مدارس مختلط (دو زبانه: قزاقی و روسی) ، با رویکردی شایسته، به خوبی می‌توانند مبنایی برای توسعه آموزش چندزبانه باشند، که امروزه تمام جهان توسط آن هدایت می‌شوند. در عوض، درخواست هایی برای سازماندهی مجدد یا حتی حذف آنها وجود دارد، زیرا به نظر برخی از شهروندان نگران مصالح ملی، رسانه های قزاق زبان، روشنفکران و حتی نمایندگان مجلس، آنها تهدیدی برای زبان قزاقی محسوب می شوند.

در این میان، وجود چنین مدارسی که حدود ۳۰ درصد کل مؤسسات آموزشی را در قزاقستان  تشکیل می دهند یک ضرورت اجباری است و نه تمایل شخصی. در واقع، اغلب یک مدرسه مختلط تنها در کل روستا یا منطقه کوچک است. سؤال این است: آیا برای محافظت از دانش آموزان کلاس های قزاقی در برابر ظاهراً "تأثیر یک محیط زبان بیگانه" برای ایجاد مشکلات برای سایر کودکان و والدین آنها هیچ نکته ای وجود دارد؟ شاید بهتر است مستقیماً به کیفیت آموزش در این مدارس توجه شود؟ و آیا اصلاً راه حل مصالحه ای برای این مشکل وجود دارد؟ با این سوالات به سراغ کارشناسان حوزه آموزش و سیاست زبان رفتیم.

 سریک ایرسالیف، رئیس شورای عمومی وزارت آموزش و علوم جمهوری قزاقستان و رئیس دانشگاه بین المللی آستانه:

- چندزبانگی - یک موهبت یا یک تهدید؟ سوال به قدمت دنیاست. در اینجا گزیده ای از کتاب "سازمان آموزش به سه زبان: تجربه و توصیه های بین المللی برای قزاقستان" است که من یکی از نویسندگان آن هستم: "زمانی خداوند متعال مردم را با چندزبانگی تقسیم کرد (قرآن، سوره ۳۰: آر-روم. (رومیان)) این مجازاتی برای غرور بود (فصل ۱۱ پیدایش.) از آن زمان، ما در دنیایی پر از رذیلت های ابدی از نزاع، درگیری، غفلت، حسادت، تکبر و سوء تفاهم زندگی می کنیم که ناشی از همین غرور است. چندزبانگی وسیله ای برای رهایی از رذایل است یا فقط وضعیت جهان را بدتر می کند؟ آیا چندزبانگی گواهی بر غنای فرهنگی و تنوع بی بدیل تمدن بشری است یا ما را در دسترسی به منافع تمدنی جدا می کند؟     

یونسکو چندزبانگی را ابزاری اساسی برای گشودن به دیگران و نیز جزء مهارت های بین فرهنگی می داند. بگذار اینجوری باشه. ما از درک لحظه کنونی به عنوان یک واقعیت تثبیت شده که هیچ راه فراری از آن نیست، چه خوب باشد و چه نباشد، حرکت کردیم. ما در یک کشور چند قومیتی زندگی می کنیم. ما باید هر روز در رقابت از حق خود برای عضویت کامل در جامعه بین المللی دفاع کنیم. ما نه کشور دیگری داریم، نه انتخاب دیگری و نه سرنوشت دیگری. این بدان معناست که هر یک از ما باید چند زبانه باشیم تا بتوانیم بر تفاوت ها غلبه کنیم، از غرور خود فراتر برویم و در دنیایی بی پایان رقابتی شویم.»

این یک رویکرد جهان بینی کلی به مسئله زبان آموزش است. در یک زمان، مدلی از یک مدرسه قزاقی پیشنهاد شد که در آن آموزش به سه زبان انجام می شود - موضوعات مختلف زبان آموزشی خود را دارند. در چنین مدلی تمام اهداف محقق می شود. اولاً خودشناسی ملی و دولتی کودکان، زیرا همه دانش آموزان از طریق مطالعه دروس پایه به زبان قزاقی آن را کاملاً تسلط خواهند داشت. ثانیاً افزایش رقابت درونی و بیرونی نسل جوان از طریق دسترسی به منابع مدرن علمی، ادبی و سایر منابع اطلاعاتی به زبان‌های غالب جهان و منطقه، زیرا مطالعه آن‌ها از برخی موضوعات برنامه درسی مدارس می‌گذرد. ثالثاً، مطابقت با بهترین شیوه های جهانی آموزش چند زبانه مدارس.

اگر این مدل در قزاقستان پیاده سازی می شد، سؤالی که شما مطرح می کنید مرتبط نبود. اما تاکنون تنها در چند سازمان شبکه ی آموزش متوسطه و با موفقیت فعالیت داشته است. چرا؟ از آنجایی که این مدل زمان‌بر است، ارزان نیست، نیاز به رویکردهای خاص و سنجیده، بودجه خوب، تلاش‌های اضافی قابل توجه همه ذینفعان، تایید در جامعه و موارد دیگر دارد.

سیستم آموزشی قزاقستان زمان کافی برای اجرای این مدل را تا انتها نداشت، نتوانست بر ترس از هزینه بالای آن غلبه کند، افکار عمومی را به نفع خود تغییر دهد و به طور سیستماتیک فرآیندهای اجرای تدریجی اما فشرده آن را بسازد. نبردهای اطراف مدارس مختلط نتیجه شکست در انجام این کار است.

در همین حال، جهان از حرکت ایستاده نیست. فارغ التحصیلان مدارس در کشورهایی با پیشرفته ترین سیستم های آموزشی به دو، سه و در برخی موارد حتی چهار زبان مسلط هستند. و چه چیزی در انتظار فرزندان ماست؟

 ژازیرا دویسنبکوا، کارشناس آموزش:

- آیا این یک مشکل است؟ بر چه اساسی چنین نتایجی گرفته می شود؟ آیا مطالعات علمی واقعی در کشور انجام شده است که تأیید کند مدارس مختلط از نظر یادگیری زبان قزاقی به دانش آموزان آسیب می زند؟

اگر کسانی که خواستار سازماندهی مجدد مدارس مختلط هستند برای مطالعه تجربیات خارجی تنبلی نمی کردند، می دانستند که در بسیاری از کشورهای جهان وجود دارند. به عنوان مثال، در مؤسسات آموزشی معمولی در فنلاند، که در آن آموزش به زبان های فنلاندی و سوئدی انجام می شود، کلاس های جداگانه کاملاً آرام عمل می کنند، به عنوان مثال، برای کودکان ملیت کولی، جایی که دانش را به زبان مادری خود دریافت می کنند. و هیچکس را اذیت نمی کند.

تنها مشکل در مدارس مختلط قزاقستان، به نظر من، پشتیبانی اداری است. مثلا گزارش باید به چه زبانی باشد؟ نحوه تقسیم مسئولیت بین مدیران ناظر مطالعات چگونه است؟ رویدادهایی که همه دانش آموزان یا والدین در آن حضور داشته باشند به چه زبانی باید برگزار شود؟

سوال شما این است که "آیا فرمت ترکیبی آموزش واقعاً بر کیفیت یادگیری زبان قزاقی توسط دانش آموزان تأثیر منفی می گذارد؟" قبلاً از شک صحبت می کند. من همچنین شک دارم که اگر دانش آموز در طول استراحت به زبان روسی ارتباط برقرار کند، زبان دولتی به نحوی جادویی از بین می رود. افرادی که خواستار تعطیلی مدارس مختلط هستند چگونه تصور می کنند؟

اگر می‌خواهیم مدارسی با زبان قزاقی و روسی به طور جداگانه کار کنند، پس ارزش آن را دارد که با امکانات جدید در حال ساخت شروع کنیم. جدا کردن مدارس مختلط موجود غیرمناسب و بسیار پرهزینه است. اگر چه اگر چنین تصمیمی همچنان گرفته شود تعجب نمی کنم. ما از نام های جدید اشیاء جغرافیایی، تغییر نام شهرها، خیابان ها، ایجاد مناطق جدید شگفت زده نمی شویم ...

رزا سادیکووا، مدیر انجمن جمهوری خواه مؤسسات آموزشی خصوصی:

- زبان روسی در قزاقستان هنوز مورد تقاضا است و به طور فعال استفاده می شود. بنابراین، جای تعجب نیست که در مدارس مختلط، کودکان در زمان های فوق برنامه (در زمان استراحت) در بیشتر موارد با آن ارتباط برقرار می کنند. دشوار است که بگوییم چگونه این به طور کلی بر یادگیری زبان قزاقی توسط دانش آموزان تأثیر می گذارد - در اینجا، در عوض، باید شکایت هایی در مورد کیفیت تدریس در یک موسسه آموزشی خاص وجود داشته باشد. اما به هر حال، بحث ساماندهی مدارس مختلط ارزش آن را ندارد! در حال حاضر کمبود شدید مکان دانشجویی در کشور وجود دارد.

در مورد کیفیت آموزش به زبان قزاقی به طور کلی، مدارس خصوصی قزاقستان امروزه کم و بیش با موفقیت این مشکل را حل می کنند. هنوز تعداد آنها زیاد نیست، اما می توان با اطمینان و خوش بینی گفت که به اندازه کافی قوی هستند. به عنوان یک قاعده، چنین موسسات آموزشی با ابتکار افراد جوان و خلاق افتتاح می شود. وظیفه آنها آموزش نسل جدیدی از قزاقستانی هاست که به زبان قزاقی ماهر و زیبا صحبت می کنند. و من فکر می کنم که اکنون دولت باید از چنین اقداماتی حمایت کند.

نیکولای اوسیپوف، مورخ، دانشمند علوم سیاسی:

- اولویت های سیاست زبانی فعلی، اولاً بر انزوا و مخالفت زبان قزاقی به عنوان زبان دولتی با سایر زبان ها، در درجه اول روسی، استوار است. ثانیاً، در مورد ترجیح برای گسترش حوزه های استفاده اولیه آن توسط همه اقوام کشور. ثالثاً، در مورد مکمل عملکردی زبان روسی و کاربرد محلی سایر زبان ها. یعنی اعلام زبان قزاقی به عنوان زبان دولتی به عنوان مبنایی برای حل مشکل توسعه و عملکرد زبان ها ارائه و ارائه می شود، اگرچه کل دوره قبل دقیقاً مشکل اجتماعی- فرهنگی عملکرد آن را نشان می دهد.

در واقع، قزاق ها، به عنوان یک گروه قومی دولت ساز، از زبان روسی به میزان غالب و در حوزه های مختلف فعالیت استفاده می کنند. از نظر عددی، قزاق‌های روسی‌زبان و دوزبانه (ترجیحاً از روسی استفاده می‌کنند) به وضوح بیشتر از قزاق‌های قزاق‌زبان هستند. به علاوه، زبان روسی توسط اکثریت قریب به اتفاق نمایندگان گروه های قومی غیر قزاق به عنوان زبان بومی یا دوم استفاده می شود. می توان با این وضعیت واقعی به روش های مختلف برخورد و درک کرد، اما نمی توان آن را نادیده گرفت. و سپس، عوامل خارجی و داخلی به استفاده غالب از زبان روسی کمک می کند. آنها تأثیر قوی‌تری نسبت به همه اقدامات سیاسی، اجتماعی- فرهنگی، آموزشی، اطلاعاتی و ارتباطی در چارچوب سیاست زبان رسمی مقامات دارند. و این یکی از دلایل اصلی است که زبان قزاقی خود قزاق ها را چه در قزاقستان و چه در کشورهای دیگر تحکیم نمی کند.

بدیهی است که دوزبانگی قزاق و روسی وسیله ای برای همزیستی فرهنگی و معنوی و خودسازی ملی قزاقستانی هاست. بنابراین، لازم است تلاش‌های فیلولوژیست‌ها، دانشمندان قزاقستانی و متخصصان روسی، معلمان، سازمان‌های عمومی، انجمن‌های جوانان، موسسات دولتی و ادارات مربوطه قزاقستان برای توسعه و اجرای برنامه های سراسری برای انتقال به آموزش دوزبانه، با هم متحد شوند. با مهدکودک ها و دبستان ها. به عبارت دیگر، سیستم موجود آموزش متوسطه باید به صورت قزاقی-روسی سازماندهی شود و مدارسی که فقط به زبان روسی یا فقط قزاقی آموزش داده می شوند، رد شود.

به نوبه خود، انگلیسی به عنوان یک موضوع آموزش عمومی یا به عنوان یک موضوع برای آموزش عمیق تخصصی باید فقط از کلاس پنجم معرفی شود. بنا به درخواست والدین و با هزینه خصوصی، شروع تحصیل در آن زودتر، اما خارج از سیستم آموزشی دولتی، بر اساس نیاز، توانمندی و آمادگی معلمان و کارآموزان امکان پذیر است. برای فعالیت علمی تمام عیار در هر زمینه، برای انجام تجارت، برای کسب تخصص های خاصی که دانش زبان مورد نیاز است، ضروری است. به عنوان مثال، یک شیمیدان-تکنولوژیست، مهندس، برنامه نویس، اقتصاددان یا بازاریاب.

تکرار می کنم، تنها دوزبانگی قزاق-روسی در شرایط جدید اجتماعی- فرهنگی، اطلاعاتی- ارتباطی و سیاسی- سازمانی قزاقستان مدرن می تواند مدرنیزاسیون مورد نظر فرهنگ و آگاهی عمومی را فراهم کند. علاوه بر این، بدون از دست دادن تعامل زبان، ادبیات و فرهنگ معنوی قزاق ها با زبان ها، فرهنگ ها و دنیای معنوی مردمان کشورهای شرق و غرب. به نظر من، دنبال کردن سیاست دوزبانگی یکپارچه قزاق-روسی، مبنای قابل اعتمادی برای تشکیل ملت قزاق ترک- اسلاو اوراسیا است. تمام منابع و شرایط لازم اجتماعی- فرهنگی، آموزشی، لجستیکی، اطلاعاتی و ارتباطی برای این امر هم در قزاقستان و هم در روسیه موجود است.

ملاحظه: مسئله دو زبانی، به ویژه مسئله مدارس مختلط در قزاقستان از دغدغه های قدیمی ملت قزاقستان است. مردم قزاقستان نگاه های مختلفی به این مسئله دارند. ملی گرایان طرفدار اعلام زبان قزاقی به عنوان تنها زبان دولتی و اداری و تعطیلی تمام مدارس روسی و مختلط هستند. دموکرات ها متعقدند که هر نفر خودش تصمیم می گیرد به چه زبانی صحبت می کند، و آنها دو زبانی را به عنوان یک فرصتی برای توسعه و پیشرفت مردم می بینند.

در واقع، مردم قزاقستان خواه ناخواه مجبورند به دلیل تاثیر شدید اقتصادی جهان و به ویژه روسیه بر این کشور، تسلط بر هر دو زبان داشته باشند و مسئله تسلط بر زبان قزاقی برمیگردد به میهن پرستی و وطن دوستی  هر خانواده و دلسوزی آنها نسبت به زبان و ادبیات خود. زبان روسی زبانی است که برای مردم قزاق علم و دانش آورده است و زبان روسی در واقع به عنوان پلی جهت رسیدن به دانش جهانی عمل می کند. زیرا زبان قزاقی تا به حال توانایی این امر را نداشته است به این دلیل که زبان قزاقی هنوز در ترجمه یک مکانیزم مشترک ندارد. اکثر ترجمه های قزاقی کتب علمی برای مردم قابل درک نیست. شاید با گذشت زمان و با تقویت سیاست زبانی، زبان قزاقی بتواند به این سطح  برسد اما واقعیت امروز این است که مدارس دو زبانی به شرطی که تربیت کودکان قزاق همراه با عشق به وطن، فرهنگ، سنت و زبان خود باشد، فقط به دانش آنها می افزاید و کودکان دو زبانه در مقایسه با کودکانی که بر زبان روسی تسلط ندارند، فرصت بیشتری برای یادگیری علم و دانش دارند.

https://qmonitor.kz/society/4085

۵/۲/۱۴۰۱