تولوموش اوکِه‌یِف فیلمساز، هنرمند ملی، دارنده نشان ملی قرقیزستان به نام توقتوغول (۱۹۷۲)، نشان لیگ جوانان کمونیست متحد پیرو لنینیسم (۱۹۶۷) و شخصیت شایسته حوزه هنر و فرهنگ قرقیزستان ۱۱ سپتامبر ۱۹۳۵ در روستای بوکونبایِف بخش تون استان ایسیق‌کول در خانواده‌ای کارگر کلخوز چشم به جهان گشود. وی تا کلاس هشتم در مدرسه روستا تحصیل کرد. سال‌های ۱۹۵۸-۱۹۵۳ دانشجوی رشته الکتروتکنیک انستیتو فیلمسازان لنینگراد بود. بعد از به پایان رساندن تحصیل، به استودیو سینمای شهر فرونزه (بیشکک کنونی) به عنوان مهندس و تنظیم‌کننده صدا معرفی شد و طی ۵ سال صدای فیلم‌های مستند، نوارهای علمی محبوب، فیلم‌های سینما، مانند «گرما» و «خیابان فضانوردها» و دوبله بیش از ۲۰ فیلم سینمایی به زبان قرقیزی را انجام داد. سال ۱۹۶۴ برای ادامه تحصیل در دوره کارگردانی و نمایش‌نامه‌نویسی مشغول شد و سال ۱۹۶۶ آن را به پایان رساند. وی با دانش و اطلاعات فوق‌العاده و علاقه‌ خود به رشته فیلم‌سازی توانست راز فیلمسازی هنری را کشف کند. در اولین نمایش «این اسب‌ها» (۱۹۶۵) چهار سبک اصلی ادبی تبیین شد و این فیلم به عنوان مهمترین دستاورد سینمای قرقیزستان در دهه ۱۹۶۰ مورد بررسی قرار گرفت. اوکِه‌یِف مدتی نیز به ساخت فیلم‌های مستند مشغول شد و فیلم‌های «تنگه بائام» (۱۹۶۹)، «میراث» (۱۹۷۰) و «پرندگان شکارچی» (۱۹۷۰) را ساخت.

 فیلم دو قسمتی «تنگه بائام» - داستانی‌ درباره نیروهای قهرمان قرقیزی که سال‌های جنگ جهانی دوم با شجاعت راه آهن کانت - ریباچی را ساختند. وی در اوایل سال‌های ۷۰ فیلم «آتش را پرستش کن» را ساخت. در این فیلم زندگی زن کمونیستی اورکویا سالی‌یِوا توصیف شده است. یکی از مهمترین اثر اوکِه‌یِف فیلم «بی‌رحم» (۱۹۷۴) است که بر اساس داستان مختار آئوئِزوف نویسنده قزاق ساخته شده است. در این فیلم سبک اوکِه‌یِف در زمینه طبیعت، زندگی مردم، مبارزه برای عدالت، آزادی و انسانیت منعکس شده است. سال ۱۹۷۵ از طرف قرقیزستان با فیلم «سیب سرخ» که بر اساس اثر چنگیز آیتماتوف نویسنده قرقیز ساخته شده است؛ در جشنواره فیلم بین‌المللی مسکو شرکت کرد.

 وی دارنده جوایز بسیار، افتخارنامه شورای عالی قرقیزستان (۱۹۶۲)، افتخارنامه ویژه شورای عالی قرقیزستان (۱۹۶۹)، مدال به مناسبت صدمین سالگرد لنین (۱۹۷۰) و نشان برجسته‌ترین شخص سازنده فیلم شوروی (۱۹۷۳) است.

 فیلم‌های اوکِه‌یِف که دارای جوایز کشوری و خارجی بودند:

 «آسمان دوران کودکی ما»

-       دیپلم درجه اول و جایزه اول در چهارمین جشنواره فیلمسازان آسیای میانه و قزاقستان در شهر دوشنبه (۱۹۶۷).

-       دریافت جایزه نخستین هنرنمایی فیلمسازان سومین جشنواره فیلم جهانی در لنینگراد (۱۹۶۸).

-       جایزه مجله «هنر سینما» (۱۹۶۸).

-       جایزه ویژه‌ای جشنواره بین‌المللی در شهر فرانکفورت (۱۹۶۸).

-       «شاخه آلپ طلای» جشنواره بین‌المللی سینما در شهر تریسته (۱۹۶۹).

 «میراث»

-       جایزه دوم چهارمین جشنواره فیلم‌های بلند جهانی در شهر مینسک (۱۹۷۰).

«آتش را پرستش کن»

-       جایزه ملی قرقیزستان به نام توقتوقول در حوزه فیلم (۱۹۷۲) .

-       جایزه مجله «اکران شوروی» برای شخص میهن‌پرست و شجاع شوروی (۱۹۷۱).

 «بی‌رحم»

-       جایزه اول هفتمین جشنواره جهانی فیلم در شهر باکو (۱۹۷۲).

-       دیپلم ویژه بیست و هفتمین جشنواره فیلم در لندن (۱۹۷۴).

 «سیب سرخ»

-       جایزه افتخاری بیست و هشتمین جشنواره بین‌المللی در شهر لوکارنو (۱۹۷۵).

https://www.kino-teatr.ru/kino/director/sov/11201/bio/