اهل سنت پاکستان به سه فرق اسلامی از جمله، اهل سنت بریلوی، اهل سنت دیوبندی و سلفی یا اهل حدیث تقسیم می شوند. اهل سنت بریلوی و دیوبندی با دو مرکز مذهبی در هند به نام‌ های مرکز بریلی شریف و حوزه علمیه دیوبند مرتبط هستند. بر همین اساس، افراد مرتبط با حوزه علمیه بریلی شریف در هند، بریلوی و افراد مرتبط با حوزه علمیه دیوبند در هند، دیوبندی نامیده می ‌شوند. در حالیکه اهل سنت سلفی یا اهل حدیث وابسته به عربستان سعودی هستند و همان نظریات اهل سنت سلفی های عربستان را دارند.

     اهل سنت بریلوی که در کشور اکثریت دارند محب اهل بیت (ع) بوده اند، اما اهل سنت دیوبندی اهل بیت (ع) را قبول داشتند، اما از برخی از اعتقادات شیعیان و اهل سنت بریلوی مخالفت می کردند. آن ها قایل به شفاعت اهل بیت (ع)، جایگاه عظیم اهل بیت (ع) در اسلام نیستند، اما این فرقه به گروه های افراطی از جمله سپاه صحابه، لشکر جهنگوی و سایر گروهای افراطی تقسیم شده است که اکنون آن افراطی ها بشدت مخالف شیعیان و دشمن اهل بیت (ع) بشمار می روند، زیرا آن ها از یک سو اهل بیت (ع) را مانند فرد عادی می دانند و از سوی دیگر اصحاب و همسران پیامبر اکرم (ص) را نیز بخشی از اهل بیت (ع) قرار می دهند. در حالیکه اهل سنت بریلوی اهل بیت (ع) را شفاعت کننده و دارای مقام عظیم در اسلام می دانستند، آن ها مقام اهل بیت (ع) را بعد از پیامبر اکرم (ص) بلند ترین قرار می دادند و فقط همان پنج افراد "اصحاب کساء" را اهل بیت (ع) قرار می دادند، اما اکنون اهل سنت بریلوی نیز برخلاف عقاید خود به گروهای افراطی تبدیل شده اند و خود را اهل سنت بریلوی معرفی کرده و از عقاید گروهای اهل سنت دیوبندی افراطی پیروی می کنند. گروهای مذکور شامل تحریک لبیک پاکستان، تحریک صراط مستقیم پاکستان و دعوت اسلامی پاکستان هستند.تحریک لبیک پاکستان که رئیس و بنیانگذار آن علامه خادم حسین رضوی بوده است و بعد از فوت شدن وی، فرزند وی علامه سعد رضوی بر سمت وی منصوب شده است. این حزب به دلیل تحرکات افراطی اخیراً ممنوع الفعالیت اعلام شده است، پیش از این نیز ممنوع الفعالیت اعلام شده بود،اما دولت آن وقت ممنوعیت را لغو کرده بود.گروه مذکور روابط صمیمانه ای با رهبری سپاه صحابه پاکستان دارد.همچنین تحریک صراط مستقیم که رئیس و بنیانگذار آن دکتر آصف اشرف جلالی است و بخشی از تحریک لبیک بشمار می رود که چند سال پیش رئیس آن دکتر آصف اشرف جلالی طی اظهار نظر در مورد معامله "فدک" به شأن بانوی بزرگ اسلام حضرت فاطمه زهرا (س) توهین را مرتکب شده بود و به دلیل اعتراض شدید علمای شیعه و اهل سنت بریلوی بازداشت و بعداً آزاد شده است. همچنین دعوت اسلامی پاکستان نیز بخشی از همین گروه های افراطی است که به مطابق عموم علمای شیعه، اهل سنت بریلوی و تحلیلگران مذهبی بیش از همه گروه های افراطی اهل سنت بریلوی با اهل بیت (ع) مخاصمت می نماید. براساس ویکی پیدیای این جنبش به زبان اردو، دعوت اسلامی یک سازمان تبلیغی اسلامی و بین ‌المللی و ابسته به اهل سنت بریلوی در پاکستان است و از پاکستان سرچشمه گرفته و در سراسر جهان فعالیتهای دینی دارد. دعوت اسلامی در سال 1981 میلادی توسط محمد الیاس قادری عطاری تأسیس شده است. در حال حاضر، اعضای دعوت اسلامی در بیش از 200 کشور در سراسر جهان حضور دارند. دعوت اسلامی در بیش از 100 بخش به دین اسلام خدمت می‌کند.این جنبش از کراچی در 2  سپتامبر ۱۹۸۱ میلادی آغاز شد. دعوت اسلامی وظیفه تبلیغ اسلام را در بیش از ۲۰۰ کشور و کم و بیش در ۹۲ بخش انجام می‌ دهد. همچنین یک روش مسالمت ‌آمیزی برای تبلیغ اسلام در میان غیر مسلمانان وجود دارد. کاروان‌ های مدنی این جنبش در سراسر پاکستان و جهان سفر می‌ کنند. گردهمایی‌ های این جنبش در سطح بین ‌المللی، ملی، ایالتی، منطقه ‌ای، ناحیه ای، شهرستانی و محلی سالانه برگزار می ‌شود،اما به دلیل تهدیدات تروریسم چند سال اخیر، گردهمایی سالانه این جنبش از مدت ۳ سال برگزار نشده است. مرکز دعوت اسلامی به نام فیضان مدینه در شهر کراچی پاکستان قرار دارد. علاوه بر این، مراکز فرعی به نام فیضان مدینه در سراسر پاکستان و جهان نیز وجود دارند که تعداد آنها روز به روز در حال افزایش است.

     مانیفست دعوت اسلامی: الیاس قادری معتقد است که وی برای اصلاح خود و مردم جهان تلاش کند. برای اصلاح شخصی، دعوت اسلامی یک سیستم کامل به نام «جوایز مدنی» ارائه داده است که اگر به طور کامل رعایت شود، می ‌تواند منجر به اصلاح شخصی برای یک مسلمان شود. این جوایز مدنی شامل 72 نکات برای مردان، 63 نکات برای زنان و 40 نکات برای خردسالان است. الیاس قادری، بنیانگذار این جنبش هدف خود را به شرح زیر بیان کرده است:

«اینجانب سلسله‌ ی از «جوایز مدنی» را برای ترویج پیشرفت، نظم اخلاقی و تقوا در آثار مدنی آغاز کرده ‌ام، اگر با اخلاص تلاش کنیم، می‌ توانیم به این «جوایز مدنی» دستیابی کنیم.»

     رسانه‌ های مدرن دعوت اسلامی: دعوت اسلامی سیستم رسانه ‌ای گسترده خود را دارد. دعوت اسلامی در سال ۱۹۹۶ میلادی وب‌ سایت خود را ایجاد کرد که اولین وب‌ سایت اسلامی به زبان اردو است. در سال ۲۰۰۹ میلادی یک کانال تلویزیونی به نام کانال مدنی راه‌ اندازی شد که برنامه ‌های مذهبی را به زبان ‌های اردو، عربی، انگلیسی، بنگالی، هندی وغیره پخش می‌ کند. این اولین کانال در پاکستان است که موسیقی و تبلیغات پخش نمی ‌کند. این کانال از ماهواره‌ های سراسر جهان پخش می ‌شود.

    موسسات آموزشی دعوت اسلامی: دعوت اسلامی صدها مؤسسه آموزشی مذهبی و معاصر را در سراسر جهان با نام ‌هایی مانند فیضان مدینه، مدارس مدینه، دارالمدینه و حوزه علمیه در تحت عنوان جامعه مدینه تأسیس کرده است. دانشگاه دارالمدینه به زودی در اسلام ‌آباد، پایتخت پاکستان تأسیس می ‌شود که تأیید شده است. همچنین یک شبکه آنلاین مدارس علمیه مدینه وجود دارد که تحت آن آموزش رایگان قرآن کریم از طریق اینترنت ارائه می ‌شود. در سال 2013 میلادی دعوت اسلامی تصمیم به تأسیس دانشگاه بین ‌المللی دارالمدینه گرفت که در سال 2013 میلادی در مجلس سنای پاکستان تصویب شد. در آوریل 2018 میلادی دولت ایالتی سند در پاکستان 150 هکتار زمین را برای همین منظور به دعوت اسلامی اختصاص داد. بلاول بوتو زرداری، رئیس حزب مردم پاکستان، در دسامبر 2016 میلادی از فیضان مدینه بازدید کرد و در آنجا به دولت توصیه کرد که این دانشگاه را تأسیس کند و به سروزیر ایالت سند در پاکستان دستور داد تا از آن حمایت کند.

  دپارتمان فناوری اطلاعات دعوت اسلامی: یکی از بیش از ۸۰ دپارتمان، دپارتمان فناوری اطلاعات (IT) است. از تلاش‌ های اولیه ‌دعوت اسلامی، این دپارتمان سخنرانی‌ های رئیس دعوت اسلامی اهل سنت، مجالس نعت را به صورت صوتی ارائه می‌ داد و همچنین از طریق اینترنت آن را به جهانیان تبلیغ می‌ کرد، اما با گذشت زمان و شروع به تکامل فناوری، این دپارتمان نیز دامنه ‌فعالیت خود را گسترش داد و خود را برای ارائه آثار مذهبی دعوت اسلامی به شیوه ‌ای زیبا با تغییراتی که در فناوری اطلاعات رخ می ‌دهد، آماده کرد. آغاز فناوری اطلاعات که با چند نفر از یک اتاق آغاز شده بود، اکنون به بخشی با بیش از ۱۲۰ نفر در یک ساختمان بزرگی، زیبا و مدرن تبدیل شده است.

   انتشارات دعوت اسلامی: نام انتشارات دعوت اسلامی، مکتبة المدینة است. از این انتشارات کتاب ‌ها و جزوات را منتشر می ‌کند. برنامه این است که کتاب ‌ها و جزوات مختلف منتشر شده توسط مکتبة المدینة به زبان ‌های مختلف ترجمه و به بسیاری از کشورهای جهان ارسال شود. در حال حاضر، ترجمه ‌ها به بیش از 34 زبان دنیا انجام می ‌شود: (1) عربی (2) فارسی (3) انگلیسی (4) فرانسوی (5) سواهیلی (6) تامل (7) سینهالی (8) چینی (9) هندی (10) گجراتی (11) کریولی (12) آلمانی (13) اسپانیایی (14) روسی (15) بنگالی (16) هوسایی (17) پشتو (18) دانمارکی وغیره.

   خدمات اجتماعی دعوت اسلامی: دعوت اسلامی به طور فعال در کارهای اصلاحی و رفاهی در جامعه مشارکت دارد. این حزب در صورت وقوع زلزله وحشتناکی که در سال ۲۰۰۸ میلادی در پاکستان رخ داد و سیل سال ۲۰۱۰ میلادی از هر نظر کمک کرد. این جنبش همچنین در زندان ‌ها به کار تبلیغ می ‌پردازد. در زندان‌ ها، آموزش حفظ و تلاوت قرآن کریم، توزیع کنزالایمان، ذکر و نشستهای نعت خوانی برگزار می‌ کند، در حالی که یک مدرسه علمیه ای نیز در زندان مرکزی شهر کراچی تأسیس شده است. علاوه بر این، یک بخش جداگانه ای نیز برای ناشنوایان، لالان، نابینایان و معلولین تأسیس شده است که به همین دلیل پزشکان و والدین چنین افرادی از دعوت اسلامی بسیار قدردانی می‌ کنند.

   نقش دعوت اسلامی در خدمت بشریت جهان: غلام اظفر میسیر، مدیرکل پلیس منطقه کراچی، در دیدار با سید فضیل رضا عطاری، سرپرست مرکز دعوت اسلامی ولز و رئیس بنیاد امداد جهانی فیضان (FGRF) بریتانیا، گفت که دعوت اسلامی نسبت به خدمت به بشریت در سطح جهانی، پاکستان را معروف می ‌کند. وی همچنین در این دیدار نشان افتخاری از پلیس سند به سید فضیل رضا عطاری اهدا کرد. غلام اظفر میسیر در ادامه گفت که دعوت اسلامی و موسسه (FGRF) نقش مهمی در نام نیک پاکستان و اسلام ایفا می کند. به همین مناسبت، سید فضیل رضا عطاری جزئیاتی از کارهای خیریه دعوت اسلامی و  موسسه (FGRF) در خصوص غزه (فلسطین)، ترکیه، مراکش، سوریه، آفریقا، در ایالت سند داخلی و پاکستان ارائه داد و گفت که این سازمان ‌های وابسته به این مرکز در کارهای خیر و خدمت فداکارانه به بشریت مشغول هستند و نقش خود را برای اصلاحات اجتماعی ایفا می‌ کنند تا هر فرد از جامعه مسلمان بتواند به یک شهروند خوب تبدیل شود[1].

     برخی از علمای اهل سنت بریلوی، ازجمله علامه علی وقار قادری معتقد است که الیاس عطاری، رئیس و بنیانگذار دعوت اسلامی پاکستان چندین بار به شأن اهل بیت (ع) توهین را مرتکب شده است و این اولین فرد اهل سنت بریلوی است که برخلاف سایر بریلوی های پاکستان از معاویه ابراز وابستگی می کند و جشن تولد وی را برگزار می کند و مردم را از برگزاری مراسم اهل بیت (ع)، از جمله مراسم حضرت امام جعفر صادق (ع) و از حضور در این مراسم منع می کند. براساس ویدیوی فیس بوک علامه علی وقار قادری، از مرکز دعوت اسلامی پاکستان سئوال می کند و در بخش کمنتس این ویدیو برخی ها در مورد الیاس عطاری، رئیس دعوت اسلامی پاکستان و جنبش دعوت اسلامی اظهار نظر کردند که ترجمه آن کما کان درج ذیل است:

     برخی از توهین‌ ها به اهل بیت توسط الیاس عطاری، رئیس دعوت اسلامی پاکستان شده است

✅ این تنها کسی در جهان اسلام است که برای اولین بار در تاریخ اهل سنت، عرس[جشن] امیر معاویه را که با مولا علی جنگید و هزاران نفر از یارانش را شهید کرد، جشن گرفت.

✅ این اولین کسی در پاکستان است که به سجده امام حسین (ع) در کربلا توهین کرد.

✅ این اولین کسی در پاکستان است که به جای عرس [جشن] امام جعفر صادق، عرس معاویه را در ۲۲ رجب جشن گرفت، اگرچه در ابتدا خود عرس امام جعفر را در ۲۲ رجب برگزار می ‌کرد.

✅ این تنها کسی است که به برادر خواندن مولا علی [برادر پیامبر اکرم (ص)] اعتراض کرد، اگرچه خود پیامبر (ص) مولا علی را برادر خود در دنیا و آخرت اعلام کرد.

✅ این تنها کسی است که کانال مدنی را به دلیل جشن گرفتن ولادت مولا علی در ۱۳ رجب ممنوع کرد.

✅ این تنها کسی است که کانال مدنی را به دلیل تجلیل از روز حضرت فاطمه (س) مسدود کرد.

✅ این تنها کسی در جهان اسلام است که گفته است نامگذاری به نام امام زین العابدین (ع) اشتباه است.

✅ این تنها کسی در پاکستان است که به مردم توصیه کرده است به دلیل نفرت از اهل بیت (ع) نام معاویه را بر خود بگذارند، در حالی که اهل سنت از ابتدا نام معاویه را نداشته ‌اند[2].   

    در حالیکه برخی ها معتقدند که علامه دکتر طاهر القادری و سایر علمای اهل سنت اعلام می کنند که بریلوی ها توسط بزرگان دین منع شده اند که در مورد معاویه سکوت کنند و زبان را نگشایند، زیرا بریلوی ها از هر صحابی پیامبر اکرم (ص)، حتی آن کسی که در رتبه کمتری هم باشد، احترام را قایلند، اما (به گفته دکتر طاهر القادری) اکنون برخی از افراطی های بریلوی به حمایت معاویه شعار ها را سر می دهند، در حالیکه وی در جنگ صفین به مقابل خلیفه راشد و خلیفه چهارم اهل سنت خروج کرده است. وی همچنین در ویدیوی ای گفت:  از شخصیت دینی بزرگ اسلام درخواست شده بود که فضایل معاویه را بیان کند،اما وی پاسخ داد که معاویه فضایلی ندارد، مگر اینکه نسلی از افراطیان زمان مدتی بعد، خواهد آمد که فضایل معاویه و همچنین فرزند وی یزید را بیان خواهد کرد[3]. برخی از علما اهل سنت بریلوی معتقدند که بیشتر علمای اهل سنت بریلوی معاویه را به عنوان صحابی پیامبر اکرم (ص) قبول ندارند و از طلقا (آزاد گردیده شده) قرار می دهند و حتی برخی ها برای احترام ایشان نیز قایل نیستند. علامه علی وقار قادری در ویدیو ای گفت: الیاس عطاری و گروه آن دعوت اسلامی نه تنها در سالروز تولد معاویه مراسمی برگزار می کند، بلکه از برگزاری مراسم اهل بیت (ع)، از جمله مراسم امام جعفر صادق (ع) و اسم گذاری فرزندان خود بر نام گرامی حضرت امام زین العابدین (ع) منع می کند. وی و جنبش آن شعاری به حمایت معاویه تحت عنوان "بی خطاء معاویه" سر می دهد[4]. برخی از تحلیلگران معتقدند که دعوت اسلامی نسبت به سایر گروهای اهل سنت بریلوی افراطی، دشمن اهل بیت (ع) و طرفدار دشمنان اهل بیت (ع) بنظر می رسد. برخی از تحلیلگران مذهبی در مورد امکانات و فعالیت های این جنبش ابراز نگرانی می کنند و گفتند احتمال قوی است که این گروه نیز مانند سایر گروهای افراطی پاکستان، توسط کشورهای خارجی پشتیبانی مالی می شود.

منابع: