۲۰۲۵ از منظر رسانه‌ها و جامعه عراق با امیدها، تردیدها و نگرانی‌هایی همراه بود. رسانه‌ها بازتاب‌دهنده اختلاف دیدگاه‌ها در سطوح مختلف سیاسی و اجتماعی بودند و گفتمان عمومی جامعه به‌طور کلی مبتنی بر خواست اصلاح و تقویت استقلال سیاسی عراق بود. در نهایت، این نشست آزمونی برای دیپلماسی عراق و نیز محکی برای سنجش میزان انسجام داخلی آن به‌شمار رفت.

منابع

: Al-Rawi, A. (2023). Media and Politics in Iraq: Post-ISIS Narratives. Routledge.

Al-Maamouri, A. (2024). Arab Summits and Iraq’s Regional Role. Middle East Journal, 78(2) , 142–159.

BBC Arabic. (2025, March 29). تغطیه الإعلام العراقی لقمة القادة العرب المقبلة. Retrieved from https://www.bbc.com/arabic

Al Jazeera. (2025, April 5). Iraq’s Media in the Lead-Up to the Arab Summit. Retrieved from https://www.aljazeera.net

Buratha News. (2025, April 2). رؤیة السیاسیین فی العراق لقمة الریاض. Retrieved from https://burathanews.com

Alsumaria News. (2025, April 8). تغطیة الوسائل الإعلامیة لموقف العراق فی قمة العرب. Retrieved from https://www.alsumaria.tv

محمد خداویردی