در حالی که تصویر اسلام در برخی محافل سیاسی و رسانه‌ای آلمان به شکلی منفی و تهدیدآمیز ترسیم می‌شود، بسیاری از مسلمانان این کشور، به‌ویژه نسل جوان، احساس ناامنی، بی‌ارزشی و طردشدگی می‌کنند. این موضوع در گزارش تازه‌ی شبکه WDR برجسته شده و کارشناسان نسبت به پیامدهای اجتماعی و امنیتی آن هشدار داده‌اند.در مرکز مشاوره‌ای «وندپونکت» واقع در محله‌ی کلن-کالک، درِ ورودی همیشه به روی جوانان محله باز است. اما آنچه که در این مرکز به گوش می‌رسد، حاوی نگرانی‌های تازه‌ای‌ست. محمد حداد، مدیر پروژه‌ی این مرکز می‌گوید:جوانان مسلمان زیادی به ما مراجعه می‌کنند که احساس می‌کنند دیگر جایی در این جامعه ندارند. آن‌ها می‌خواهند بخشی از آلمان باشند، اما تبعیض و طرد را در تمامی عرصه‌های زندگی لمس می‌کنند. گویی تلاش کردن دیگر بی‌فایده است. اظهارات کلی و منفی برخی سیاستمداران درباره اسلام، پیوند دادن مسلمانان با تروریسم در رسانه‌ها و همچنین تجربه‌های شخصی از تحقیر و بی‌احترامی، همگی دست به دست هم داده‌اند تا نوعی احساس جریحه‌دار شدن و «نادیده‌انگاری» در میان مسلمانان ایجاد شود.

آمار نگران‌کننده از دانشگاه مونستر

نتایج یک پژوهش دانشگاه مونستر این احساسات را تایید می‌کند. در این مطالعه، از میان حدود ۱۹۰۰ مسلمان شرکت‌کننده، حدود ۲۰ درصد گفته‌اند که قادر به کنار آمدن با این جراحت‌های عاطفی نیستند. این افراد در اغلب موارد، «جامعه‌ی آلمان» را به‌عنوان یک کل، مسئول وضعیت خود می‌دانند. حتی نگران‌کننده‌تر آن‌که ۱۱ درصد از این گروه، آمادگی دفاع خشونت‌آمیز از منافع مسلمانان را نیز اعلام کرده‌اند.

بهره‌برداری افراط‌گرایان از ناامیدی

در چنین فضایی، اسلام‌گرایان افراطی و مبلغین نفرت، شرایط را به نفع خود مصادره می‌کنند. به گفته‌ی پروفسور موهاناد خورشید از مرکز الهیات اسلامی، «آن‌ها با انتشار پیام‌هایی مانند: 'اگر مسلمانی، پس تقصیر جامعه‌ی اکثریت است که رنج می‌کشی'، قربانی‌سازی از مسلمانان را ترویج می‌دهند.

شبکه‌های اجتماعی به کانال اصلی انتقال این پیام‌ها تبدیل شده‌اند، جایی که بسیاری از جوانان مسلمان، بدون فیلتر یا تحلیل، با چنین روایت‌هایی مواجه می‌شوند. خورشید هشدار می‌دهد که این مسیر می‌تواند مستقیماً به رادیکالیزه شدن برخی جوانان منجر شود.

نیاز فوری به تقویت همبستگی و آموزش

بر اساس یافته‌های این پژوهش، شناسایی زودهنگام احساسات جریحه‌دار شده و ایجاد حس تعلق اجتماعی برای مسلمانان از اهمیت بالایی برخوردار است. خورشید خواستار توسعه‌ی آموزش دینی اسلامی در مدارس دولتی و حمایت از پروژه‌های اجتماعی در فضای مجازی است که به تقویت روایت‌های مثبت از همزیستی مسلمانان و غیرمسلمانان در جامعه‌ی چندفرهنگی آلمان کمک کنند.

مرکز مشاوره‌ی «وندپونکت» نیز بر این باور است که باید با روایت‌های منفی مقابله کرد. به گفته‌ی محمد حداد:

«ما می‌خواهیم به مسلمانان نشان دهیم که به این جامعه تعلق دارند، می‌توانند تأثیر مثبت داشته باشند و نیازی نیست که خود را کنار بکشند.»

چه باید کرد؟

پژوهشگران معتقدند یافته‌های این مطالعه می‌تواند به طراحی مؤثرتر راهکارهای پیشگیری از افراط‌گرایی کمک کند. به‌گفته خورشید، مهم است که احساس رنجش در مراحل اولیه شناسایی شود و با آن برخورد سازنده صورت گیرد. او تأکید می‌کند که باید اقداماتی انجام شود که مسلمانان را در احساس تعلق و مشارکت اجتماعی تقویت کرده و برایشان نقش هویت‌بخش و مثبت داشته باشد.

از جمله این اقدامات می‌توان به گسترش آموزش دینی اسلامی در مدارس دولتی اشاره کرد، جایی که مسلمانان می‌توانند در فضایی رسمی، محترمانه و برابر به ابراز هویت دینی خود بپردازند.

همچنین خورشید بر تقویت پروژه‌های مثبت در شبکه‌های اجتماعی تأکید می‌کند – پروژه‌هایی که روایت‌های سازنده‌ای از زندگی مشترک مسلمانان و غیرمسلمانان در یک جامعه چندفرهنگی ارائه دهند.

به باور پژوهشگران، مسئولیت این مسیر هم بر دوش سیاستمداران است و هم بر عهده سازمان‌های اسلامی در آلمان.

منبع: tagesschau - derwesten