بازتاب‌ مثبت بیانیه حمایتی آیت‌الله العظمی سیستانی و علمای عراقی از حضرت آیت‌الله امام خامنه‌ای مدظله العالی در عراق

چکیده

در خردادماه ۱۴۰۴ و در میانه تهدیدات رژیم صهیونیستی و ایالات متحده آمریکا علیه رهبر معظم انقلاب اسلامی، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، علما و مراجع عراقی به ویژه آیت‌الله العظمی سیستانی با صدور بیانیه‌ای حمایتی، حمایت معنوی و سیاسی خود را از معظم‌له اعلام کردند. این مقاله به بررسی بازتاب‌ها و تبعات مثبت این بیانیه در عرصه‌های سیاسی، اجتماعی، مذهبی و ژئوپلیتیکی عراق می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این موضع‌گیری مرجعیت نجف، تأثیرات گسترده‌ای بر تحکیم وحدت شیعی، تضعیف نفوذ غرب، و تقویت روابط ایران و عراق بر جای گذاشت.

کلید واژگان: عراق، مرجعیت، رهبری، ایران، رژیم صهیونیستی

مقدمه

در فضای پرتنش سیاسی غرب آسیا، مرجعیت شیعه همواره نقشی تعیین‌کننده در آرام‌سازی بحران‌ها و هدایت افکار عمومی داشته است. حمایت علما و در رأس آنان آیت‌الله سیستانی از رهبر انقلاب اسلامی ایران در بحبوحه تهدیدات ترور، نه‌تنها یک اقدام حمایتی اخلاقی، بلکه حرکتی راهبردی و تأثیرگذار بود. هدف مقاله حاضر، تبیین ابعاد مختلف این اقدام و پیامدهای مثبت آن برای جامعه عراق، جهان اسلام و مناسبات ایران-عراق است.

فصل اول: مبانی نظری و مفهومی

1.1 نظریه مشروعیت دینی در سیاست منطقه‌ای

بیانیه‌های علمای دین، دارای مشروعیتی فراتر از نظام‌های سیاسی هستند. در فضای شیعی، حمایت یک مرجع دینی از مرجع دیگر، یک نشانه همبستگی سیاسی-دینی با بار معنایی عمیق است.

1.2 مفهوم قدرت نرم و دیپلماسی دینی

قدرت نرم از طریق نفوذ معنوی علما در جوامع اسلامی اعمال می‌شود و بیانیه آیت‌الله سیستانی، نمونه‌ای از دیپلماسی دینی در برابر تهدیدهای سخت‌افزارانه دشمنان بود.

1.3 چارچوب نظری بازتاب سیاسی بیانیه‌ها

تحلیل گفتمانی و نظریه کنش متقابل اجتماعی، به ما کمک می‌کند تا واکنش‌ها و اثرات پیام‌های علمای دینی را در جوامع بررسی کنیم.

فصل دوم: زمینه‌های صدور بیانیه حمایتی

2.1 تهدیدات ترور علیه رهبر انقلاب در جریان جنگ ۱۲ روزه

با شدت‌ گرفتن تهدیدات اسرائیل و آمریکا علیه ایران، جوامع شیعه و نخبگان دینی منطقه به‌ شدت نگران سلامت رهبری شدند.

2.2 نقش ایران در دفاع از مقدسات در عراق و سوریه

اقدامات ایران در دفاع از حرم‌های اهل‌بیت، به‌ویژه حرمین کاظمین، نجف و کربلا، زمینه‌ساز نگاه مثبت مراجع عراق به رهبری ایران بوده است.

2.3 جایگاه آیت‌الله خامنه‌ای نزد جامعه مذهبی عراق

تصویر ذهنی مردم عراق از رهبر انقلاب اسلامی، فراتر از مرزهای سیاسی و مبتنی بر ارادت دینی و احترام تاریخی به مجاهدت‌های ایشان است.

فصل سوم: محتوای بیانیه و پیام‌های آن

3.1 حمایت از رهبر انقلاب به عنوان وظیفه شرعی و اخلاقی

بیانیه با تأکید بر "حرمت تعرض به مرجعیت" عملاً تهدیدات ترور را محکوم کرد و مشروعیت دینی آن را زیر سؤال برد.

3.2 اعلام همبستگی حوزه نجف با حوزه قم

این بیانیه، جلوه‌ای از اتحاد دو حوزه ریشه‌دار شیعی و نقطه عطفی در کاهش شکاف‌های تاریخی و سیاسی بین ایشان بود.

3.3 پیام به دولت‌ها و ملت‌های اسلامی

بیانیه، ندا به اتحاد و هوشیاری امت اسلامی در برابر پروژه‌های تفرقه‌افکنانه غربی بود.

فصل چهارم: تبعات داخلی در عراق

4.1 افزایش انسجام اجتماعی در جامعه شیعه عراق

بیانیه موجب کاهش اختلافات میان جریان‌های شیعی و تقویت همبستگی در برابر تهدیدات بیرونی شد.

4.2 افزایش مشروعیت گروه‌های همسو با ایران

جریان‌های سیاسی نزدیک به محور مقاومت، از این حمایت بهره‌برداری معنوی کردند و موقعیت خود را در افکار عمومی تقویت نمودند.

4.3 خنثی‌سازی عملیات رسانه‌ای ضد محور مقاومت

بیانیه به عنوان حربه‌ای معنوی، بسیاری از حملات رسانه‌ای را که در صدد فاصله‌افکنی میان نجف و قم بودند، بی‌اثر کرد.

فصل پنجم: بازتاب‌های منطقه‌ای و بین‌المللی

5.1 پیامدهای مثبت در کشورهای حامی مقاومت (لبنان، سوریه، یمن)

موجی از حمایت‌های مردمی و رسانه‌ای از مرجعیت عراق در سراسر منطقه ایجاد شد.

5.2 تأثیر بر محاسبات سیاسی آمریکا و رژیم صهیونیستی

قدرت نرم مرجعیت، به دشمنان نشان داد که ترور رهبران دینی نه‌تنها موجب ضعف محور مقاومت نمی‌شود، بلکه انسجام آن را تقویت می‌کند.

5.3 وحدت‌گرایی فرامنطقه‌ای در میان جوامع شیعی و اسلامی

علمای بحرین، افغانستان، پاکستان و دیگر کشورها نیز از این بیانیه پیروی کردند و بر حمایت خود از رهبری ایران تأکید نمودند.

فصل ششم: نقش بیانیه در تقویت وحدت شیعی

6.1 کاهش رقابت‌های حوزه‌ای میان قم و نجف

اقدام سیستانی باعث تقویت پل‌های ارتباطی و انسجام علمی بین دو مرکز بزرگ شیعه شد.

6.2 شکل‌گیری گفتمان "مرجعیت متحد" در برابر تهدیدات غرب

مرجعیت به مثابه سنگر مشترک در برابر حملات غربی‌ها به محور مقاومت شناخته شد.

فصل هفتم: بازتاب رسانه‌ای و اجتماعی

7.1 پوشش رسانه‌های عراقی و شبکه‌های اجتماعی

رسانه‌های عراقی با پوشش وسیع این بیانیه، افکار عمومی را به سوی انسجام بیشتر سوق دادند.

7.2 واکنش نخبگان فرهنگی و دانشگاهی

اساتید دانشگاه و نخبگان فرهنگی با انتشار یادداشت‌ها و مقالات حمایتی، اهمیت این موضع‌گیری را تحلیل کردند.

نتیجه‌گیری

بیانیه حمایتی آیت‌الله سیستانی و علمای نجف، رخدادی مهم در تاریخ معاصر عراق و جهان تشیع بود که پیامدهای ژرفی در حوزه‌های مختلف فرهنگی، سیاسی، دینی و امنیتی برجای گذاشت. این اقدام نشان داد که در بحران‌های بزرگ، وحدت مرجعیت و امت اسلامی، سدی مستحکم در برابر توطئه‌های دشمنان اسلام است.

منابع :

Al-Qarawee, H. (2014). The Shi‘ite clerics in Iraq and the future of state authority. Carnegie Endowment.

Nasr, V. (2006). The Shia Revival: How Conflicts within Islam Will Shape the Future. W. W. Norton.

Azizi, H. (2020). Iraq’s Grand Ayatollah Sistani and his regional balancing role. Al-Monitor.

Mousavian, S. H. (2021). Iran and the United States: An Insider’s View on the Failed Past and the Road to Peace. Bloomsbury.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. (۱۴۰۲). گزارش تحلیلی تحولات سیاسی عراق و نقش مرجعیت.

خبرگزاری فارس. (۱۴۰۴). «بیانیه تاریخی آیت‌الله سیستانی در حمایت از رهبر انقلاب».

سایت دفتر آیت‌الله العظمی سیستانی. (۱۴۰۴). بیانیه رسمی در حمایت از مقام معظم رهبری.

خبرگزاری تسنیم. (۱۴۰۴). «بازتاب جهانی حمایت مراجع عراق از رهبر انقلاب».

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

محمد خداویردی