قرقیزستان: هدفی مناسب برای تروریست‌ها

در اواخر تابستان حمله انتحاری در بیشکک اتفاق افتاد که فردی تروریست با ماشین پر از مواد منفجره دروازه سفارتخانه چین در قرقیزستان را  از بین برد و در اثر آن ساختمان سفارت آسیب های جدی دیده و چند نفر مجروح شدند. دو روز بعد معاون اول سازمان امنیت روسیه اعلام کرد که اتباع تاجیکستان، چین، قرقیزستان و روسیه در این عمل تروریسیتی دخیل بودند.

یکی از ماموران کمیته دولتی امنیت ملی قرقیزستان گفت که سفارش دهندگان و مجریان این عمل تروریستی مشخص شدند و پنج نفر دستگیر و چهار فرد مظنون تحت تعقیب اعلام شدند. ضمنا باید یادآور شد که در گذشته در عمل تروریستی پیش گیری شده در استان آلماتی قزاقستان اافراط گرایان  قزاقی و قرقیزی دستگیر شده بودند.

یادآوری حوادث مذکور برای  ورود به موضوعی است که حداقل از ده سال اخیر اذهان عموم را به خود مشغول کرده است و آن  عبارت از تهدیدات تروریستی برای آسیای مرکزی و خطرات گسترش افراط گرایی دینی که ریشه آن در قرقیزستان است. نیز مطالب و پیام های زیادی در خصوص رشد تعداد پیروان داعش در رسانه های قرقیزستان منتشر می شود. استان ناآرام اوش برای داعش به کارگاه تولید نیروی انسانی تبدیل شده است. اگر در گذشته اعلام می شد که بیشتر نیروهای داعش جوانانی ۲۵-۳۰ ساله اهل قرقیزستان هستند اکنون گفته می شود که قرقیزها با خانواده های شان کرور کرور به دولت اسلامی خلافت می پیوندند که زنان در پشت جبهه داعش نیز مشغول به کار هستند. براساس اطلاعات وزارت کشور قرقیزستان بالای ۱۰۰ نفر کودک همراه با خانواده هایشان به سوریه اعزام شدند.

همچنین زمانی که از خطر تروریستی و یا افراط گرایی دینی که منشأ آن قرقیزستان است سخن به میان می آید ، دلیلی آن قبل از هر چیز روند بالای اسلام گرایی در جامعه عنوان می شود. تفکرات و دیدگاه های تند اسلامی در اذهان قرقیزها تزریق می شود. البته بعضی شرایط نیز در اسلام گرایی بیشتر جامعه قرقیز نقش دارد. به عنوان مثال، تعداد مساجد در قرقیزستان مدتی است از تعداد کل مدارس، کتابخانه ها، تئاترها و خانه های فرهنگ تجاوز کرده است. دستگاه های رسمی از نظارت بر محتوای خطبه های مساجد و برنامه های درسی موسسات آموزشی اسلامی صرف نظر کردند در حالی که تعداد مراکز آموزشی اسلامی بیشتر از ۱۰۰ شده است. مبلغان مختلف و متعدد خارجی در کشور قرقیزستان به راحتی به کار خود می پردازند. قرقیزها هیچ مانع و محدودیتی برای کسب تحصیلات دینی ندارند و حکومت هیچ نگران آن نیست که اتباع آن در این خصوص کشورهایی را مثل مصر، عربستان، پاکستان و بنگلادش را ترجیح می دهند. جای تعجب نیست که طبق نظرسنجی های اخیر بیشتر دانشجویان این مراکز به عقاید وهابی وسلفی گرایش پیدا می کنند.

مقامات قرقیزستان در سطوح مختلف نیز در رشد اسلام گرایی سهیم هستند. شهرداری بیشکک مجوزی صادر نموده است تا در یکی از پارک های جنگلی بیشکک درخت ها را قطع کنند و مرکز فرهنگی اسلامی احداث نمایند. الماس بیک آتامبایف نیز زمین شخصی اش را در بیشکک جهت ساخت مسجد اختصاص داده است.

تازابیک اکرم اف پیشنهاد داد تا اصلاحاتی در قانون کار قرقیزستان وارد شود ک مبنی بر اینکه  ساعات ناهار روز جمعه یک ساعت افزایش یابد تا مردم به نماز جمعه برسند. کمیسیون تخصصی پارلمان از این پیشنهاد استقبال نکرده است. گروه دیگر از نمایندگان مجلس پیشنهاد داد تا ازدواج های شرعی (عقد نکاح) با افراد زیر سن بلوغ ممنوع شود. در سال های اخیر این رسم جنبه عمومی پیدا کرده است و موجب صدها سرنوشت های تلخ شده است. این لایحه قانونی که برای رای دهی گذاشته شده بود به حد نصاب نرسیده است. پس از آن جنجالی بر پا شده بود و دو هفته بعد پس از رای دهی مجدد این لایحه با اکثریت آراء نمایندگان مجلس تصویب شد.

البته وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور نیز در جهان بینی مردم و بخصوص جونان تأثیر می گذارد. قرقیزستان کشوری فقیر با بیکاری عمومی پنهان است. در اینجا متخصصانی با مدرک مهندسی به عنوان خدمت کار و یا نظافتکاری با مدرک مهندسی شیمی کم نیستند. مشکلات اقتصادی، بیکاری و عدم رفع نیازهای اصلی دلایلی هستند تا قرقیزهای از خانواده های کم بضاعت را تشویق نمایند خانه هایشان را ترک کرده برای کسب درآمد راهی سوریه شوند. و اگر فساد مالی فراگیر، کارآمد نبودن قوانین و بی شرمی ارگان های نیروی انتظامی و دستگاه های مربوطه را به این فهرست اضافه کنیم می بینیم که فضای مناسب ایجاد شده است تا پیروان اسلام تندرو در آن مشغول به گسترش دیدگاه های افراطی و جذب نیروهای جدید زیر پرچم سیاه ترور اسلامی بپردازند.

روش های جدید جذب اتباع قرقیزی در داعش

افراد ناشناسی که کار پردرآمد را در خارج از کشور به اتباع قرقیزی پیشنهاد می نمایند ، قصد جذب آنان در صفوف داعش دارند.

این افراد با پیشنهاد کار در ترکیه اتباع قرقیزی را جذب می کنند که پس از آن بسیاری از آنها به قلمرو زیر نظر داعش اعزام شوند.

اولان بیک جلال الدین اف کارمند کمیته دولتی امنیت ملی قرقیزستان طی مصاحبه ای به خبرگزاری کاروان سرای گفت: افراد جذب کننده روشی جدید برای جذب قربانیان خود انتخاب کردند. آنها با زدن آگهی استخدام مستخدم، نظافتکار، پرستار، آشپز، راننده و ... حقوقی بالا معادل ۱۰۰۰ دلار به افراد پیشنهاد کار می کنند.

روش جذب افراد در شبکه های اجتماعی

به گفته وی در گذشته چنین آگهی های استخدام در روزنامه های بیشکک منتشر می شد و پس از بررسی پروانه های این کارفرمایان موج آگهی در مطبوعات به شدت کاهش یافته و به شبکه های اجتماعی منتقل شده است.

جلال الدین اف گفت: شهروندان ما هوشیار هستند و از این مواردی که در شبکه های "آدناکلاسنیکی" (همکلاسیان) و واتساپ و ... اتفاق میفتد گزارش می دهند. درآمد مناسب و بلیط رایگان هواپیما متقاضیان را مجبور می کند تا با شرایط کارفرمایان کنار بیایند.

قربانیان قرقیزی پس از ورود به ترکیه به تله می افتند و به طور مخفیانه به سوریه منتقل می شوند و در آن کشور کارهای بسیار سنگین انجام می دهند.

باکتی بیک آسان علی اف کارمند وزارت کشور قرقیزستان گفت: در حال حاضر برخی از سایت های اینترنتی و آکانت هایی را در شبکه های اجتماعی مشغول جذب جوانان در داعش به بهانه استخدام در شرکت های ترکیه بررسی می کنیم. برای مثال در سایت خرید و فروش در بیشکک آگهی استخدام خانم ها و آقایان جوان با حقوق ۱۰۰۰ دلار در ترکیه منتشر شده بود که با عکس افراد مسلح زیر پرچم داعش همراه بود.

مسئولین سایت چند ساعت بعد این آگهی را حذف کردند اما بعضی از کاربران این آگهی را در صفحات شخصی خود به اشتراک گذاشتند. وی گفت: کار مشترک با اپراتورهای اینترنتی قرقیزی اجازه می دهد تا اینترنت پروتکل ها را کنترل نماییم و صاحبان آگهی های تحریک آمیز استخدام در خارج از کشور را کشف و آنها را مورد نظارت ویدئویی قرار دهیم.

وی گفت: اتباع اعزامی به ترکیه در جستجوی کار ، اهداف واقعی خود را پنهان می کنند. برای استخدام رسمی در ترکیه باید مراحل رسمی را طی کرد و قراردادی رسمی امضا کرد. در غیر اینصورت این افراد در هنگام عبور از مرز در کارت های مهاجرتی شان ذکر می کنند که به عنوان توریست به ترکیه آمدند زیرا در غیر اینصورت نیاز به ویزای کار دارند و اجازه ورود ندارند.

اقدامات پیشگیرانه قرقیزستان از افراط گرایی

امسال نیروی انتظامی قرقیزستان حدود ۸۰۰۰ اقدام ضدافراط گرایی  انجام داده است. ۱۸۶۴۱ منبع از کتب افراط گرایی  کشف و ضبط شده است.

در وزارت کشور قرقیزستان بخش الهیات تأسیس شده است که سطح آگاهی ماموران نیروی انتظامی را از مسائل دینی ارتقا دهد.

خطر داعش کماکان جدیست

  راییم سلیم اف مامور اداره دهم وزارت کشور اعلام کرد: در حال حاضر ۴۵۰۰ نفر از افراط گرایان شناخته شده زیر نظر وزارت کشور قرقیزستان هستند.

تختگل کاکچکیف کارشناس علوم سیاسی از بیشکک ضمن ابراز نگرانی گفت: خطر داعش برای قرقیزستان کاملا جدی ست.

وی گفت: ساختارها و تشکیلاتی را برای مقابله با تروریسم در ارگان های دولتی قرقیزستان تأسیس نمودند، مانورهایی را برگزار می کنند اما نتایج واقعی مبارزه دیده نمی شود. بسیاری از افراد فکر می کنند که سوریه از قرقیزستان فاصله زیادی دارد و هیچ خطری ما را تهدید نمی کند اما واقعیت چنین نیست.

رومان ویتسل کارشناس مسایل سیاسی معتقد است که اداره دهم وزارت کشور باید نسبت به مسدود کردن سایت های افراطی در اینترنت اقدام نماید. سایت های افراط گرایان  سال هاست فعال هستند و در دسترس مردم قرقیزستان قرار می گیرند.

اما کاکچکیف پیشنهاد داد در جهت اثربخشی بیشتر در امر مقابله با تروریسم مجازات اعدام انتخاب شود. وی گفت: تا زمانی که مجازات به اعدام نرسد مردم به صفوف گروه های تروریستی خواهند پیوست.

داعش به عنوان عامل تهدید برای امنیت ملی قرقیزستان

بی ثباتی سیاسی و اختلافات نظامی در کشورهای خاور میانه و شمال افریقا از جمله بهار عربی بر اوضاع سیاسی جهان تأثیر زیادی گذاشته است. در سال های اخیر گرایشات جهانی به سوی فعالسازی، گسترش و تحکیم مواضع داعش متمایل شده است که چالش های جدیدی را به دنبال خود خواهد داشت.

متاسفانه ، ورود ایدئولوژی های افراطی و تروریستی به قرقیزستان،به شیوع انواع مخرب تعصبات دینی خطرناک برای امنیت ملی این کشور دامن می زند.

قرقیزستان به دلیل تأثیر گرایشات سیاسی بین المللی و پس از وقوع انقلاب آوریل ۲۰۱۰ وارد فاز جدیدی در توسعه دموکراسی شده است و در مورخ ۹ ژوئن ۲۰۱۲ طرح امنیت ملی جمهوری قرقیزستان به دستور الماس بیک آتامبایف ، رئیس جمهور این کشور تصویب شده است. تفاوت اصلی این طرح با طرح قبلی (۲۰۰۱) در درک جامع امنیت ملی است. در این طرح تهدیدهای اصلی خارجی و داخلی برای امنیت ملی قرقیزستان مشخص شده است:

- تشدید مقابله بین قدرت های پیشرو جهان در سطح جهانی و آسیای مرکزی و نیز بین چند کشور منطقه؛

- گسترش ابعاد تروریسم بین المللی و افراط گرایی  دینی

- فعالیت های مافیای مواد مخدر در آسیای مرکزی

- تشدید مسایل حوزه منابع آب در آسیای مرکزی

- حل نشدن مسئله مرزهای دولتی بین بعضی از کشورهای منطقه

- حل نشدن مسایل مردم نگاری در دره فرغانه

در سال ۲۰۱۴ طرح دولتی سیاست گذاری در حوزه دینی برای سال های ۲۰۲۰-۲۰۱۴ در قرقیزستان تصویب شده است. در این طرح مهمترین زمینه ها و اصول مقررات دولتی در خصوص فعالیت مراکز و تشکل های دینی تبیین شده است. از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۴ فعالیت مراکز تروریستی و مخرب نظیر القاعده، طالبان، جنبش اسلامی ترکستان شرقی، کنگره گل (کُردی)، حزب التحریر الاسلامی، اتحادیه جهاد اسلامی، حزب اسلامی ترکستان، جیش المهدی، جند الخلافت، انصار الله، التکفیر والهجره، کلیسای مون و اکرامیه توسط دادگاه های قرقیزستان ممنوع اعلام شده است. در سال ۲۰۱۵ گروه تروریستی داعش نیز به فهرست گروه های ممنوع در قلمرو قرقیزستان اضافه شده است.

اقبال جان میرسعیدف اسلام شناس و کارشناس علوم سیاسی معتقد است که جذب اتباع قرقیزستان در داعش از حوادث سال ۲۰۰۸ در شهر نوکات قرقیزستان و سپس اختلاف بین اقوام ساکن در استان های اوش و جلال آباد در سال ۲۰۱۰ آغاز شد که اعضای جنبش اسلامی ازبکستان نیز به صفوف داعش پیوسته بودند.

اما به نظر قادر امالک اف کارشناس امور دینی آغاز جذب افراد به داعش به سال ۲۰۱۲ بر می گردد. در سال ۲۰۱۱ جنگ در سوریه آغاز شد، در همان سال آمار رسمی اتباع اعزام شده به سوریه در دست نیست اما رشد اصلی خروج اتباع قرقیزی به سوریه در سال ۲۰۱۲ ثبت شده است.

در عین حال ، در کشورهای آسیای مرکزی و بخصوص قرقیزستان گروه های مختلف داخلی تشکیل می شوند که ضمن استقبال از پیام های داعش به شاخه رادیکال دینی گرایش دارند. می دانیم که در اکثر موارد جوانان عضو سازمان های تروریستی می شوند. البته این امر دلایلی دارد:

۱- اختلاف شدید طبقاتی و نابرابری رو به رشد اجتماعی

۲- متمرکز شدن منافع و منابع اصلی در دست نخبگان که موجب روحیات معترض نزد عامه مردم می شود

۳- بی عدالتی اجتماعی که اجازه نمی دهد فرد از چارچوب اجتماعی خود بیرون بیاید و امید برای داشتن شرایط مناسب زندگی در آن ازبین می رود.

این دلایل زمینه ای مناسب برای جذب افراد در داعش می شود و داعش  منافعی را به مردم پیشنهاد می دهد که اکثر مردم منطقه و بخصوص قرقیزستان از آن محروم هستند.

همانطور که می دانیم در سال های اخیر نیروهای داعش با شبه نظامیان خارجی تکمیل می شود و طبق آمار سال ۲۰۱۵ تعداد آن ۲۰-۱۵ هزار نفر می باشد. نیز مشخص است که اعضای آن عمدتا اعضای سابق حزب بعث سوریه، عرب ها، ترکها، اروپاییها، آمریکایی ها، افغانیها، اتباع کشورهای آسیای مرکزی و نمایندگان بسیاری از کشورهای دیگر هستند.

نیکولای استاریکوف محقق روسیه ای می گوید که روند رو به رشد "محبوبیت" داعش در کشورهای منطقه با عدم همبستگی کشورها (اختلافات داخلی و مسایل مرزی) ارتباط دارد. ظهور داعش ارتباط مستقیم با فعالیت نیروهای امنیتی آمریکا در افغانستان دارد که با رشوه و تهدید نخستین اردوهای نظامی را تشکیل دادند. همانها هستند که تلاش می کنند جرقه جدید جنگ داخلی را در تاجیکستان بزنند که باید به انشعاب کشور برسد. یکی از نمونه های این توطئه ها تظاهرات نظامیان بلندپایه در راس عبدالحلیم نظرزاده وزیر دفاع سابق تاجیکستان در پاییز ۲۰۱۵ است. امروزه نیز تهدیدات اصلی از سوی افغانستان می آید که در ماه های اخیر نبردی واقعی بین شبه نظامیان و نیروهای دولتی افغانستان صورت می گیرد. مرزبانان تاجیکی بارها حملات تروریستهای جنگجو در نزدیکی مرز تاجیکستان را دفع کردند.

قادر مالک اف محقق قرقیزی افزود: از سال ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ در تمام منطقه شاهد افزایش فعالیت های  دینی در تمام حوزه ها بودیم. دلایل اصلی استقبال از ایده های اسلامی نیز  کاهش سطح آموزش غیر مذهبی و نیز دو عامل مخرب – ملی گرایی و افراط گرایی  ملی است.

در شرایط فقر، فساد مالی و دیگر مسایل اجتماعی جوانان به داعش علاقمند می شوند که ترفندهای تبلیغی آن با احساسات عدالت خواهانه مردم بازی می کند.

به گفته این محقق، بسیاری از افراد نه به دنبال پول بلکه به خاطر عدالت و ایده های خاص به داعش ملحق می شوند. عامل دینی یک عامل مناسب در دورنمای بلندمدت است تا امنیت منطقه آسیای مرکزی را بهم بزنند.

سرهنگ آرتور مددبیک اف کارمند کمیته امنیت می گوید که امروزه داعش یکی از تهدیدهای اصلی ثبات در جهان است. یکی از مخاطرات اصلی برای امنیت ملی قرقیزستان این است که داعش به منظور بهم زدن وضعیت در منطقه مبلغ ۷۰ میلیون دلار را اختصاص داده است. متأسفانه تعداد پیروان داعش روز به روز افزایش می یابد. بعضی از افراد به دلیل اعتقادات خود به مناطق جنگی می روند بعضی دیگر از منزل ارتباط را با شبه نظامیان بر قرار می کنند.

به گزارش نیروهای امنیتی قرقیزستان، در داعش گردان های جداگانه شبه نظامیان ازبکی و تاجیکی تشکیل شده است و حدود ۴۰۰ نفر از اتباع قرقیزستان به طرفداری از تروریست های داعشی می جنگند. البته این آمار ، آمار رسمی است و تعداد واقعی اتباع قراقیزی در سوریه مشخص نیست. تعداد افراط گرایان در قرقیزستان از جمله با ظهور داعش هر روز افزایش میابد. وی گفت: برای حل این مسئله باید اصلاحات ایدئولوژیکی را آغاز کرد.

بیشتر کارشناسان قرقیزی بر این دیدگاه هستند که در منطقه افراد متعصب دینی چندان زیاد نیستند. جدایی پایدار بین مردم سکولار شمال  و مردم مذهبی جنوب قرقیزستان تصویری از وضعیت آینده ترسیم می کند. به دلیل اینکه ساکنان جنوب قرقیزستان با تقسیم مرز دولتی با کشورهای ازبکستان و تاجیکستان ، در حال کوچ بودن و دوری از مرکز هستند که این امر منطقه را آسیب پذیر می کند.

وانگهی، مردم در جستجوی آلترناتیوی برای زندگی شایسته به جمع داعشیان می پیوندند. همچنین، رهبران این گروه تروریستی بهترین زمانی را برای اعلام تهدیدات خود انتخاب کرده اند – زمانی که میلیون ها نفر از مهاجران کاری از روسیه به وطن خود بر می گردند زیرا کاهش شدید نرخ روبل روسی نسبت به دلار و یورو باعث شده که کار کردن در روسیه برای آنان دیگر به صرفه نباشد.

به علاوه مقامات کشور نیز شرایطی را برای تقویت حضور داعش در این منطقه بطور ناخودآگاه فراهم می کنند زیرا  غرق در فساد مالی و اختلافات و خصومت های قبیله ای  هستند و هیچ اعتبار و آبرویی نزد مردم ندارند.

لذا با عنایت به آنچه گفته شد قرقیزستان در زمینه تضمین امنیت بسیار آسیب پذیر است. یادآوری می شود که در ماه ژویه ۲۰۱۵ شبه نظامیان داعشی قصد داشتند در مرکز شهر بیشکک حمله انتحاری انجام دهند که توسط نیروی انتظامی قرقیزستان خنثی گردید. با این وجود، یکی از علل اصلی وجود مخاطرات برای امنیت ملی عدم صلاحیت و کاردانی دستگاه های پلیس و امنیت در اجرای استراتژی ملی امنیت قرقیزستان است.

بعضی از کارشناسان قرقیزی خطر افراط گرایی  مخفی را در حضور فعال ترکیه در این کشور می دانند.

ترکیه "برادر بزرگ" قرقیزستان

نظام دولتی ترکیه بیش از پیش بر آسیای مرکزی  "حمله " می کند. افکار نوعثمانی اردوغان خیال باف او را به سوی شرق سوق می دهد. قرقیزستان لقمه ای لذیذ برای او در این منطقه است.

ترکیه مدت هاست که خود را برادر بزرگ تمام ملت های ترک وترکان کشورهای جهان می داند.

طی چند سال ترکها فضای اعتقادی قرقیزستان پساشوروی را بررسی می کرند و اعتقادات خود را بر اذهان مردم این کشور تحمیل می کردند. افکار ترک گرایانه و خویشاوندی تمام ملل ترکی، داشتن مسیر و سرنوشت مشترک هنوز در روابط قرقیزستان و ترکیه حاکم نشده است اما به هر حال جایگاهی مهم در آن دارد. 

تقریبا از روز کسب استقلال قرقیزستان (سال ۱۹۹۱) ترکها آزادانه به قرقیزستان وارد می شوند این امر از طریق آموزش و دین امکان پذیر شد.

اکنون دو دانشگاه ترکی:  دانشگاه بین المللی آتا ترک آلا تو و دانشگاه قرقیزی- ترکی ماناس که از سال های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۷ فعالیت می کنند و نیز مدارس ثبات فتح الله گولن  در هر یکی از مراکز استانهای قرقیزستان و حتی مهد کودک تاسیس شده است.

سازمان دیانت ترکیه در طول چند سال با اداره مفتیات قرقیزستان همکاری داشته است و با ملایمت و درایت خاص جوانان را برای گذراندن دوره های آموزشی به ترکیه اعزام می کرده است.

نیز برنامه آموزشی توسط ترکها تدوین شده است که هدف آن ارتقای سطح آگاهی دینی امام خطیبان مساجد بود. در برخی موسسات آموزشی استان های باتکن، جلال آباد و اوش دوره های اسلام شناسی دایر شده بود که روحانیون ترکی درکی منحصر به فرد از اسلام را به امامان قرقیزی آموزش می دادند.

همکاری های دینی تحمیلی ترک ها نه تنها روغنی به آتش ریخت بلکه زمینه ای برای نفوذ و فعال شدن پیروان گروه های افراطی دینی اهل ترکیه شد..

علاوه بر مراکز آموزشی خارجی رسمی ترکیه اعضای جریانات مختلف دینی ترکی نیز در قرقیزستان فعالیت دارند که هدف اصلی آنها گسترش افکار پان اسلامیسم ،ترک گرایی و همگرایی با کشورهای ترک زبان زیر  پرچم دین است. 

از میان این جریانات می توان به سلیمانیه (اهل تصوف) در جنوب قرقیزستان اشاره کرد که از سوی سلیمان حلمی تأسیس شده است. تبلیغ جماعت و حزب التحریر نیز در جنوب فعال هستند. هر سه گروه مروج دیدگاه های غیر سنتی و بسیار مخاطره آمیز برای قرقیزستان هستند.

در استان های اوش و جلال آباد چند مدرسه دایر شده است که از سوی تجار ترکی تامین مالی می شوند. در این مدارس، علمای ترکی با تاکید بر ایدئولوژی جریان دینی و افراطی سلیمانیه تدریس می کنند.

مرکز آموزشی سلیمانیه فعال در شهرستان سوزاق استان جلال آباد که از سوی بنیاد ثبات فتح الله گولن تأمین مالی می شود به دانش آموزان ۱۶-۱۵ ساله تعلیم ابتدایی دینی می دهد.  بدین ترتیب جوانان بومی متأثر از افکار رادیکال دینی هستند. شاگردان ممتاز برای ادامه تحصیل به دانشگاه های سلیمانیه در ترکیه اعزام می شوند.

یکی از ابتکارات جدی ترکها پیشنهاد تأسیس موسسه آموزشی نظامی در پایتخت قرقیزستان است. وابسته نظامی ترکیه در قرقیزستان طی نشست مطبوعاتی اعلام کرد: درنظر داریم مدرن ترین آموزشگاه نظامی در آسیا را در بیشکک بسازیم که احتمالا رئیس جمهور ترکیه برای افتتاح آن به بیشکک سفر نماید.

در حال حاضر بیشتر دانشجویان دانشکده های افسری قرقیزستان در دانشگاه های روسیه و قزاقستان آموزش می بینند. بعید نیست که افسران امپراتوری عثمانی در آینده مغزهای دانشجویان قرقیزی را خواهند شست. آنگاه مدافعان از میهن متأثر از ایدئولوژی پانترکیسم و نوعثمانی گری خواهند بود.

بدین ترتیب می توان نتیجه گیری کرد که دوستی با اردوغان برای قرقیزستان به جز طرح هایی در زمینه آموزش منفعتی نداشته است و ندارد. ترکیه نه وام بلاعوض داده و نه سرمایه گذاری در اقتصاد کشور کرده است. ترکهای ترکیه قادر نیستند مناطق عقب افتاده کردنشین شرق کشور خود را توسعه دهند و نیز اردوغان نمی تواند تجار ترکی را متقاعد کند تا در اقتصاد قرقیزستان سرمایه گذاری نمایند. این در حالی است که چندین موافقتنامه بین دو کشور امضا شده است اما عملی نشده است.

 اقدامات جوانان قرقیزستان در جهت مبارزه با افراط گرایی

جوانان قرقیزستان نسبت به رشد افراط گرایی  دینی نگرانی شدید دارند. طی چند ماه اخیر سازمان های مردم نهاد و انجمنهای جوانان با حمایت مسئولان دانشگاه ها و کارشناسان قرقیزستان دو همایش علمی در سطح کشور برگزار کردند.

همایش اول با مشارکت دانشگاه های قرقیزستان و روسیه در اوایل ماه اکتبر ۲۰۱۶ در شهر اوش برگزار گردید. همایش دوم با مشارک سازمان "جوانان علیه افراط گرایی " در اواخر نوامبر ۲۰۱۶ در بیشکک برگزار شد. به گفته نظیره قربانوا رئیس دانشکده تاریخ، علوم اجتماعی و حقوق دانشگاه آرابایف که در این همایش شرکت کرده بود، مسئله رشد افراط گرایی  دینی در نتیجه شکست ایدوئولوژی کمونیستی و فروپاشی اتحاد شوروی بوجود آمد. در نتیجه خلاء فکری و اعتقادی در قرقیزستان ایجاد شد که اکنون با اعتقادات دینی و سیاسی پر شده است. دولت به نوبه خود تلاش کرد در سال های ۱۹۹۰ ایدئولوژی داخلی (هفت وصیت ماناس؛ قرقیزستان خانه مشترک ماست؛ آیین دموکراسی ملت قرقیزستان؛ منشور آینده؛ نظریه کوچ نشینی) پیشنهاد شده بود اما اثری مثبت نداشته است. بررسی بیشتر گروه های تروریستی نشان داده است که گسترش افراط گرایی  دینی محصول خلاء فکری عمومی است.

          به گفته سرهنگ باقی اف کارمند وزارت کشور قرقیزستان علی رغم اقدامات این وزارتخانه در جهت پیشگیری از رشد افراط گرایی  دینی ، تعداد پیروان جریانات غیر سنتی اسلامی بطور دایم رو به افزایش است. وزارت کشور در سال ۲۰۱۶ ، ۱۰۸۴۷ اقدام پیشگیرانه از جمله برگزاری جلسات و سخنرانی های توجیهی برای کارمندان تشکیلات وزارت کشور، دانش آموزان و دانشجویان، انتشار کتب درسی، کشف جرایم دارای جنبه افراطی، ضبط محصولات متعدد مربوط به فعالیت های افراطی انجام داد.

بیشتر پیروان گروه های افراطی اعضای سازمان حزب التحریر (۱۳۸۶ نفر) هستند که ۸۱،۷ درصد کل تعداد افراط گرایان را تشکیل می دهند.

زنان قرقیزی نیز به فعالیت های افراطی مشغول هستند. زنان در کنار مردان به تبلیغ افکار افراطی و تشکیل گروه های زنان می پردازند. در سال ۲۰۰۵ سهم زنان در ارتکاب جرایم افراطی ۱،۱ درصد بوده و در سال ۲۰۱۶ این سهم به ۲۳ درصد رسیده است. در حال حاضر از میان تمام اعضای شناسایی شده گروه های افراطی ۷،۴ درصد زنان هستند که بین آنان عده ای هستند که با افراطیگیران و تروریستها رابطه خویشاوندی دارند.

افزایش محبوبیت جریانات غیر سنتی اسلامی در قرقیزستان

در حال حاضر افراط گرایی دینی عمدتا در مناطق جنوبی استان های اوش، جلال آباد و باتکن قرقیزستان متمرکز شده است. اما اخیرا گروه های افراطی در مناطق شمالی کشور نیز در زمینه ترویج افکار خود فعالیت دارند. ازدیدگاه نیروی انتظامی قرقیزستان گروه هایی تروریستی جریان تکفیری جهادی جیش المهدی، جند الخلافت، انصار الله، التکفیر و الهجره و داعش بیشترین خطر را برای جامعه قرقیزی دارند. حدود ۲۰۰۰ نفر از اتباع قرقیزی از پیروان افکار افراطی این گروه ها هستند.

علمای گروه های یاد شده اعضای خود را از طریق شبکه اینترنت تکمیل می کنند. علاوه بر جذب نیرو، دستور المعملهای دقیقی برای آماده سازی عملیات های تروریستی و انتحاری، مونتاژ وسایل منفجره و انجام مبارزه کمینی در اینترنت درج شده است.

اعضای گروه جیش المهدی دستورالعمل های ساخت وسایل منفجره را از طریق اینترنت دریافت کرده و یاد می گرفتند. در نتیجه در تاریخ ۳۰ نوامبر ۲۰۱۰ یک اقدام تروریستی در نزدیکی کاخ ورزش بیشکک به وقوع پیوست و نیز اقدامی دیگر برای منفجر کردن اداره کل امور داخله شهر بیشکک شد.همچنین، اعضای این گروه توانستند از طریق اینترنت با سعید بوریاتسکی یکی از مبلغان باندهای شمال قفقاز ارتباط برقرار نمایند. افراط گرایان قرقیزی از وی خواسته بودند تا برای انجام جهاد در قرقیزستان فتوا صادر نماید.

لذا ضروری می باشد قوانین لازم ناظر به روابط اینترنتی و نیز تمام انجمن های دینی فعال در قرقیزستان وضع شود. هدف این قوانین ، ایجاد شرایط لازم برای نظارت بر ارتباطات اینترنتی، تضمین امنیت اطلاعات، دفاع از منافع قانونی تشکل های عمومی، حقوق اشخاص حقوقی و حقیقی است.

وزارت کشور قرقیزستان پس از بررسی قوانین و تجربیات بسیاری از کشورهای خارجی به منظور جلوگیری از افراط گرایی  دینی در اینترنت، پرتال اطلاع رسانی "گشت اینترنتی" را راه اندازی کرد که بیش از ۳۰۰۰ نفر از دانشجویان دانشگاه ها و دانش آموزان کلاس های آخر مدارس برای همکاری در این پروتال دعوت شده بودند.

          از دلایل دیگر ترویج افراط گرایی  دینی در قرقیزستان ، حمایت جماعت های دینی محدود، برخی از امامان مساجد، رشد پیوسته مساجد در کشور و توسعه آموزش دینی در قرقیزستان و در خارج از کشور بصورت رایگان است. 

          جهت اطلاع، در دوره حکومت شوروی در قرقیزستان ۳۹ مسجد وجود داشت. در سال ۲۰۰۰ تعداد مساجد به ۱۹۵ و در سال ۲۰۱۶ به ۲۷۴۳ مسجد رسیده که متشکل از بالای ۳۰ جماعت مختلف هستند. بعلاوه ۷۶ مدرسه و ۹ دانشگاه دینی بطور رسمی در کشور ثبت گردیده است.

به گفته قادر امالک اف رئیس مرکز تحلیلی "دین، حقوق و سیاست" در آینده نزدیک گروه های تکفیری و جهادی خطری جدی امنیتی برای حوزه دینی کشورهای منطقه خواهند داشت که اساس ایدئولوی آنها را سلفی گری تندرو تشکیل می دهد. تقریبا تمام گروه های جدی تروریستی منطقه ای و بین المللی نظیر انصارالله، جیش المهدی، سربازان خلافت، جنبش اسلامی ازبکستان، اتحاد جهاد اسلامی، التکفیر والهجره  که کشورهای آسیای مرکزی را در معرض خطر قرار دادند ، پیرو اعتقادات سلفی رادیکال هستند. از ویژگی های این ایدئولوژی رادیکال احساس خشونت نسبت به سایر ادیان و جریانات دینی اسلام است.

روند گسترش افکار سلفی تندرو بین جوانان موجب نگرانی شدید است. در قرقیزستان هر سال تعداد فارغ التحصیلان از دانشگاه های دینی کشورهای خاور نزدیک افزایش می یابد که برخی از آنان تمایلات شدیدی به سلفی گری و دیدگاه تکفیری تندرو دارند. با تأثیر پذیری از این افراد تمام حوزه دینی قرقیزستان بتدریج سلفی می شود. امروزه جوانان قرقیزستان هدف اصلی جذب نیرو و سیاستهای خاص است. بعضی از نیروها به دنبال جذب اذهان جوانان هستند. با حمایت برخی از سیاستمداران قرقیزستان ممکن است ذهن های جوانان را از دست بدهد. برای جلوگیری از آن مسئولان کشور باید اقداماتی جهت مقابله با افراط گرایی  بعمل آورند. اکنون از مسائل حاد حوزه دینی، تطبیق ارزش های اسلامی با واقعیت های امروز، تطبیق ارزش های اسلامی با فرهنگ ملی با درنظر داشت دموکراسی، حاکمیت و سکولاریسم است. اما در این حوزه، علاوه بر حمایت دولت نیاز به حمایت دو طرف – حوزه دینی و حوزه سکولار احساس می شود زیرا بدون حرکتی به سوی همدیگر نمی توان به گفتگو رسید.

در پایان این همایش شرکت کنندگان به این نتیجه رسیدند که برگزاری چنین همایشها ، توجیه جوانان و کشف عوامل منفی افراط گرایی  دینی می تواند ترویج آن را در قرقیزستان کاهش دهد.

مهمترین آمار افراط گرایی  در قرقیزستان

۱- حضور ۵۰۰ نفر از اتباع قرقیزی در سوریه و منطقه جنگی افغانستان و پاکستان

۲- ۲۵% از پیروان گروه های افراطی زنان هستند.

۳- ۷۲،۴ % از جرایم مربوط به افراط گرایی ، در مناطق جنوبی قرقیزستان اتفاق میفتد

۴- کشف ۲۹۴ مورد از پدیده های افراطی طی ۱۰ ماه سال ۲۰۱۵

۵- ثبت ۲۳۹ نفر مظنون به افراط گرایی  که در سال ۲۰۱۶ شناسایی و دستگیر شدند.

۶- ضبط ۷۳۳۱  پدیده افراطی

۷- ثبت ۱۸۴۶ نفر از پیروان دیدگاه های افراطی در وزارت کشور

۸- ۱۳۴۷ نفر از ۱۸۳۶ نفر اعضای گروه افراطی حزب التحریر هستند.

۹- ثبت ۲۰۹ مورد مربوط به جذب، اجاره و اعزام اتباع قرقیزی به خارج از کشور در سال ۲۰۱۶

۱۰- ۲۰ نفر از افراد باز گشته از سوریه طی دو سال اخیر به مسئولیت کیفری جلب شدند

۱۱- ۲۴ نفر از اعضای یک خانواده اخیرا به سوریه رفتند.

افراطی گرایان و محل های حضور آنان

در قرقیزستان افراط گرایی  دینی عمدتا در مناطق جنوبی متمرکز شده است. در این مناطق تأثیر اسلام در مردم به مراتب بیشتر از مناطق شمالی است. این تأثیر حتی در اثر تبلیغات الحادی حکومت شوروی ضعیف نشده بود.

            در گذشته جریانات و مذاهب مختلف اسلامی مانند خوارج، معتزله، قرامطه، اسماعیلیه، فرق مختلف اهل تصوف، بابیه ، بهائیت رایج بودند. تأثیر این جریانات تا کنون در منطقه محسوس است. 

کارشناسان می گویند که اخیرا گروه های افراطی افکار خود را در شمال قرقیزستان نیز ترویج می دهند. اما بیشترین آمار جرایم مربوط به افراط گرایی  دینی در جنوب کشور ثبت می شود.

امروزه گروه های سیاسی و تهدیدآمیز مانند حزب التحریر، اکرامیه در جنوب کشور فعالیت دارند. نیز گروه های دیگر مانند جیش المهدی، داعش و ... حضور دارند.

اینترنت، جماعت ها و مهاجران کاری منشأ شرّ هستند

          اسلام‌گرایان تندرو از دستاوردهای علم و فناوری به خوبی استفاده می کنند. شبکه اینترنت تبدیل به سلاح قوی روان شناختی شده است. حجم زیادی از اطلاعات کاذب و خطر از طریق اینترنت پخش می شود که هراس و واهمه را در جامعه ایجاد می کند. افراط گرایان فعالیت های خود را بطور حرفه ای در شبکه اینترنت ترویج می دهند.

          روان شناسان مجرب در تهیه منابع و محتوای سایت ها همکاری دارند و به خوبی می توانند اذهان عمومی را به نفع خود هدایت دهند.

همچنین جماعت های کوچک و برخی از امامان پیرو دیدگاه های افراطی کمک خوبی برای افراط گرایان  است.

برای نمونه، در سال ۲۰۱۵ امامی در استان اوش که عضو فعال حزب التحریر بوده است توسط پلیس دستگیر شده بود. وی اتباع قرقیزی را به سوریه، عراق و افغانستان اعزام می کرد.

مهاجرت کاری اتباع قرقیزی به قزاقستان و روسیه نیز یکی از علل ترویج دیدگاه های تندرو است. اتباع قرقیزی قربانی تبلیغات جماعت های رادیکال قفقاز شمالی می شوند. این جماعت ها افراد را به مناطق جنگی اعزام می کنند.

سلفی گری تندرو تهدیدی دیگر است

تمام کانال های جذب به نوعی با افراط گرایی  جامعه و وجود ایدئولوژی افراطی ارتباط دارند. سخت کردن قوانین و کارایی بیشتر نیروی انتظامی و امنیتی شرطی لازم جهت مقابله با این گرایشات است. اما فقط با قانون نمی توان با ایدئولوژی ممنوع مبارزه کرد.

نمازخانه ها جایگزین ایدئولوژی شدند

مهمترین مسئله قرقیزستان در دوره معاصر نبود ایدئولوژی مشترک است. پس از فروپاشی اتحاد شوروی ، دولت قرقیزستان تلاش مکرر کرد تا ایدئولوژی را ایجاد کند اما متأسفانه نتوانست خلاء فکری را پر کند.

به گفته نظیره قربانوا کارشناس مسایل دینی، بحران معنوی و فکری همیشه به خلاء فکری منجر می شود که می توان آن را با افکار افراطی پر کرد. مبلغان افراط گرایی  دینی اقشار رانده شده جامعه را مورد هدف خود قرار می دهند. رانده شدگان به دلیل نیازشان که آنها را شخصیت تلقی نمایند به راحتی تحت تأثیر دیدگاه های امیدوار کننده سیاسی قرار می دهند. 

ممدبیک میرزابایف رئیس پژوهشگاه علمی اسلام شناسی گفت: نقش اسلام در حوزه اجتماعی و سیاسی به سرعت افزایش می یابد. قرقیزستان تنها کشور در آسیای مرکزی است که در پارلمان آن دو نمازخانه وجود دارد. به اعتقاد این کارشناس ، اعتبار روحانیون و علمای اسلامی و نقش آنها در ایجاد تفکر عمومی به سرعت رو به افزایش است در حالی که اعتبار سیاستمداران و دولتمردان نزد مردم روز به روز کمتر می شود.

قادر مالک اف کارشناس سرشناس حل این مسئله را در توجیه مردم با کمک دولت می بیند. مهم این است که دولت مانع این روند نشود. اسلام دانش محور می تواند سدی جدی در راه افراط گرایان  شود. آموزش جوانان نقش مهم در این راه ایفا می کند. باید نه تنها اسلام درست را به جوانان آموخت بلکه جایگاهی برای آن در دولت تعریف کرد. در غیر این صورت به جای مقابله با افراط گرایی  ، شاهد مبارزه با آسیاب های بادی خواهیم شد.

افراط گرایی  به عنوان ابزار نفوذ ژئوپلیتیک

مسئله افراط گرایی  در قرقیزستان در سطحی بحرانی قرار گرفته است. از میان تمام کشورهای آسیای مرکزی قرقیزستان به لحاظ تعداد پدیده های افراطی رتبه اول را دارد. در سال گذشته ۹۷ مورد اعم از عملیات افراطی، کشف کتب با ماهیت تندرو و ... در قرقیزستان ثبت شده است که در قزاقستان این آمار ۴۴ بوده است و در ازبکستان هیچ مورد ثبت نشده است. و هر روز تعداد اتباع قرقیزی جذب شده در گروه های رادیکال دینی رشد می کند.

          ایگور شستاکوف رئیس موسسه "فکر" گفت: امروز درآمد ماهانه افراد جذب کننده نیرو در داعش تا ۵۰ هزار دلار می رسد. می توان تصور کرد که تمام این اقدامات در چه سطحی عالی انجام می شود و چه مبالغی در این کار صرف می شود تا اذهان پسران جوان پاک سازی و به نفع گروه افراطی هدایت شود.

          نحوه جذب اتباع قرقیزی در گروه های افراطی دینی به خوبی برنامه ریزی و تنظیم شده است. اکنون شاهد آن هستیم که افراد جذب کننده دیگر با فرد به تنهایی کار نمی کنند بلکه خانواده ها را جذب می کنند. مواردی بوده است که از کودک نوزاد تا پیرمرد عازم سوریه می شدند.

طی چهار سال اخیر حدود یک هزار نفر از اتباع قرقیزی به مناطق جنگی اعزام شدند. این آمار برای جمعیت پنج میلیونی قرقیزستان رقمی بسیار بالا است.

امروزه گرایشی به سوی کاهش سطح مهاجرت افراطی دینی مشاهده می شود. اما این دلیلی برای خوشحالی نیست. این امر نشاندهنده آن است که در داخل کشور جماعت های کوچک تشکیل می شود که با مرکزی در کشور خارجی ارتباط دارند. علاوه بر این، شبه نظامیان داعشی به قرقیزستان بر می گردند و در اینجا به تبلیغ گسترده ایدئولوژی داعشی می پردازند. این امر به معنی آن است که در داخل کشور منابع کافی برای ترتیب دادن عمل تروریستی و یا هر نوع عمل افراطی با دستور مرکز خارجی فراهم است.

دلیل علاقه و توجه بسیار گروه های رادیکال خارجی به قرقیزستان موقعیت ژئوپلیتیک این کشور است که در مرکزیت منافع روسیه و دیگر کشورها منطقه و غرب (آمریکا و انگلیس) قرار گرفته است.

رشد افراط گرایی  در این کشور ارتباط بسیار نزدیک با خاور نزدیک و میانه دارد و نتیجه مستقیم رقابت های این ابرقدرتها است.

به گفته قادر امالک اف، تمام اتفاقات مربوط به رشد افراط گرایی  در کشور مسلما با تحولات سوریه، ترکیه و افغانستان ارتباط دارد اما این ارتباط دیگر ارتباط ایدئولوژیکی نیست بلکه ارتباط ژئوپلیتیک است. امروز افراط گرایی  و تروریسم تبدیل به ابزار نفوذ ژئوپلیتیک شدند.

در تأیید این دیدگاه می توان گفت که بنیادهای خارجی و سازمان های بین المللی و غربی بطور پیوسته وضعیت دینی قرقیزستان را مطالعه می کنند و هزینه های هنگفتی برای این کار اختصاص می دهند. امسال سازمان های مردم نهاد حدود ۵۰ میلیون دلار جهت انجام تحقیقات در حوزه دینی قرقیزستان و شناسایی گروه های ریسک پذیر از کشورهای غربی دریافت کردند. بعید است که سفارش دهندگان غربی اطلاعات بدست آمده از طریق عاملان خود را برای مقابله با افراط گرایی  در این منطقه استفاده نمایند.

متأسفانه جامعه قرقیز هنوز ابزاری کارآمد برای مقابله با افراط گرایی  جامعه ندارد.

وی افزود: ما نمی توانیم با کشف و دستگیری گروهک ها و جماعت های مشکوک جلوی افراط گرایی  را بگیریم. نیاز به آلترناتیوی داریم که جوانان بتوانند جایگاه خود را در جامعه پیدا کنند. نمی توانیم ارزشهای سکولار و یا ارزشهای ملی یا دموکراسی را جایگزین ارزش های رادیکال کنیم، این ارزش ها متفاوت هستند. لذا فقط با ارزشهای اسلامی اما ارزشهای درست اسلامی (!) می توانیم آلترناتیوی برای آن پیشنهاد کنیم.

سطح پایین اجتماعی و اقتصادی مردم قرقیزستان و عدم وجود ایدئولوژی ملی و دولتی که می توانست جایگزینی برای اسلام رادیکال باشد وضعیت را دشوارتر می سازد.

قادر مالک اف گفت: امروز جامعه و جوانان بطور مستقل به دنبال جستجوی ارزشها هستند و این یک معضل است. زیرا این پروسه کنترل نمی شود. جوانان برای کاهش افراط گرایی  چگونه باید عمل کنند؟ یقینا نمی توان روی دولت حساب کرد. لذا ضروری است جامعه مدنی کمک کند.

عامل دیگر رشد روحیات افراطی در قرقیزستان همانند دیگر کشورهای منطقه آسیای مرکزی سطح پایین آموزش روحانیت است. امامان نمی توانند احکام اسلامی را به درستی تفسیر نمایند، نمی توانند پاسخ بسیاری از سوال های مسلمانان را بدهند. طبیعی است که نیروهای تندرو از این وضعیت استفاده ببرند. 

مالک اف در ادامه افزود: اغلب می بینیم که مسلمانان از مساجد سنتی ملی ما می روند زیرا مساجدمذکور کادر قوی ندارند که قادر باشند به سوال ها پاسخ دهند از جمله سوال های سیاسی. زیرا اسلام با دیگر ارزشها ارتباط دارد. از جمله سوال این است که نظر یک مسلمان در خصوص دموکراسی ، سکولاریسم و هویت ملی چگونه باید باشد؟ هر امام سنتی حتی به سوال مفهوم جهاد نمی تواند جواب دهد. سطح آگاهی روحانیون قرقیزی به مسایل عبادی محدود می شود و جنبش های دینی از میانه رو تا تندرو پاسخ همه سوالات سیاسی را به خوبی می دانند.

مالک اف معتقد است که ریسک افراط گرایی  جامعه قرقیز روز به روز بیشتر خواهد شد. نتایج تحقیقات موسسه بین المللی اقتصاد و صلح دیدگاه های این کارشناس را تأیید می کند. امسال قرقیزستان از نظر شاخص جهانی تروریسم از رتبه ۸۶ به ۸۴ بالا رفته است که رتبه اول را کشوری با بالاترین سطح پدیده های تروریستی و رتبه آخر (۱۳۰) را کشوری داراست که مورد هیچ حمله ای قرار نگرفته باشد.

لذا قرقیزستان باید به دنبال چارچوب جدید مقابله با این شر باشد و از نیروی جوان استفاده نماید زیرا تنها دو راه پیش رو دارد یا به حاشیه رانده شدن و بی سوادی و یا رویکردی سنجیده و هوشمند نسبت به دین.

افراط گرایی  قرقیزی چهره زنانه دارد

علی رغم اینکه قرقیزستان در ریتینگ بین المللی تروریسم جزو گروهی با سطح پایین نفوذ تروریسم قرار دارد، مسئله تروریسم و افراط گرایی  بطور دایم در این کشور مطرح می شود. اتفاقات اخیر در سنت پترزبورگ روسیه نشان داد که هفت تن از اتباع قرقیزستان و ازبکستان به جرم ترتیب دادن عمل تروریستی دستگیر شدند.

          کارشناسان ضمن بررسی وضعیت دینی در کشور چهره متداول شخص جذب شده در صفوف گروه تروریستی را ترسیم کرده اند: مرد یا زن جوان در سن ۲۵-۲۲ سالگی ساکن در منطقه جنوب قرقیزستان ویا در حاشیه بیشکک.

          اعضای گروه های جنایتکار نیز جزو این گروه هستند. به گفته کارشناسان قرقیزی بخشی از رهبران باندهای جنایی محلی طی چند سال اخیر به مراتب مذهبی شدند.

          ممدبیک میرزابایف رئیس پژوهشگاه اسلام شناسی می گوید: زندان ها و بازداشتگاه های قرقیزستان مسئله ای را حل نمی کنند. برعکس ، این ادارات شرایط ایدآل را برای ترویج ایدئولوژی افراطی بین این قشر از جامعه ایجاد می کنند.

          طی ۱۰ سال اخیر سهم زنان مرتکب جرایم افراطی از ۱،۱ درصد تا ۲۳ درصد افزایش یافته است. یکی از دلایل گرایش زنان به افراط گرایی  این است که بسیاری از زنان بی سرپرست که همسرانشان فوت کرده اند و یا به مدت طولانی برای کسب درآمد به روسیه رفته اند از روی ناچاری این مسیر را انتخاب می کنند.

          به گفته سرگی ماساولف رئیس مرکز مطالعات آینده نگری، قرقیزها بیشتر اقدامات افراطی را در کشورهای مشترک المنافع انجام می دهند تا در کشور خودشان. این درحالی است مقدمات عملیات را در خارج از قرقیزستان انجام می دهند.

          نه تنها عوامل اعتقادی بلکه دلایل اقتصادی نیز در ایجاد زمینه مناسب برای شیوع افراط گرایی  در منطقه ایفا کردند. پس از فروپاشی اتحاد شوروی دولت قرقیزستان نتوانست سیاست کارآمد و مداومی در حوزه دینی دنبال کند این درحالی بود که طرح ها و برنامه ها یکی پس از دیگری تصویب می شد و یکی متناقض تر از دیگری بود. افت سطح آموزش و فرهنگ و ایجاد خلاء فکری و اعتقادی منجر به این نتیجه طبیعی شده است: از سال ۱۹۹۱ تعداد مساجد در قرقیزستان ۷۰ برابر افزایش یافته است. این مساجد با کمک های مادی کشورهایی؛چون  قطر، عربستان و ... ساخته می شوند.

          به ظاهراداره مفتیات باید زمام امور در حوزه دینی را بدست بگیرد. اما در این بخش نیز مسایل و مشکلات زیادی وجود دارد. کارآیی این سازمان به دلیل اختلافات داخلی و از دست دادن اعتبار نزد مردم پایین آمده است. رقابت های زیادی در راه کسب قدرت و منازعات ناشی از تقسیم وجوه حاصل شده از سازماندهی حج ، اموری هستند که مسئولان روحانی قرقیزستان بدان مشغول هستند.

در سال های اخیر وضعیت پیچیده تر شده است: حمله انتحاری در نزدیکی سفارت چین در بیشکک، قتل چند مامور پلیس ... آمار عملیات های تروریستی بسیار بالا نیست اما جای تعجب است که در پایتخت کشور اتفاق می افتد. طی چند سال اخیر پلیس قرقیزستان با مشارکت همکاران روسی اقدامات جدی برای پیشگیری از پدیده های تروریستی بعمل  آورده است. اما به نظر کارشناسان، قرقیزستان ضعیف از نظر اقتصادی فعلا قادر نیست به تنهایی با این معضل مقابله نماید.

علی حکیم پور

۱۳۹۵/۱۰/۷

منابع:

- www.parus.kg

- www.delo.kg

- http://www.ca-portal.ru/index.php/frontend/category/listArticle/۱۰

- www.islamsng.com

- http://nlkg.kg/ru/security/at-gunpoint/religioznyj-ekstremizm-naibolee-uyazvimy-polzovateli-socialnyx-setej

- http://_/obschestvo/۴۰۵۷۷/

- http://polit-asia.kz/index.php/analytics/۱۹۱۲-kyrgyzstan-predprinimaet-mery-po-borbe-s-ekstremizmom