۱. تحرک دیپلماتیک ایران

ایران با گام های شتابان در پی آن است که موضع منطقه ای مرتبط با حفظ صلح را فعال کند و بکوشد بر نگاه بین المللی ـ به ویژه اروپایی ـ در قبال سیاست «ماشه» تأثیر بگذارد. تهران به خوبی می داند که مصر بازیگری مؤثر در سطح منطقه ای است که نمی توان آن را نادیده گرفت.

۲. نقش قاهره در کمک به غرب

قاهره ممکن است مأموریت یافته باشد تا از طریق میانجیگری عربی، موضع اروپا و آمریکا را نجات دهد و این تلاش را در امتداد ابتکارات سه گانه اروپایی پی بگیرد. چرا که فعال سازی «ماشه» می تواند دروازه ورود گسترده چین به منطقه را باز کند؛ در حالی که ایران در چنین شرایطی گزینه ای جز مشارکت اقتصادی با آسیا نخواهد داشت. این وضعیت برای غرب و آمریکا یک زیان راهبردی جدی به شمار می رود. در چنین حالتی واشنگتن ابزارهای فشار بر تهران را از دست می دهد و ناگزیر می شود در لحظات بحرانی و در آستانه بحران ها، به سیاست گفت وگو روی آورد.

۳. تهدید سلفی

پس از سیطره «الجولانی» بر صحنه سوریه و افزایش خطر داعش، مصر و ایران به نقطه ای مشترک رسیده اند. تضعیف دولت ایران ـ که در مقام سدّی در برابر ترکیه از نظر ایدئولوژیک و در برابر اخوان از نظر فکری عمل می کند ـ به معنای گشودن جعبه های «مارهای اخوانی» در منطقه است. افزون بر این، نقشه جدیدی که ترکیه از طریق الجولانی ترسیم کرده، نقطه تلاقی قاهره و تهران است؛ زیرا تهدید ترکیه اکنون خطری مستقیم برای امنیت منطقه به شمار می رود، به ویژه برای مصر که رئیس جمهور آن، عبدالفتاح السیسی، نخستین هدف ترکیه پس از سرنگونی اخوان در قاهره است.

۴- گذرگاه ها

دریای سرخ برای مصر مسأله ای حیاتی است، به ویژه با توجه به پیامدهای جنگی که در آن جریان دارد. نجات اقتصاد مصر ـ که بخش بزرگی از آن به این دریا وابسته است ـ تنها از رهگذر نقشی برای جمهوری اسلامی ممکن است، در برابر نقشی که مصر در کاهش فشار «ماشه» بر ایران ایفا کند.

۵- خطرات توسعه طلبی رژیم صهیونیستی

در برابر طرح توسعه طلبانه اسرائیل، قاهره به طور مستقیم در معرض تهدید قرار دارد. چاره ای جز جست وجوی راه حل برای بحران ندارد؛ در غیر این صورت در گرداب جنگ های آینده و تبعات «ماشه» غرق خواهد شد. درست است که تحریم ها علیه ایران دردناک اند، اما برای منطقه، جهان و جامعه بین المللی دردناک ترند؛ زیرا پیامدهای گسترده ای به همراه دارند. از همین رو ایران نقش دیپلماتیک اروپا و اعراب را فعال کرد پیش از آن که مذاکرات به نقطه صفر برسد؛ چرا که رسیدن به آن نقطه به معنای فعال شدن «ماشه» و پیامدهای خطرناک آن است. ایران و محور مقاومت در برابر تحریم ها تسلیم نمی شوند، بلکه از طریق گذرگاه های حیاتی، به ویژه مرتبط با مسیرهای تجاری و اقتصادی، منطقه را نیز تحت فشار قرار می دهند.

6- نگرانی آمریکا از شورای امنیت

کارشناسان بر این باورند که اروپا ـ و حتی آمریکا ـ قاهره را مأمور نجات مذاکرات کرده اند، پس از آنکه دریافتند شورای امنیت قادر به تصویب تحریم های جدید نیست؛ به ویژه با توجه به تفاهم های ایران با چین و روسیه و آنچه در نشست شانگهای اعلام شد. افزون بر این، توییت آیت الله خامنه ای به روشنی نشان داد که تهران پس از جنگ دوازده روزه، درصدد است روابط خود را با چین به طور جدی گسترش دهد.

7. قاهره می خواهد نقش ایفا کند

مصر در سال های اخیر کشوری حاشیه ای بود که با بحران های اقتصادی دست وپنجه نرم می کرد، اما امروز مصمم است مانع از بروز هرگونه بحران نظامی، امنیتی یا اقتصادی در منطقه شود. این کشور می داند که عراق ــ که وعده صادرات نفت به آن داده ــ در نوسان قیمت نفت از بحران ها تأثیر خواهد پذیرفت. همچنین واشنگتن به خوبی می داند که گذراندن طرح تحریم ها تقریباً ناممکن است، و حتی اگر تحریم ها اعمال شوند، اثر «ماشه» تنها متوجه ایران نخواهد بود، بلکه تمام منطقه را که اقتصاد اعراب، خلیج و غرب به آن وابسته است، در بر خواهد گرفت.

..................................

خاتمه

با پیگیری رویدادها و رصد مسیرها روشن می شود که ایران به طور جدی در پی مهار بحران ها و دفع خطرات ناشی از هرگونه تنش است. این رویکرد با عقلانیتی همراه است که به منطقه القا می کند در صورت نبود راه حل، خطر پیش رو پیامدهای سنگینی خواهد داشت. از همین جا می توان ارتباط میان حوادث، معانی مواضع و نتایج دیپلماسی ایران را فهمید؛ چنان که در سخنان مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی، رافائل گروسی، نیز نمود یافت: «به همراه وزیر خارجه ایران، آقای عباس عراقچی، به توافقی برای اجرای گام های عملی جهت ازسرگیری فعالیت های بازرسی در ایران دست یافتیم؛ و این گامی مهم در مسیر درست به شمار می آید».

همچنین در سخنان وزیر خارجه ایران، عباس عراقچی، چنین آمده است: «در صورت هرگونه تجاوز نظامی به ایران یا بازگرداندن تحریم ها، هر توافقی را ملغی تلقی خواهیم کرد.»

.................

توضیح پایانی:

این مقاله بازتاب دهنده مهم ترین نکاتی است که رسانه های غربی، عربی و عراقی درباره سفر وزیر خارجه ایران به قاهره مطرح کرده اند.