پیدایش گروه تروریستی محمودا در نیجریه

در حالی که دولت فدرال نیجریه به تلاش‌های خود برای مقابله با ناامنی در مناطق شمالی کشور ادامه می‌دهد، ظهور یک گروه تروریستی جدید به نام «محمودا» در ایالت‌های کوارا و نیجر، زنگ خطر تازه‌ای را برای ثبات و امنیت منطقه به صدا درآورده است. این گروه که در مدت کوتاهی بخش‌های وسیعی از  منطقه شمال مرکز(منطقه میانی) کشور را تحت کنترل خود درآورده، با ایجاد ساختاری شبه‌حکومتی در مناطق روستایی، چالش‌های جدی برای حاکمیت دولت مرکزی به وجود آورده است. گزارش حاضر، با اتکا به منابع میدانی، اظهارات مقامات محلی و تحلیل‌گران امنیتی، آخرین وضعیت این گروه، نحوه گسترش نفوذ آن و واکنش متقابل نهادهای دولتی را بررسی می‌کند.

گروه محمودا؛ از راهزنی تا حاکمیت اجباری

این گروه ابتدا به عنوان یک نهاد مذهبی ظاهر شد و شروع به موعظه در مورد تفسیر خاصی از اسلام کرد. به گفته مردم محلی، این گروه توانسته است تعداد زیادی نوجوان را به‌عنوان جنگجو و خبرچین جذب کند.

این گروه علاوه بر اجرای حملات مسلحانه، اقدام به وضع قوانین، دریافت مالیات، ممنوعیت مصرف مشروبات الکلی و دخانیات و قضاوت در اختلافات مردمی می‌کند. منابع محلی اعلام کرده‌اند که این اقدامات به شکل سیستماتیک اجرا شده و ماهیت فعالیت گروه را از «راهزنی» به نوعی «حکومت با زور» تغییر داده است.

یکی از منابع محلی در این خصوص می‌گوید: «آن‌ها کنترل زمین‌ها را در دست گرفته‌اند، به مردم دستمزد می‌دهند، اختلافات را حل می‌کنند و در واقع، ما اکنون تحت حاکمیت آن‌ها زندگی می‌کنیم.»

منابع اصلی تامین مالی گروه

بر اساس اطلاعات موجود، این گروه علاوه بر دریافت مالیات از مردم، به دلیل استقرار در منطقه کایاما در پارک ملی دریاچه کاینجی در ایالت نیجر، نگهبانان جنگل را بیرون کرده و اکنون مساحتی در حدود ۴۰۰۰ کیلومتر مربع را تحت کنترل دارند.

این منطقه به مرکزی برای قطع غیرقانونی درختان، کشاورزی غیرقانونی و استخراج غیرمجاز معدن تبدیل شده که همگی به‌وسیله گروه محمودا مدیریت و بهره‌برداری می‌شوند. یک منبع اطلاعاتی در این رابطه اظهار داشت: این جنگل‌ها به معدن طلای اقتصادی این گروه‌ها تبدیل شده‌اند. با کنترل منابع طبیعی، آن‌ها عملیات خود را تأمین مالی کرده و اعضای جدید جذب می‌کنند.

نارضایتی سران محلی

تعدادی از سران محلی نسبت به بی‌توجهی دولت به جوامعی که تحت حملات گروه «محمودا» قرار دارند، ابراز تأسف کرده و گفته اند: «ما از اظهارات مقامات که می‌گویند تروریست‌ها در منطقه ما حضور ندارند، تعجب می کنیم، قبل از این حملات، مقامات امنیتی را از نفوذ فزاینده این گروه آگاه کرده بودیم و اخیراً ارتش حمله بزرگی به این گروه انجام داد که شامل بمباران هوایی بود و منجر به کشته شدن تعدادی از اعضای گروه محمودا شد.»

آنها همچنین تأکید کرده اند که از مدتی پیش این موضوع را به اطلاع مسئولان رسانده‌اند، اما به نظر می‌رسد که کسی به وضعیت موجود توجه نمی‌کند. به گفته آنان، حملات گروه «محمودا» تنها محدود به دولت‌های محلی باروتن و کایاما در ایالت کوارا نیست، بلکه در پادشاهی بورگو در ایالت نیجر نیز این گروه اقدام به فعالیت‌های خشونت‌آمیز کرده است، روحیه مردم به شدت تضعیف شده و احساس می‌کنیم دولت ما را به حال خود رها کرده، با این‌ حال، چاره‌ای جز دفاع از خود نداریم.»

سران محلی حمله اخیر این گروه را تأیید کرده و گفته اند که خودروهای امنیتی خریداری‌شده توسط مردم برای نیروهای بیدار(نگهبانان محلی)، هدف بمب‌گذاری قرار گرفته اند. به گفته آنها، با وجود مصدوم شدن برخی نیروها، خوشبختانه تلفات سنگینی به‌بار نیامد، اما درگیری‌هایی میان دو طرف رخ داده و هر دو طرف متحمل خساراتی شده‌اند.

واکنش و موضع فرماندهی پلیس

در واکنش به این گزارش‌ها، فرماندهی پلیس طی بیانیه‌ای اعلام کرد که هیچ شواهدی مبنی بر فعالیت‌های شورشی یا تروریستی در مناطق مذکور وجود ندارد. در این بیانیه که توسط سخنگوی پلیس، منتشر شد، آمده است:

«ارزیابی‌های جامع تهدید، نظارت اطلاعاتی و عملیات‌های شناسایی در مناطق مورد اشاره هیچگونه مدرکی دال بر وجود شورشیان یا حوادث جمعی به‌دست نیاورده‌اند. ادعای کشته شدن ۱۵ نیروی بیدار نادرست و فاقد هرگونه مبنای واقعی است.»

پلیس همچنین تأکید کرد که تمامی تشکیلات امنیتی در ایالت های کوارا و نیجر به ‌طور فعال تحت یک چارچوب چند نهادی مشغول به کار هستند و هیچ گزارشی از نقض امنیت داخلی از سوی فرماندهان محلی یا نیروهای بیدار دریافت نشده است.

واکنش فرماندار ایالت کوارا

عبدالرحمن عبدالرزاق، فرماندار ایالت کوارا، در صدر هیأتی متشکل از مقامات ارشد نظامی و اطلاعاتی به منطقه رفت تا نگرانی‌های امنیتی در مناطق مرزی و آسیب‌دیده را بررسی و همکاری‌های بین سازمانی را تقویت کند. در جریان این بازدید، وی در یک نشست امنیتی با امیر کایاما و دیگر مقامات، اعلام کرد که حملات اخیر یک اقدام تلافی‌جویانه از سوی گروه‌های غیردولتی است که هدفشان انتقام جویی بوده است. فرماندار کوارا همچنین تأکید کرد که دولت ایالتی با همکاری ارتش و سایر سازمان‌های امنیتی، برای برقراری صلح و بیرون راندن تروریست‌ها از مناطق آسیب‌دیده، اقدام خواهد کرد.

هشدار سنا درباره تهدید گروه محمودا

در سال ۲۰۲۲، سنا در پی هشدارهایی به ارتش در خصوص مخفیگاه‌های تروریستی در جوامع مختلف در ایالت‌های کوارا و نیجر، خواستار عملیات دقیق علیه این گروه‌ها شد. این هشدار پس از آن صادر شد که بررسی‌ها نشان داد تهدیدات امنیتی در پارک ملی دریاچه کاینجی و مناطق اطراف آن در حال افزایش است ولی در آن زمان اقدامات جدی در این باره انجام نگرفت که یکی از دلایل آن، عدم جمع‌آوری اطلاعات به‌موقع توسط آژانس‌های اطلاعاتی نیجریه و در نتیجه عدم جلوگیری از گسترش چنین گروهی بود.

نتیجه گیری

نیجریه طی بیش از یک دهه گذشته با تهدیدهای پیچیده امنیتی از سوی گروه‌های تروریستی و شورشی متعددی مواجه بوده که عمدتاً در شمال شرقی و مناطق مرکزی کشور فعالیت دارند. "بوکوحرام" و شاخه‌ منشعب از آن، داعش غرب آفریقا (ISWAP) در منطقه شمال شرق و گروه تروریستی جدید "لاکوراوا" در شمال غرب نیجریه  از جمله بازیگران اصلی این بحران محسوب می‌شوند. با تضعیف نسبی بوکوحرام در سال‌های اخیر، بسیاری از اعضا و جناح‌های جداشده این گروه، فعالیت‌های خود را به مناطق دورافتاده‌تر گسترش داده‌اند.

گروه «محمودا»، که به باور ناظران امنیتی، منشأ آن به یکی از جناح‌های منشعب از بوکوحرام، به‌ویژه جناح تحت رهبری شیکاو باز می‌گردد، یکی از تازه‌ترین مظاهر این تحول تهدیدآمیز است. این گروه برخلاف تاکتیک‌های سنتی بوکوحرام که عمدتاً به بمب‌گذاری و حملات چریکی محدود می‌شد، در حال پیاده‌سازی مدلی جدید از تروریسم کنترل‌محور است؛ مدلی که شباهت‌هایی با «ساخت دولت از پایین» دارد.

گروه محمودا با اشغال مناطقی در حال بهره‌برداری از منابع طبیعی از جمله جنگل‌داری، کشاورزی و معادن غیرمجاز است که می‌تواند تأمین مالی پایدار و جذب نیرو را برای این گروه تضمین کند. استفاده از زمین‌های تصرف‌شده برای فعالیت‌های اقتصادی، به آن‌ها اجازه داده ضمن اداره محلی، ساختاری اقتصادی - نظامی شبه‌مستقل را شکل دهند.

قلمرو تحت کنترل این گروه اکنون عملاً یک منطقه خاکستری امنیتی است: جایی که دولت رسمی قدرت و نفوذ محدودی دارد، اما گروه تروریستی به شکلی مؤثر، قانون، نظم و حتی عدالت (به سبک خود) را اجرا می‌کند. این وضعیت، هم امنیت انسانی را تهدید می‌کند و هم حاکمیت دولت فدرال را به چالش می‌کشد.

از سوی دیگر، انکار مکرر نهادهای امنیتی محلی در مورد حضور و فعالیت گروه‌های تروریستی، تردیدهای جدی درباره اثربخشی سامانه‌های هشداردهنده، نظارت اطلاعاتی و پاسخ امنیتی در پی داشته است. این شکاف میان گزارش‌های میدانی و موضع رسمی، می‌تواند موجب افزایش بی‌اعتمادی عمومی و کاهش همکاری شهروندان با نهادهای امنیتی شود.

در صورت تداوم این روند، احتمالاً با الگوی تازه‌ای از تروریسم منطقه‌ای در نیجریه روبه‌رو خواهیم بود؛ تروریسمی که نه‌تنها با خشونت، بلکه با اداره ساختارمند و جذب منابع محلی، قلمرو خود را تثبیت و توسعه می‌دهد. به همین دلیل، تحلیل‌گران امنیتی نسبت به ضرورت اقدام فوری، هماهنگ و چندسطحی هشدار داده‌اند؛ اقدامی که باید فراتر از عملیات نظامی صرف بوده و شامل بازگرداندن حکمرانی مؤثر، حضور خدمات دولتی، و پاسخ‌گویی به نیازهای اقتصادی و اجتماعی جوامع مرزی باشد.

منابع:

https://dailypost.ng/2025/04/21/new-terrorist-group-mahmuda-occupying-parts-of-kwara-niger-states-emir-cries-out/

https://dailytrust.com/new-terror-group-mahmuda-intensifies-attacks/