یک دهه پیش، هیچ‌کس در آلمان تصور نمی‌کرد که زبان آلمانی به زبان اصلی مساجد این کشور بدل شود. در آن زمان، مسلمانان آلمان تلاش می‌کردند تا با تغییر زبان مساجد در این کشور مقابله کنند. اما امروزه به سختی می‌توان، مسجد و یا جامعه اسلامی را در آلمان پیدا کرد که به زبان آلمانی برنامه اجرا نکنند. واقعیت این است که بسیاری از مسلمانان نسل جدید زبان آلمانی را بهتر از زبان مادری خود صحبت می‌کنند. برخی از آن‌ها با آنکه از کشورهای عربی به آلمان مهاجرت کرده‌اند، قادر نیستند حتی سخنرانی‌ها و خطبه‌های واعظان مساجد را به زبان عربی درک کنند. در این شرایط، به‌نظر می‌رسد که استفاده از زبان آلمانی، گامی درست در جهت جذب جوانان مسلمان به سوی مساجد است. اما این امر نمی‌تواند انگیزه‌ای برای فعالیت مستمر جوانان مسلمان در مساجد ایجاد کند. امروزه بسیاری از مسئولان مساجد و جوامع اسلامی در آلمان با این چالش روبرو هستند که چگونه می‌توان با استفاده از زبان آلمانی، جوانان را با زیبایی‌های دین اسلام آشنا کرد. آن‌ها می‌خواهند نسل جدید مسلمانان در مساجد فعال‌تر باشند، اما بدیهی است که برای تحقق این خواسته، تنها تغییر زبان از عربی، ترکی و فارسی و … به آلمانی کافی نیست. من در این یادداشت تلاش کرده‌ام تا راه‌هایی را که باعث جذب جوانان مسلمان به سوی اسلام و مساجد می‌شود، بررسی کنم و نشان دهم که چه فاکتورهایی در کنار زبان آلمانی، می‌تواند به موفقیت بیشتر جوامع اسلامی در جهت همکاری با نسل جدید در آلمان کمک کند.

شناسایی نیازها و مشکلات جوانان مسلمان

اولین و مهم‌ترن اصل در جذب مخاطبان جوان، شناخت خواسته‌ها، نیازها و مشکلات آن‌ها است. مسئولان مساجد و انجمن‌های اسلامی، برای رسیدن به این هدف، باید بخشی از برنامه‌ها و سخنرانی‌های مساجد را به نیازها، نگرانی‌ها و مشکلات جوانان اختصاص دهند. در این راستا، شناخت چالش‌هایی که جوانان مسلمان در جامعه آلمان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، باید در اولویت کار مسئولان مساجد قرار گیرد. این در حالی است که در بسیاری از مواقع، محتوای سنگین سخنرانی‌ها و مطرح کردن مسائل غیرمرتبط با جامعه در مساجد، باعث می‌شود که جوانان از ارتباط بیشتر با جوامع اسلامی صرف‌نظر کنند.

در این مسیر، استفاده از زبان آلمانی در کنار انتخاب موضوعات مناسب می‌تواند کمک زیادی به جدب مخاطبان جوان کند. در واقع مسئولان مساجد باید محتوایی را به زبان آلمانی انتخاب کنند که به نیازها و مشکلات جوانان بپردازد و راه حل‌هایی را نیز برای آن ارائه دهند. همچنین راه‌حل‌های پیشنهادی باید متناسب با شرایط و قوانین اسلامی باشند. علاوه بر این‌ها، مسئولان باید روابط صمیمانه‌تری با جوانان ایجاد کنند.

آشنایی با فرهنگ و ارزش‌های آلمان

نوجوانان و جوانان مسلمان در خانه با فرهنگ اسلامی آشنا می‌شوند و در جامعه، ارزش‌ها و فرهنگ آلمانی را می‌آموزند. طبیعی است که میان فرهنگ‌ها و ارزش‌های غربی و اسلامی تفاوت‌های زیادی وجود دارد و اگر جوانان نسبت به این تفاوت‌ها آگاه نشوند، صدمه زیادی در جامعه می‌بینند. در نتیجه وظیفه اعضای مساجد و جوامع اسلامی است که درباره فرهنگ و ارزش‌های آلمانی اطلاعات کاملی کسب کنند و همچنین از حساسیت‌ها و نگرش جوانان مسلمان در جامعه آلمان نیز آگاه شوند. بدین ‌ترتیب آن‌ها می‌توانند با مشاوره درست، راه و روش زندگی در آلمان را به نسل جدید مسلمانان بیاموزند. در حقیقت آشنایی با زبان، فرهنگ و شناخت تاریخ و روش زندگی شهروندان آلمان باید در دستور کار همه جوامع اسلامی و مساجد قرار گیرد. ما بارها شاهد بوده‌ایم: حتی مهاجرانی که سال‌ها است در آلمان زندگی می‌کنند و به زبان این کشور تسلط دارند، نیز غالباً با فرهنگ و تاریخ آلمان آشنا نیستند. بنابراین باید این مسائل به نسل جدید مسلمانان آموزش داده شود.

استفاده از زبان و اصطلاحات ساده

بسیاری از جوانان مسلمان در آلمان، محتوای سخنرانی‌های مساجد را به خوبی درک نمی‌کنند. در واقع درک اصطلاحات واعظان مساجد برای نسل جوان سخت است. برخی واعظان بیش از حد از کلمات و اصطلاحات خارجی استفاده می‌کنند که برای تعداد زیادی از جوانان ناشناخته است. گروهی دیگر نیز، عبارات عربی و آلمانی را در کنار هم به کار می‌برند که برای جوانان بسیار نامفهوم است. در نتیجه، ما غالبا در مساجد با جوانانی روبرو هستیم که تمایلی به گوش دادن به سخنرانی‌ها ندارند. این در حالی است که اگر سخنرانان از کلمات ساده‌تری استفاده کنند، تعداد بیشتری از جوانان تمایل خواهند داشت که به سخنرانی‌ها گوش فرا دهند. البته استفاده از زبان ساده به معنای به‌کار بردن محتوای بی‌ارزش نیست. یک سخنران می‌تواند موضوع مهمی را با زبانی ساده برای حاضران بیان کند. در واقع سخنرانان باید کلمات را به نحوی انتخاب کنند که شنوندگان را به سوی خود جذب کنند.

تولید محتوای مذهبی به زبان آلمانی

جوامع اسلامی و مساجد هنوز نتوانسته‌اند، مراسم و برنامه‌های مرتبط با دین اسلام را کاملا به زبان آلمانی  برگزار کنند. به‌طور مثال، انجمن‌های شیعه در آلمان هر سال تلاش می‌کنند تا مراسم روز عاشورا را به زبان آلمانی برگزار کنند، اما اکثر آن‌ها تنها کاری که انجام می‌دهند، این است که برای معرفی مکتب عاشورا به شهروندان آلمان، مطالبی را از زبان فارسی، عربی و یا ترکی به آلمانی ترجمه می‌کنند.  طبیعی است که در بسیاری از مواقع در زمان ترجمه، معنا و مفهوم اصلی به خوانندگان جوان منتقل نمی‌شود. در این شرایط، مسئولان انجمن‌های اسلامی و مدیران مساجد باید با همکاری متخصصان حوزه مطالعات اسلامی و افرادی که تبحر زیادی در زبان آلمانی دارند، محتوای جدیدی درباره آیین و مراسم اسلامی تولید کنند. این محتوا باید بتواند، جوانان و نوجوانان مسلمان را تحت تاثیر خود قرار دهد. در واقع چالش جدید مسلمانان این است که بتوانند از زبان آلمانی برای جذب بیشتر جوانان مسلمان و غیرمسلمان به مساجد استفاده کنند. تنها در این شرایط است که مسلمانان می‌توانند جایگاه خاصی برای اسلام در جامعه آلمان ایجاد کنند.

هادی آواد، سایت offenkundiges

لینک گزارش:

https://offenkundiges.de/islamische-jugendarbeit-auf-deutsch-kann-das-gelingen/