پاکستان کشوری اسلامی با 97٪ جمعیت مسلمان و ۳٪ جمعیت غیرمسلمان است. این کشوری است که از دیرباز مردمانی با فرهنگ ‌ها و مذاهب مختلف در کنار هم زندگی می‌کنند. قائد اعظم محمد علی جناح، موسس پاکستان در زمان تشکیل پاکستان تصریح کرده بود که همه شهروندان، صرف نظر از مذهب یا فرقه ‌شان، از حقوق برابری برخوردارند. نقش همه شهروندان در توسعه کشور مهم است و جوامع اقلیت نیز از این قاعده مستثنی نیستند. اگرچه آنها در ابتدا با چالش‌ های بسیاری روبرو بوده ‌اند، اما اکنون زمان آن رسیده است که خدمات آنها را ارج نهاده و فرصت‌ هایی را برای آنها فراهم کنیم تا نقش فعال‌تری در توسعه ملی ایفا کنند. بنابراین اقلیتهای غیرمسلمان کنونی پاکستان از آزادی کامل مذهبی، حقوق مدنی و دسترسی به عدالت اعطا شده توسط اسلام، بدون تبعیض و به طور مساوی برخوردار هستند، اما انحراف هر مسلمانی از اعتقاد به ختم نبوت پیامبر اکرم (ص)، ارتداد محسوب می ‌شود. جوامع هندو و سیک جهان چندین مکان مذهبی در پاکستان دارند که برایشان مقدس و از اهمیت بالایی برخوردارند. هر ساله زائران سیک و هندو از سراسر جهان برای بازدید از اماکن مقدس مذهبی و شرکت در مراسم مذهبی خود به پاکستان می ‌آیند. امسال نیز تعداد زیادی از زائران سیک به پاکستان آمدند و در کنار بازدید از اماکن مذهبی، در مراسم مذهبی نیز شرکت کردند. به همین دلیل، معبد گورو نانک سینگ، بزرگترین رهبر مذهبی جامعه سیک، نیز در پاکستان قرار دارد و به همین دلیل پاکستان یک راهرو تاریخی و فرهنگی برای سیک ها در منطقه کرتار پور، در بغل معبد گرو نانک ایجاد کرده است. این راهرو از مرز هند و پاکستان گرفته تا به این معبد سیک ها نهایی می شود که هزاران سیک ها هند توسط این راهرو برای زیارت معبد مذهبی خود به پاکستان می آیند. اخیرا رئیس سازمان سیک ‌های آمریکا با شهباز شریف نخست وزیر پاکستان دیدار کرد. در این دیدار، شهباز شریف نخست وزیر پاکستان گفت که اماکن مذهبی مقدس سیک ‌ها در پاکستان بسیار زیاد است و اعضای جامعه سیک از سراسر جهان برای انجام مراسم مذهبی به پاکستان می ‌آیند. پاکستان در تلاش است تا تمام امکانات ممکن را برای زائران سیک که به پاکستان می ‌آیند فراهم کند و از فراهم شدن تمام امکانات ممکن در این اماکن مقدس سیک ‌ها، دولت پاکستان اطمینان حاصل کند. وی گفت که برای رفاه جامعه سیک ‌های پاکستان و ارائه امکانات بیشتر به زائران، راهبردی تدوین خواهد شد. جسدیپ سینگ، یکی از رهبران زائران سیک از شهباز شریف نخست وزیر و دولت پاکستان به خاطر میزبانی و مهمان ‌نوازی از زائران سیک تشکر کرد[1]. از سوی دیگر وزیر قانون ایالت پنجاب گفت: ورود زائران سیک به پاکستان نمونه بارزی از هماهنگی بین ادیان است. مراسم باشکوهی به افتخار زائران سیک های سراسر جهان در حضوری باغ، شاهی قلعه، لاهور برگزار شد که در آن رانا محمد اقبال خان، وزیر قانون ایالت پنجاب پاکستان، به عنوان مهمان ویژه حضور داشت. علاوه بر نمایندگان دولتی و مذهبی از سراسر کشور، تعداد زیادی از زائران سیک از هند، بریتانیا، کانادا و سایر کشورها در این مراسم شرکت داشتند. رانا محمد اقبال خان، وزیر قانون ایالت پنجاب، در سخنرانی خود گفت که ورود زائران سیک به پاکستان مورد استقبال قرار گرفته و نمونه ‌ای عالی از هماهنگی بین ادیان است. وی گفت که دولت پنجاب تمام امکانات ممکن را برای جشنواره ‌های مذهبی و فرهنگی جامعه سیک فراهم می‌ کند تا زائران بتوانند وظایف مقدس مذهبی خود را با آزادی و احترام کامل انجام دهند. رانا محمد اقبال خان گفت که پاکستان خانه پیروان همه مذاهب و ادیان، از جمله جامعه سیک است[2]. سیک های پاکستان مانند سایر مردم پاکستان از آزادی کاملی برخوردارند و جهت ایفای نقش در توسعه و پیشرفت کشور سعی و تلاش می کنند. اخیرا یک سیک ۴۲ ساله اهل پنجاب پاکستان، اولین فردی در تاریخ پاکستان است که مدرک دکترا خود را در رشته علوم مذهبی سیک ها اخذ نموده است. برای اولین بار، شخصی به نام کالیان سینگ کالیان، متعلق به جامعه سیک پاکستان، مدرک دکترا علوم دینی سیک دریافت کرده است. او دکترای خود را از دانشگاه پنجاب به پایان رسانده است. وی پایان ‌نامه دکترای خود را زیر نظر پروفسور دکتر نوید شهزاد، محقق برجسته زبان پنجابی پاکستان، به پایان رسانده است. عنوان پایان ‌نامه کالیان سینگ «فلسفه انسانیت در آموزه‌ های گورو نانک، رهبر مذهبی سیک ها» بوده است. پایان ‌نامه او ششصد صفحه ای است و او آن را به مادرش تقدیم کرده است. کالیان همچنین مفتخر است که اولین استادیار سیک در پاکستان است. در این رابطه، او گفت که افتخار من این است که اولین دکترای رشته مذهبی سیک در پاکستان هستم. سردار کالیان سینگ کالیان در ۱۲ دسامبر ۱۹۷۹ میلادی در شهرستان نانکانا صاحب متولد شد و تحصیلات اولیه خود را در دبیرستان دولتی گورو نانک گذراند که در آن دانش ‌آموزانی از همه ادیان تحصیل می ‌کردند. کالیان سینگ کالیان، ۴۲ ساله، متاهل و دارای سه دختر و یک پسر است. سردار کالیان سینگ کالیان مدرک کارشناسی ارشد خود را از دانشگاه پنجاب دریافت کرد و همچنین مدرک پیش دکترا خود را در رشته زبان پنجابی در سال ۲۰۱۶ میلادی دریافت کرد. وی در سال ۲۰۰۵ میلادی از دانشکده دولتی نانکانا صاحب، وابسته به دانشگاه پنجاب، فارغ‌ التحصیل شد و پس از انتخاب خود توسط کمیسیون خدمات عمومی پاکستان، به عنوان استادیار زبان پنجابی در دانشگاه دانشکده دولتی لاهور خدمت می‌ کند، همچنین در دانشکده ‌های گوجرانوالا و گلبرگ نیز خدمت کرده است. سردار کالیان سینگ در ژوئن ۲۰۰۳ میلادی با اخذ گواهینامه ابزارهای اینترنتی از موسسه علوم کامپیوتر قائد اعظم، فناوری کامپیوتر را آموخت و پس از آن نیز دوره ‌های (DCA)و (WPD) رشته فناوری را از همان موسسه گذراند. این تخصص اضافی به او در کار تحقیقاتی ‌اش بر روی خط زبان پنجابی کمک کرد[3]. همچنین یک جوان هندو به نام ماجیندر، که اهل ناحیه بدین ایالت سند است، پس از قبولی در آزمون سرویس عالی مرکزی (CSS)، برای خدمت در نیروی پلیس پاکستان (PSP) منصوب شده است. وی در ابتدا به عنوان معاون سرپرست پلیس (ASP) ناحیه بدین منصوب شد. در مجموع ۱۷۲۴۰ داوطلب در آزمون سالانه 2021 رتبه CSS  شرکت کردند و تنها ۲۰۷ داوطلب پس از آزمون و مصاحبه انتخاب شدند. از این ۲۰۷ داوطلب از سراسر پاکستان، ۱۳۴ نفر مرد و ۷۳ نفر زن هستند. قبلاً در آزمون (CSS) سال 2020 میلادی زن جامعه هندو به نام دکتر ثنا رام چندر، که اهل ایالت سند پاکستان است، اولین زن هندو در پاکستان بود که پس از قبولی در آزمون CSS به خدمات اداری پاکستان پیوست[4]. همچنین در سال 2021 میلادی نیز مانیشا روپیتا، یک زن هندو از ناحیه جیکب آباد ایالت سند پاکستان، با قبولی در آزمون SPSC افتخار تبدیل شدن به اولین معاون سرپرست پلیس (DSP) ناحیه جیکب آباد را به دست آورد. وی اولین زن از جامعه هندو بوده است که در آزمون کمیسیون خدمات عمومی ایالت سند قبول شده و به عنوان رئیس پلیس ناحیه (DSP) انتخاب شده است[5]. در حال حاضر، جمعیت بسیار کمی از سیک ‌ها در پاکستان زندگی می ‌کند. بسیاری از سیک‌ ها در ایالت پنجاب زندگی می‌کنند که بخشی از پنجاب قدیم است که سیک ‌ها از آنجا سرچشمه گرفته ‌اند. پیشاور، مرکز ایالت خیبر پختونخوا، نیز جمعیت قابل توجهی از سیک ‌ها را در خود جای داده است. نانکانا صاحب، زادگاه بابا گورو نانک، بنیانگذار و رهبر مذهبی سیک ‌ها، نیز در ایالت پنجاب پاکستان قرار دارد. در قرن ‌های ۱۳ و ۱۹، جامعه سیک به یک نیروی سیاسی قدرتمند تبدیل شد و مهاراجه رنجیت سینگ امپراتوری سیک را تأسیس کرد که پایتخت آن لاهور، دومین شهر بزرگ پاکستان امروزی بوده است. در ایالت پنجاب پاکستان، جامعه سیک در لاهور، راولپندی، مولتان، فیصل آباد و نانکانا صاحب متمرکز است. پس از تجزیه هند و استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷میلادی سیک‌ ها و هندوهای منطقه کنونی پاکستان به هند مهاجرت کردند و در میان مسلمانان هند ساکن شدند. پس از استقلال پاکستان در سال ۱۹۴۷میلادی جامعه سیک ‌مانده در پاکستان، شروع به سازماندهی کرد و کمیته معبد سیک‌ های پاکستان را برای حفاظت از اماکن مقدس و میراث سیک ‌ها را در پاکستان تشکیل داد. دولت پاکستان به زائران سیک ‌های هندی اجازه داده است که به پاکستان بیایند و از اماکن مقدس خود بازدید و در مراسم مذهبی خود شرکت کنند و همچنین سیک ‌های پاکستانی نیز مجاز به رفتن به هند برای بازدید اماکن مذهبی خود در هند و حضور در مراسم مذهبی خود در هند، هستند. لاهور، پایتخت پنجاب پاکستان، هنوز هم میزبان چندین مکان مذهبی مهم برای سیک ‌ها، از جمله معبدی به نام "سمادهی" رانجیت سینگ است. همچنین 9 معبد در منطقه نانکانا صاحب وجود دارد، از جمله معبد "جنم استهان" است و این شهر همچنین زادگاه بابا گورو ناناک، رهبر و بنیانگذار آیین سیک، است. هر معبدی در منطقه نانکانا صاحب با وقایع مختلفی در زندگی بابا گورو ناناک، رهبر سیک ها مرتبط است. این شهر یک مکان زیارتی مهم برای سیک ‌های سراسر جهان است. همچنین مکان‌ های مذهبی مهم جامعه هندو در پاکستان شامل معبد هینگلاج دیوی یا نانی (بلوچستان)، معبد چوریو (ناگار پارکار) و معبد کایلاش است. معبد هینگلاج دیوی مقدس‌ترین مکان هندو در پاکستان است، در حالی که معابد کایلاش در دره کایلاش، ایالت خیبر پختونخوا واقع شده‌ اند و بخشی از تاریخ هندوها هستند که زائران هندو جهان برای بازدید آن ها به پاکستان می آیند. تحلیلگران معتقدند که هند دشمن ازلی پاکستان همیشه توطئه می کند که اقلیت ها از جمله، اقلیت های هندو و سیک در پاکستان روبرو به تبعیض مذهبی هستند، اما حمایت سیک های جهان از جمله سیک های هند و همچنین حمایت هندوهای پاکستان نشان می دهد که اقلیت های پاکستان خود را در پاکستان امن ‌تر از هند می ‌دانند، زیرا در هند نه تنها مسلمانان قربانی ظلم و ستم حزب حاکم و تروریست هندو کنونی هستند، بلکه برخی از هندوها و سیک ‌ها نیز از نژاد پایین ‌تری محسوب می ‌شوند و به همین تبعیض مورد آزار و اذیت قرار می ‌گیرند. اگر در پاکستان اقلیتها از حقوق کاملی برخوردارند، در واقع این برخورد پاکستان نیست، بلکه برخورد دین اسلام است که به همه اقلیت‌ های مذهبی، حقوق برابری داده و با احترام و عزت با آنها رفتار می‌کند و پاکستان نیز به عنوان یک کشور مسلمان، موظف به رعایت این اصول اسلامی است.

منابع: