در نگاه کلی ایرانیان مقیم کشور بلغارستان را می‌توان به ۳ دسته تقسیم کرد:
۱. مهاجران قبل از انقلاب
این عده از مهاجران که اغلب توده‌ای‌های قبل از انقلاب هستند، به‌دلیل تنگناهایی که رژیم شاه برایشان به وجود آورده بود، به بلغارستان مهاجرت کردند که کشوری کومونیستی محسوب می‌شد. اکثر آنها بیش از ۷۰ سال سن دارند یا فوت کرده‌اند. عده‌ای از آنان در ایران ازدواج کرده بودند و عده‌ای نیز در بلغارستان همسر بلغاری برگزیدند. فرزندان آنها نیز در حال حاضر دورۀ میان‌سالی را میگذرانند و ارتباط چندانی با جامعۀ ایرانی و کشور ایران ندارند.
۲. مهاجران پس از انقلاب
این عده از مهاجران معمولاً به‌دلیل تردد از بلغارستان و رسیدن به اروپای غربی وارد این کشور شده و به‌دلایل مختلف در بلغارستان ماندگار شده‌اند. عده‌ای به‌دلیل مهاجرت غیرقانونی یا به‌دلیل ارتکاب برخی جرائم توسط پلیس بازداشت شده‌اند، عده‌ای نیز در اینجا ازدواج کرده و تشکیل خانواده داده‌اند، عده‌ای هم توسط باندهای مافیایی پول خود را از دست داده و در بلغارستان به‌نوعی زمین‌گیر و ماندگار شده‌اند.
به‌طور کلی صرف‌نظر از تعدادی از افراد موفق ایرانی در سیستم بهداشت و درمان بلغارستان و برخی از تجّار قدیمی، جمعیت ایرانیان در بلغارستان از لحاظ طبقۀ اجتماعی وضعیتی متوسط یا زیر خط متوسط است.
به این افراد می‌توان تعداد انگشت‌شماری از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان دانشگاه‌های بلغارستان را نیز افزود که البته تعدادی از آنها فرزندان دیپلمات‌های سابق سفارت جمهوری اسلامی ایران در این کشور هستند.
۳. مهاجران سال‌های اخیر
این عده از ایرانیان که موضوع اصلی گزارش حاضر می‌باشند، کسانی هستند که در چند سال گذشته و به‌ویژه در یک سال اخیر به بلغارستان آمده‌اند.
مشکلات داخل کشور، احساس ناخوشایند نسبت به اوضاع داخلی، احساس داشتن آینده‌ای روشن‌تر در خارج از کشور یا هر دلیل دیگری که موضوع این تحلیل نیست، باعث شده است که عده‌ای درست یا غلط به مهاجرت از کشور اقدام کنند. به‌دلیل سخت‌گیری‌های کشورهای اروپای غربی، هزینه‌های هنگفت مهاجرت به آن کشورها و استانداردهای بالایی برای اخذ اقامت در آنها، کشوری مانند بلغارستان که عضویت در اتحادیۀ اروپا را یدک می‌کشد، نظر هر مهاجری را حداقل برای دریافت اقامت میان‌مدت و تبدیل آن به شهروندی اتحادیۀ اروپا یا به‌عنوان سکویی برای رسیدن به اروپای غربی جلب کرده مینماید.
حال به همۀ این انگیزه‌ها و عوامل، شرکت یا شرکت‌های مهاجرتی را اضافه کنید که از یک‌سو مشکلات و هزینه‌های مهاجرت ایرانیان به کشورهای اروپای غربی و از سویی دیگر ولع کنونی عده‌ای از ایرانیان برای مهاجرت را به‌خوبی شناخته و فرصت را مغتنم شمردهاند تا با نشان‌دادن درِ باغ سبز، مهاجرت به بلغارستان رقم بخورد. اتفاقی که در یک سال اخیر بیشتر هم شده است.
بدیهی است که مهاجرت فی‌نفسه مورد مناقشه نیست، بلکه بی‌گدار به‌آب‌زدن و نداشتن شناخت صحیح از جامعۀ میزبان و اعتماد به تبلیغات کاذب ممکن است مشکلاتی را برای مهاجران و نهادهای جمهوری اسلامی ایران به دنبال داشته باشد.
بیش از یک سال است که یکی از شرکت‌های مهاجرتی در بلغارستان شعبه‌ای تأسیس کرده است. به ادعای مدیرعامل، این شرکت تجربیاتی در مهاجرت ایرانیان به کانادا، روسیه و استرالیا داشته است و در شرایط کنونی بلغارستان را مقصد مناسبی برای مهاجرت معرفی می‌کند. این شرکت با دریافت مبلغی حدود ۱۰تا ۱۲ هزار یورو از هر خانوادۀ ایرانی و ثبت شرکتی تجاری به نام آنها و احتمالاً نفوذ و زدوبندهایی در نهادهای دولتی بلغارستان که هنوز در این کشور مرسوم است، اقامتی یک‌ساله برای مهاجران اخذ می‌کند.
از آنجا که خرید آپارتمان برخلاف خرید زمین در بلغارستان آزاد است، این شرکت برای برخی از ایرانیان آپارتمان نیز خریداری کرده است.
این عده از ایرانیان که عموماً از طبقۀ متوسط جامعۀ ایرانی هستند و سرمایۀ آنها حدود چند ده هزار یورو است، برای یافتن کار مناسب و افتادن در مسیر اقامت دائم وطن را ترک کرده و وارد بلغارستان می‌شوند. اما متأسفانه راه‌اندازی کسب‌وکار مناسب برای کسانی که برنامۀ مشخصی برای ادامۀ مسیر ندارند، کار ساده‌ای نیست. حتی کارکردن در شرکت‌های بلغاری کار آسانی نیست. تقریباً هیچ‌کدام از آنها به زبان بلغاری آشنایی ندارند و بخشی از آنها زبان انگلیسی هم نمی‌دانند.
شرکت ثبت‌شده در واقع صوری است و محملی برای اخذ ویزای یک‌ساله می‌باشد. همۀ بانک‌های بلغارستان نیز بیش از یک سال است که به هیچ عنوان برای ایرانیان حساب بانکی باز نمی‌کنند. بنابراین امکان کار و کسب درآمد تقریباً وجود ندارد و به‌جز افراد معدودی، بقیه علاوه بر متحمل‌شدن هزینۀ اولیه در خوش‌بینانه‌ترین حالت ماهیانه ۱۰۰۰ یورو از اندوختۀ خود را صرف هزینه‌های زندگی میکنند.
از سوی دیگر هیچ تضمینی برای تمدید ویزای یک‌ساله در سال‌های بعدی وجود ندارد؛ زیرا ممکن است این تمدید منوط به ارزیابی موفقیت شرکت ثبت‌شده از سوی متقاضی باشد که تکلیف آن نیز روشن است. بنابراین نگرانی‌هایی جدی دربارۀ تکرار مشکلاتی مشابه اتفاقات گرجستان برای جمعیت محدود کلونی جدید ایرانیان در بلغارستان (که البته روبه‌افزایش هستند) وجود دارد.
در سال گذشته وزارت علوم و وزارت بهداشت و درمان کشورمان مدارک دانشگاه‌های پزشکی صوفیه را معتبر دانستند. بنابراین پیش‌بینی می‌شود در سال آینده با متقاضیان تحصیل در این دانشگاه‌ها نیز روبه‌رو باشیم. البته درجذب دانشجویان خطرپذیری گروهی که در بالا ذکر شد وجود ندارد، اما به‌طور کلی آنچه بر هر دو گروه تأثیر میگذارد و مشکلاتی را برایشان به وجود می‌آورد، افزایش قیمت ارز در ایران و ممنوعیت افتتاح حساب بانکی در بلغارستان است که مراودات تجاری و حتی پرداخت‌های دانشجویی را مسئله‌ساز می‌کند.
نظر شما