قرقیزستان کشوری کوهستانی در دل آسیای مرکزی است. جمعیت این کشور بر اساس سرشماری ۱ ژانویه سال ۲۰۱۹ میلادی ۶۳۸۹۵۰۰ نفر می باشد. بر اساس اطلاعات کمیته ملی آمار قرقیزستان ۷۳.۳ درصد از مردم این کشور از قوم قرقیز، ۱۴.۷ درصد ازبک، ۵.۶ درصد روس، ۱.۱ درصد دونغان، ۰.۹ درصد اویغور، ۰.۹ درصد تاجیک و بقیه از دیگر اقوام هستند.
ازبک ها از اقوام ترک تبار آسیای مرکزی هستند. آنها بیشینه جمعیت ازبکستان را تشکیل می دهند و در جنوب قرقیزستان نیز جمعیت قابل توحهی را تشکیل می دهند .در واقع می توان گفت از لحاظ جمعیتی ازبک ها بزرگترین اقلیت قومی در قرقیزستان معاصر می باشند. آداب و رسوم ازبک ها و قرقیزها تفاوت های بسیاری با هم دارد. . در سرشماری سال ۱۹۹۹ ازبک های قرقیزستان ۱۲.۸ درصد یا ۶۶۵ هزار نفر از جمعیت قرقیزستان را تشکیل می دادند. تعداد ازبک ها بر اساس سرشماری سال ۲۰۰۹ به ۷۶۸ هزار نفر یا ۱۴.۳ درصد جمعیت کشور رسیده بود.آخرین سرشماری صورت گرفته در قرقیزستان در تاریخ ۱ ژانویه سال ۲۰۱۹ از آمار ۹۴۰ هزار و ۶۲۸ نفری جمعیت ازبک های این کشور حکایت دارد. یعنی تقریبا ۱۴.۸ درصد از جمعیت کل کشورقرقیزستان. اشتغال سنتی ازبک هاکشاورزی، تجارت و تغذیه عمومی می باشد.
پراکندگی جمعیتی ازبک ها در قرقیزستان:
۹۹.۱ درصد جمعیت ازبک تبار قرقیزستان در پنج استان این کشور زندگی می کنند:
- ۴۲ درصد دراستان اوش در جنوب قرقیزستان (۳۸۰ هزار نفر)
- ۳۱.۸ درصد در استان جلال آباد (۲۸۵ هزار نفر)
- ۷.۷ درصد در استان بادکند (۷۰ هزار نفر)
- ۲.۱ درصد در استان چوی (۲۰ هزار نفر)
- ۲ درصد در شهر بیشکک (۱۵ هزار نفر)
- ۱۵.۳ درصد در شهر اوش(۱۴۰ هزار نفر)
ازبک ها در جنوب قرقیزستان در مناطق پرجمعیت فرغانه نزدیک مرز این کشور با ازبکستان زندگی می کنند. حضور آنها بیشتر در شهرهای قدیمی مانند اوش و اوزگن و در روستاهای اطراف این شهرها مشاهده می شود.
در استان های جنوبی قرقیزستان رسانه های ازبک زبان فعالیت می نمایند:
- صدای اوش: روزنامه استانی ازبک زبان است. یکی از قدیمی ترین روزنامه های قرقیزستان به شمار می رود. در زمان شوروی تیراژ این روزنامه تا ۴۵ هزار نسخه می رسید و از سال ۲۰۰۲ با تیراژ ۴ هزار نسخه منتشر می شود. صدای اوش در سال ۲۰۱۷ میلادی ۸۵ – مین سال خود را جشن گرفت. این روزنامه هفته ای یک بار چاپ می شود.
- طلوع جلال آباد: روزنامه استانی به زبان ازبکی است که در جلال آباد منتشر می شود. این روزنامه اجتماعی و سیاسی در سال ۱۹۹۱ تاسیس و راه اندازی شده است. هفته ای یک بار منتشر می شود. در تحریریه این روزنامه ۱۵ نفر فعالیت می نماید و تیراژ آن هفته ای ۲ هزار نسخه می باشد.
- شبکه تلویزیونی "اینتیمک" (وحدت): برنامه های این شبکه به سه زبان، قرقیزی، روسی و ازبکی پخش می شود.
علاوه بر این؛ دانشگاه قرقیزی و ازبکی در استان اوش قرقیزستان فعالیت دارد ؛ حدود ۱۰۰ مدرسه ازبکی در مناطق با تراکم بالای جمعیتی ازبک دایر است و همچنین در برخی مدارس تدریس و آموزش به زبان های ازبکی-روسی و یا ازبکی- قرقیزی می باشد.
در سال ۱۹۹۴ بر اساس مصوبه نخست وزیر جمهوری قرقیزستان؛ کالج فنی قرقیزی و ازبکی تاسیس شده است. در سال ۱۹۹۷ مطابق حکم رئیس جمهور قرقیزستان ؛ کالج مذکور به دانشگاه قرقیزی و ازبکی نامگذاری گردید. دانشگاه قرقیزی و ازبکی استان اوش دارای ۵ رشته، ۳ کالج و ۱ مدرسه حرفه ای بوده و در آن ۱۲۱۴۳ دانشجو تحصیل می کنند.
تئاتر موسیقی ازبکی استان اوش موسوم به بابور قدیمی ترین تئاتر حرفه ای قرقیزستان و دومین تئاتر در آسیای مرکزی میحسوب می شود. این تئاتر ازبکی در سال ۱۹۱۴ به ابتکار رحمان بردی مادعزیم اف بنیانگذار جنبش تئاتر در قرقیزستان تاسیس شده است. در سال ۲۰۱۹ میلادی قدیمی ترین تئاتر آسیای مرکزی ۱۰۰ سالگی خود را جشن گرفت.
مرکز ملی - فرهنگی ازبک های جمهوری قرقیزستان:
این مرکز که در سال ۱۹۹۱ میلادی تاسیس شده ؛ در واقع سازمان اجتماعی ازبک های مقیم قرقیزستان می باشد. نخستین رئیس مرکز میر زاهد میرزا رحیم اف خبرنگار و نویسنده مشهور قرقیزستان بوده است. از سال ۱۹۹۴ رئیس این مرکز دورن صابراف نماینده پارلمان قرقیزستان می باشد. از آن تاریخ نام مرکز ملی- فرهنگی ازبک ها به "انجمن ازبک ها" تغییر نام داده است.
در سال ۱۹۹۷ نمایندگان ازبک های مقیم قرقیزستان طی کنفرانسی در شهر اوش "مرکز فرهنگی- ملی ازبک های استان اوش" را تاسیس کردند. محمدجان ماماسعیداف رئیس دانشگاه ازبکی و قرقیزی اوش ریاست مرکز ازبک های استان اوش را برعهده دارد.
در سال ۲۰۰۹ میلادی نیز مراکز ملی- فرهنگی ازبک ها در سایر مناطق قرقیزستان از جمله در اوزگن، کارا-سو، اروان و ناکت تاسیس شده است.
هدف اصلی مراکز ملی - فرهنگی ازبک های مقیم قرقیزستان تقویت دوستی و وحدت مردم قرقیزستان، تهیه و انتشار کتاب های آموزشی برای مدارس ازبک زبان، توسعه روابط برادرانه بین استان های همسایه، احیا و ترویج آداب و رسوم سنت های قوم ازبک و حل و فصل اختلافات بین قومی می باشد. در حال حاضر ۵ تن از نمایندگان پارلمان قرقیزستان ازبک تبار هستند.
نظر شما