در پایان سال ۲۰۱۷ عملیات نظامی در سوریه، عملیات انتحاری در اروپا، خاورمیانه و سایر کشورها، جذب افراد در آسیای مرکزی، بازداشت های ناشی از نشر کتب افراطی دینی در رسانه های گروهی و اینترنت پوشش داده می شد. رسانه های قرقیزستان این اخبار و نظرات و مصاحبه های کارشناسان را در خصوص این مسایل منتشر می کردند.

تحقیقی با موضوع اسلام هراسی و تبلیغات در رسانه های آنلاین و شبکه های اجتماعی قرقیزستان توسط موسسه صلح و امور رسانه ای در فضای مجازی قرقیزستان انجام گرفت. مهمترین هدف این تحقیق بررسی اخبار و پست هایی حاکی از وقایع جاری بوده است. در آن زمان قرقیزستان در آستانه انتخابات ریاست جمهوری بوده است زیرا بخش عمده ای از گزارشات مربوط به فرآیند انتخابات و مقامات عالی رتبه کشور اختصاص داده شده بود. در تاریخ ۱۰ اکتبر ۲۰۱۷ الماس بیک آتامبایف رئیس جمهور وقت قرقیزستان در مصاحبه با مجله تایم[۱] در خصوص نا امید شدن وی از رویکردهای آمریکا در مبارزه با داعش سخن گفته بود.در این مصاحبه وی نیز از توسعه دموکراسی در قرقیزستان با غالب جمعیت مسلمان نظر داده بود. مقالات، گزارش ها و کامنت های کارشناسان که پیرامون این مصاحبه منتشر شده بود نیز در این تحقیق مورد بررسی قرار گرفته است.

این تحقیق کارشناختی گرایش های نگران کننده ای را کشف نموده است که رسانه های گروهی دین اسلام را با پدیده افراط گرایی یکی می دانند.

کارشناسان بیش از ۲۸ مطلب با جنبه اسلام هراسی و کلیشه های منفی در خصوص این پدیده را احصا نمودند. مصاحبه با سیاست شناسان روسی بصورت سوال و جواب منشتر شده بود که تصویری هولناک از اسلام ترسیم می کردند. آنان تعابیری صحیح از مفاهیم نداشتند و آمار واقعی را نادیده می گرفتند.

در ۶۰ درصد مطالب نویسندگان حتی در مواقعی از اسلام یاد می کنند که نه اسلام و نه افراط گرایی موضوع اصلی خبر یا گزارش نبوده است. بدین ترتیب ارتباط روایی بین اسلام و افراط گرایی و نیز ترس و واهمه بین مخاطبان ایجاد می شود. زبان خصومت در فضای مجازی قرقیزستان در متون، پست ها، رپرتاژها، سخنرانی ها و نیز گزارشات تصویریی مشاهده شده است.

الفاظ و سخنان ضد اسلامی بصورت ارائه تصویری منفی از مسلمانان یا ایجاد کلیشه ها و پیش ذهنیت های منفی در خصوص مسلمانان  بیان می شود. این گرایش ها نشان می دهد که رسانه های گروهی سیمای مسلمانان را به روش دلخواه خود ترسیم کرده و در معرض دید عموم قرار می دهند. از طرف دیگر تاثیر تبلیغات افراط گرایی از طریق رسانه های گروهی و امکانات محدود خبرنگاران برای استفاده از روش های جدید ارائه اطلاعات و پیشگیری از آن موضوعاتی که می تواند جنبه تبلیغی داشته باشد نیز مشهود است.

در این تحقیق کارشناسان محتوای ۱۸ خبرگزاری آنلاین، ۷ گروه و آکانت در شبکه های اجتماعی را بررسی نموده اند. ۴۸% مطالب بررسی شده در رسانه ها و ۵۳ % پست ها در شبکه های اجتماعی با موضوع افراط گرایی، تروریسم و مسایل مرتبط دارای زبان دشمنی و خصومت نسبت به مسلمانان و دین اسلام بوده است.

نمونه دیگر:

مقاله ای در سایت delo.kg خبرنگار تنگری باور[۲] را به چه جرمی زندانی کردند؟[۳]

امروز قرقیزستان دیگر آن کشوری نیست که جامعه جهانی می شناخت، کشوری که یک زمانی در مسیر دموکراسی حرکت می کرد. اکنون اعضای جریانات رادیکال بر کشور حکمرانی می کنند. آتامبایف (رئیس جمهور) متاسفانه از آنان حمایت می کند. اسلام گرایان در تمام سطوح و نهادهای حکومتی حضور دارند و همه به ساز سیاسی آنان می رقصند. در عمل قرقیزستان یواش یواش به کشوری اسلامی تبدیل می شود.فقط در ۳۹ % مطالب خبرنگاران قرقیز منابع و ماخذ ذکر شده بود. بقیه مقالات و گزارش ها اغلب اظهارنظرهای کلی و یا ارزیابی های شخصی داشتند. در ۱۹ % مورد موضوع دینی و قومیتی و عبارات توهین آمیز و تحریک آمیز نسبت به مهاجران از خاور میانه و افغانستان بکار رفته است. خبرنگاران از حملات تروریستی در سایر کشورها، عملیات نظامی در سوریه و زندگی مهاجران در اروپا گزارش می دادند.

بیشتر میزان عدم بردباری و تبلیغ در اخبار  و پست ها دیده شده است. 

بررسی دقیق بر مبنای شاخص ویژه چند دسته از عدم بردباری و اسلام هراسی را مشخص نموده است.

در ۵۱ % از مقالات تصویری منفی و مغرضانه از مسلمانان ارائه شده است.

در ۱۶ % مطالب بررسی شده چهره مسلمانان به عنوان تهدید اسلام در دولت سکولار ارائه شده است. در ۱۱ % مقالات و پست ها چهره ای خصمانه از مسلمانان با رویکرد اسلام هراسی بکار رفته بود.

در ۵% مطالب موضوعات قومیتی، دینی و اجتماعی با هم ادغام شده بود گویی که مولفان متوجه نبودند که این موضوعات هیچ ربطی به یکدیگر ندارند. در۴ % از اظهارات ضد اسلامی، فرد مسلمان خطری برای امنیت عمومی جلوه داده شده بود.

خبرنگاران و کاربران شبکه های اجتماعی از کلیشه های تحقیرآمیز که این گروه دینی را مورد تبعیض قرار می دهند استفاده کرده اند. نیز در مطالب خبرنگاران محلی به مطالب رسانه ها و سایت های روسی که دارای زبان دشمنی و خصومت می باشد، استناد می کردند.

  بر اساس این تحقیق ۵۸% از اظهارات منفی و انتقادآمیز در رسانه ها معطوف به مسلمانان است. ۲۶ % از حملات لفظی معطوف به رهبران دینی بوده است. ۱۱% از مقامات و نمایندگان مجلس مورد هدف زبان خصومت بوده اند. ۲،۵% از اظهارات غیرانسانی نیز در خصوص سازمان های غیر دولتی و کاربران اینترنتی بیان و ابراز شده است.

کارشناسان به این نتیجه رسیدند که بیشترین آمار زبان عدم بردباری به زبان های قرقیزی و روسی در میان کاربران شبکه فیسبوک ثبت شده است.

اشاره به گروه های افراط گرا و تروریستی

از میان کلیه گروه های ممنوعه و مخرب بررسی شده در این تحقیق؛ در بیشتر مقالات و پست ها گروه تروریسی و افراطی داعش (۸۲%) مورد اشاره قرار گرفته است. حزب التحریر الاسلامی در رتبه دوم (۶%) قرار گرفته است. بیشتر بازداشت های اعضای این گروه در جنوب قرقیزستان به جرم توزیع کتب ممنوعه دارای جنبه افراط گرایی بوده است. در ۱،۷ درصد مطالب به القاعده و طالبان اشاره شده است. ۸،۶% مطالب نیز به حزب نهضت اسلامی تاجیکستان، جماعت التبلیغ، خدمت و ... اختصاص داشته اند.

موضوعات اصلی مطالب بررسی شده در رسانه ها و اینترنت

در اکثر مطالب رسانه ای به موضوعات افراط گرایی و مسایل مرتبط با آن و در پست های شبکه های اجتماعی نیز به اسلام و آیین های آن پرداخته شده است.

۴۲ درصد اطلاعات منتشر شده در رسانه های آنلاین و شبکه های اجتماعی مربوط به بازداشت افراد مظنون به افراط گرایی و تروریسم بوده است. در اینگونه مطالب خبرنگاران از کلیشه های تحقیرآمیز نسبت به مسلمانان استفاده می کنند.

- جذب اتباع قرقیزستان و رادیکال شدن مهاجران کاری (۱۲ %)

- رشد تروریسم در جهان (۱۷%)

- تهدید اسلام در دولت سکولار (۱۷%)

- دموکراسی و اسلام (۸%)

- صادرات افکار و عقایدجهان عرب (۴%)

بررسی نشان داده است که نظرات منفی کاربران در کامنت ها و پستها اغلب معطوف به مفتی سابق قرقیزستان چوباق جلیل اف و مواضع عمومی وی (۳۲%) بوده است. در کامنت هایی با این موضوع، اغلب مظالب دارای ماهیت اسلام هراسی و زبان خصومت دیده می شود. کاربران از توهین کردن به شخص مفتی سابق قرقیزستان (برای نمونه پیشنهاد قانونمند سازی چندهمسری در قرقیزستان) هیچ ابایی ندارند. ۱۶ % کاربران اینترنت نظرات منفی در خصوص رشد تروریسم در جهان می دهند. در زمان انجام این تحقیق حملات تروریستی در نیویورک و لاس وگاس با استفاده از عبارات ضداسلامی و ادغام کردن آن با مسئله قوم و ملیت (اشاره به تبعه ازبکستان که این عملیات انتحاری را انجام داده بود) بیشترین درصد انعکاس را در اینترنت قرقیزستان پیدا کرده بود. بقیه ۱۶ % نظرات کاربران اینترنتی مربوط به آیین اسلام، حجاب و پوشش اسلامی (۱۶%)، نظرات مفنی پیرامون سخنرانی آتامبایف رئیس جمهور وقت قرقیزستان در مراسم اعطای جوایز به دانشجویان در اکتبر سال ۲۰۱۷، ۱۳% در خصوص جنجالی پیرامون دفن جسد مومیایی شده یک دختر مربوط به قرن ۵-۱ میلادی که بیش از ۶۰ سال در موزه ملی تاریخ قرقیزستان به نمایش گذاشته می شد، مربوط بوده است. دفن مومیایی شده دختر به دستور وزیر فرهنگ وقت قرقیزستان انجام گردید که معتقد بود نگهداری و نشان دادن جسد مخالف آیین اسلامی است. ۷ درصد مطالب بررسی شده در شبکه های اجتماعی مربوط به انتخابات ریاست جمهوری و اسلام بوده است

واژگان و اصطلاحاتی که بیشترین بسامد کاربرد را در موضوعات دینی و افراط گرایی داشتند (به صورت نزولی)

کلیشه های منفی در مطالب بررسی شده

منبع:                                                                                                                                                                                                                                                       www.ca-mediators.net